Drain the swamp
Een van de meest krachtige slogans van Trump’s eerste campagne was ‘Drain the Swamp,’ waarmee hij beloofde het corrupte politieke establishment in Washington op te ruimen. Een slogan die diep resoneerde bij veel Amerikanen die zich verraden en genegeerd voelden door de gevestigde orde. Ze zagen Trump als de noodzakelijke disruptor, iemand die het politieke systeem volledig zou omverwerpen en herstructureren.
Het verlangen naar disruptie komt voort uit het gevoel dat het huidige systeem fundamenteel gebrekkig is. Als het systeem je niet helpt, blaas het dan maar op. Trump’s achterban is er van overtuigd dat alleen door drastische maatregelen te nemen, zoals het vervangen van carrièrepolitici door outsiders, echte verandering kan worden bereikt. Dit verklaart waarom ze bereid zijn tijdelijke ontwrichting en zelfs persoonlijk lijden te accepteren. De hoop is dat de uiteindelijke uitkomst een eerlijker en rechtvaardiger systeem zal zijn dat hen beter dient.
Make America Great Again
De slogan ‘Make America Great Again’ gaat niet per se over het systeem alleen, maar raakt ook aan een diep gevoel van nostalgie en frustratie. Voor veel Amerikanen, vooral die in economisch achtergebleven gebieden, vertegenwoordigt de slogan een verlangen naar een verleden waarin zij zich economisch stabieler en cultureel zekerder voelden. Of naar een toekomst waarin ze dat eindelijk kunnen ervaren, omdat ze dat nu missen. Daarmee pakt Trump dus twee groepen tegelijk. Deze kiezersgroep voelt zich gefrustreerd door een systeem dat hen heeft achtergelaten terwijl de elite steeds rijker werd. Dat Trump zelf bij die rijke elite hoort, deert niet: hij positioneert zich als een outsider én wordt ook als zodanig gezien. Niet alleen door zijn aanhang, maar ook door de ‘vijand’, de ‘linkse elite’.
Concrete voorbeelden van deze frustratie zijn te vinden in de opkomst van opioïdeverslaving, werkloosheid in de Midwest en het verval van eens bloeiende industriële steden. Denk daarbij aan de ‘rustbelt states’, precies de staten die nu al een tijdje swing states zijn en ook in 2024 de verkiezingen weer kunnen maken of breken voor beide partijen. Trump’s belofte om dit soort problemen aan te pakken door banen terug te brengen en handelsverdragen te herzien sprak direct tot deze groep kiezers die zich verraden voelden door decennia van in hun ogen neoliberaal beleid.
Lock her up!
Een ander krachtig element van Trump’s eerste campagne was de slogan ‘Lock Her Up,’ gericht tegen zijn toenmalige tegenstander Hillary Clinton. De slogan werd een symbool voor de bredere afkeer van politieke elites die door veel van zijn aanhangers als corrupt en onverantwoordelijk werden gezien. Maar de roep om wraak ging verder dan individuele figuren zoals Clinton; het was een uiting van een breder sentiment tegen het hele politieke establishment. Het is mede onderdeel van de verklaring waarom zoveel mensen Trump blijven steunen, zelfs als zijn beleid hen persoonlijk kan schaden.
Build the wall
Een van de meest controversiële en besproken beleidsvoorstellen -en wederom een slogan- van Trump was de bouw van een muur langs de zuidelijke grens met Mexico. Een fysieke barrière was niet alleen een reactie op zorgen over immigratie, maar ook wederom symbolisch: in dit geval van de afwijzing van complexiteit van problemen, waardoor een incrementele oplossing vaak noodzakelijk is. Het wantrouwen in incrementalisme — het idee van stapsgewijze veranderingen — komt voort uit het gevoel dat kleine, incrementele veranderingen niet voldoende zijn om de fundamentele problemen van het systeem op te lossen. Kiezers willen drastische, zichtbare acties die direct en tastbaar resultaat opleveren. De muur werd zo een symbool van het verlangen naar snelle, radicale verandering, en een manier om te laten zien dat Trump bereid was grote stappen te nemen waar traditionele politici alleen maar over praatten.
