De verbazing van de Italië-correspondent van de Volkskrant was merkbaar tussen de regels door in een recent artikel in de bijlage Sir Edmund. Een van de best verkochte Italaanse boeken is… een stripboek?
Ter illustratie van die wonderlijke aantrekkingskracht van stripboeken op Italianen worden een oud-premier en intellectueel Umberto Eco nog net niet grinnikend aangehaald als striplezers. Hiermee toont de correspondent onbedoeld aan dat strips in Nederland nog vaak worden gezien als een minderwaardig medium.
Alsof stripboeken geen werken van kunst kunnen zijn. Het is inmiddels 22 jaar geleden dat de Holocaust-parabel Maus van Art Spiegelman een Pulitzerprijs won, maar nog altijd is het medium een ondergeschoven kindje.
Klare lijn
Lees bijvoorbeeld de Cultuurtoeristische Van Dale uit 2007, waarin ruimte is genomen om 5.000 termen uit de kunstwereld worden uitgelegd. Vijfduizend lemma's, maar strip, comic, superheld, klare lijn of graphic novel vind je er niet in terug. Ja, één keer, om het begrip popart uit te leggen: “Strips, advertenties en massaproducten spelen een belangrijke rol.” Oftewel: strips vallen in dezelfde categorie als advertenties en massaproducten, niet in de categorie kunst.
Popartkunstenaars als Andy Warhol en Roy Lichtenstein zijn mede bekend door een aantal kunstwerken gebaseerd op afbeeldingen van striphelden als Superman.
Maar wat Lichtenstein en Warhol met hun pop art éigenlijk tegen de stripwereld zeggen is bijna beledigend: Wij, Kunstenaars, hebben een onderdeel van jullie weggooiproduct uitgekozen en tot kunst verheven. Daarmee ontmantelen ze het oorspronkelijke werk – alsof iemand een hoekje uit de Nachtwacht snijdt en zegt: nu is het pas kunst.
Nu zijn strips natuurlijk ook begonnen als massaproduct, gedrukt op papier dat niet bedoeld was om lang te bewaren. En grote Amerikaanse uitgeverijen als Marvel en DC hebben als primair doel om zoveel geld te verdienen aan de verkoop van strips – Batman is bedacht omdat Superman een succes bleek. Maar dat er in een medium commerciële motieven bestaan, sluit nog niet uit dat de artiest vanuit een creatief oogpunt werkt.
Rembrandt
Sterker, er zijn zat voorbeelden in de kunstgeschiedenis van schilders of beeldhouwers die commerciële motieven hadden. Rembrandt is hét voorbeeld van een schilder die het vooral voor het geld deed. Maakt dat zijn werk minder mooi? Het beeld van de kunstenaar als onbezoldigde gepassonieerde creatieveling is een romantisering van de werkelijkheid.
Ik wil niet zeggen dat strips altijd kunstwerken zijn, maar strips zouden wel erkend moeten worden als een medium dat, net als andere kunstvormen, meesterwerken kan voortbrengen. Er is overigens wel enige vooruitgang geboekt sinds de jaren tachtig de term 'graphic novel' gemeengoed is geworden. Deze grafische beeldroman onderscheidt zich van de losse maandelijkse comics door de uitgave op luxe papier en het een verhaal heeft een begin en een eind, of in ieder geval een vorm van eenheid.
Tegelijk wringt dit ook. Kranten recenseren strips bijna alleen maar als ze in de categorie graphic novel vallen. Een strip maakt kans om als serieuze kunstuiting te worden gezien als hij maar op de graphic-novelplank staat in de statige boekhandel en niet tussen de nieuwste Wonder Woman en Transformers in de stripboekenwinkel. Dat is eigenlijk gek. Want de uitgeefvorm zou niet moeten uitmaken. Alsof de columns van Remco Campert pas literair worden als ze gebundeld in een boek verschijnen.
Als ze maar op boeken lijken, dan komen strips in de aanmerking voor erkenning van de haute culture. Maar daarmee gaan media voorbij aan de intrinsieke elementen die een strip tot een goede strip maken: de wisselwerking tussen beeld en tekst.
Het is tijd voor meer erkenning en structurele aandacht in de Nederlandse pers voor de topstukken in de strips.