Ondanks dat de door Trump beloofde muur langs de zuidelijke grens met Mexico nog niet volledig is gerealiseerd, lijkt dit zijn aanhangers nauwelijks te deren. Zij zien de falende voltooiing van de muur niet als een gebrek aan daadkracht van Trump, maar als het resultaat van obstructie door de Democraten. Voor hen is de schuldvraag duidelijk: elke tegenslag of mislukking in de uitvoering van Trump’s beleid wordt toegeschreven aan de tegenwerking door Democratische politici, die volgens hen vastbesloten zijn om zijn agenda te saboteren en daarmee de veiligheid en soevereiniteit van de natie in gevaar brengen.
Eerder dit jaar was er zelfs een moment van overeenstemming tussen Democraten en Republikeinen in het Congres om de grensproblematiek aan te pakken, maar Trump haalde hier een streep door, omdat… hij het issue wilde kunnen blijven benoemen in zijn campagne. Ook deze stap wordt door zijn aanhangers goedgepraat; zij rechtvaardigen het door te stellen dat het benadrukken van de grenskwestie cruciaal is voor de politieke strijd en de herverkiezing van Trump. Beleidsoplossingen interesseert hen niet als die niet van de Republikeinen komen.
I alone can fix it
Tijdens de Republikeinse Nationale Conventie van 2016 verklaarde Trump: ‘I alone can fix it.’ Deze uitspraak resoneerde diep bij zijn aanhangers. Zij geloofden dat een sterke, autoritaire leider nodig was om de problemen van het land op te lossen. Voor veel kiezers, moe van trage en inefficiënte bureaucratie, was Trump’s zelfverzekerdheid en autoritaire stijl aantrekkelijk. Ze wílden dus ook helemaal niet dat de Democraten met oplossingen kwamen, want die konden toch niet goed zijn. Die waren immers van de vijand en dus verdacht.
Ook de sympathie voor autoritaire oplossingen komt voort uit een gevoel van onmacht en de overtuiging dat democratische processen te traag en complex zijn om effectief te zijn. Dit verklaart waarom zijn aanhangers bereid zijn om democratische normen en waarden opzij te zetten in ruil voor de belofte van snelle en effectieve actie.
Trump’s retoriek schildert vaak een beeld van een Amerika in crisis. Hij spreekt over een land dat economisch, cultureel en politiek op de rand van de afgrond staat. Deze boodschap resoneert sterk bij kiezers die zich zorgen maakten over de toekomst en het gevoel hadden dat er onmiddellijk en drastisch gehandeld moet worden. Het gevoel van urgentie wordt gevoed door de overtuiging dat de problemen waar Amerika mee geconfronteerd wordt, zo ernstig zijn dat er nú iets moet gebeuren. Er is sprake van een existentiële crisis.
Woke
De strijd tegen woke-ideologie en wapenbeperkingen speelt ook een grote rol in Trump’s populariteit. Zijn aanhangers zien de ‘woke’ beweging als een aanval op traditionele waarden en vrijheid van meningsuiting. Bovendien beschouwen ze pogingen om vuurwapens te beperken als een directe bedreiging voor hun grondrechten. Trump’s uitgesproken standpunten hiertegen versterken zijn imago als de ultieme beschermer van persoonlijke vrijheid en Amerikaanse waarden, wat zijn aanhang alleen maar fanatieker maakt.
Waarom leugens en rechtszaken niet schaden
Een fascinerend aspect van Trump’s presidentschap is het schijnbare onvermogen van zijn leugens en misleidingen om zijn aanhang te schaden. Ondanks dat hij vele tienduizenden keren loog, lijkt dit als water van hem af te glijden. Dit fenomeen kan worden verklaard door verschillende factoren.
Ten eerste zien veel van zijn aanhangers Trump’s onwaarheden niet als leugens, maar als een vorm van overdrijving of retorische strategie. Ze geloven dat hij een bredere waarheid probeert te communiceren, zelfs als de details niet altijd kloppen. Voor hen zijn zijn uitspraken een manier om de kern van het probleem aan te pakken, zelfs als de feiten niet altijd kloppen. Ze zijn bereid deze leugens te vergeven, omdat ze denken dat Trump’s bedoelingen goed zijn en dat hij werkt voor hun belangen.
Ten tweede is er de rol van groepsdruk en de invloed van sociale netwerken. Mensen hebben de neiging om hun overtuigingen te versterken door informatie die overeenkomt met hun bestaande opvattingen te zoeken en te delen. Dit fenomeen werd ook aangetoond in studies, waarin bleek dat mensen zelfs als ze X met hun eigen ogen zagen, ze toch zeiden dat het Y was als genoeg anderen dat beweerden. Geen nieuw fenomeen dus. Groepsdruk speelt een grote rol.
De voortdurende rechtszaken en juridische problemen die Trump hebben omgeven, van beschuldigingen van belastingontduiking tot seksuele aanranding, hebben ook weinig invloed op zijn aanhangers. Dezelfde dynamiek van wantrouwen en identificatie veroorzaakt dit. Veel supporters zien deze juridische problemen als een onderdeel van de ‘jacht’ door de elite op hun gekozen leider. En al zouden ze met eigen ogen zíen dat Trump een misdaad pleegt: het interesseert ze dus niet, want het Echte Probleem is een ander: dat is de Democraten. Of immigranten. Of in ieder geval iets aan de overkant, niet binnen het eigen denkframe.
Wanneer haakt Trump’s aanhang af?
Hoewel Trump’s retoriek en aanpak sterke steun hebben opgeleverd, zijn er tekenen dat deze dynamiek niet eeuwig stand zal houden. Verveeldheid of tegenstand kan ontstaan wanneer de beloften van Trump niet worden ingelost of wanneer de destructieve gevolgen van zijn beleid te groot worden om te negeren. Na de bestorming van het Capitool leek dit deels te gebeuren: borden met steunbetuigingen voor Trump verdwenen uit voortuinen, zijn populariteit daalde en politici in zijn nabijheid keerden zich van hem af. Zo’n 75 procent van zijn eigen kabinetsleden wil niks meer met hem te maken hebben. Dat was een barstje.
Maar Trump kwam terug, want de polarisatie in social media speelde een cruciale rol in het handhaven en versterken van Trump’s aanhang, zelfs na de bestorming van het Capitool. Platforms zoals Twitter, Facebook en Parler boden een directe lijn tussen Trump en zijn volgers, waardoor hij zijn narratief kon blijven verspreiden en zijn versie van de gebeurtenissen kon presenteren zonder tussenkomst van traditionele media. Dit directe contact hielp om zijn aanhangers te mobiliseren, te overtuigen van zijn onschuld, en de schuld te leggen bij de Democraten en de mainstream media, wat resulteerde in blijvende steun ondanks de controverses en beschuldigingen tegen hem.
Het hielp dit jaar de Democraten ook niet dat Joe Biden inmiddels 81 was. Werken voor de Democratische campagne voelde aan als een dagelijkse gang naar een begrafenis, zo schreef een medewerker. Dat terwijl Trump er nog redelijk vitaal uit zag. Het eerste debat vergrootte dit enorm uit, waardoor Trump een verdere boost kreeg. Nadat hij niet veel later ook nog een aanslag overleefde, leek Het Gelijk van de MAGA-crowd bewezen en was zijn populariteit bij de achterban weer groot. Maar… ondanks het debat, ondanks de aanslag en ondanks vier dagen volop in de schijnwerpers staan bij de Republikeinse conventie, gingen de peilingen niet echt verder omhoog voor Trump. Er leek een limiet te zitten aan zijn populariteit. Stukje bij beetje was zijn geloofwaardigheid als presidentskandidaat door de optelsom van schandalen, leugens en niet bereikte politieke doelen toch onder druk komen te staan.
Weird
Maar dat bleek pas echt toen Biden zich terugtrok en de Democraten Harris naar voren schoven. De Democraten waren ineens weer enthousiast en de Republikeinse partij leek als een plumpudding in elkaar te zakken. De aanslag alweer vergeten, Trump die er ineens oud uitzag en ineens het frame ‘weird’ kreeg over zijn gedrag en uitspraken.
Desondanks staat Trump nog steeds niet in verloren positie. In de peilingen stond hij voor op Biden. Hij staat nu ongeveer gelijk met Harris. Het wordt dus gewoon weer bloedstollend spannend in november. Als de economische situatie verbetert en de gevoelde crisis afneemt, kunnen mensen minder bereid zijn om de risico’s van Trump’s beleid te accepteren. Bovendien kan een substantieel verlies van vertrouwen in zijn leiderschap door onopgeloste beloften of grote politieke miscalculaties de steunbasis verder ondermijnen. Want het systeem is nog steeds niet gesloopt: de complexiteit van de realiteit is simpelweg groter dan gehoopt, verwacht of gedacht.
De magie van Trump raakt uitgewerkt. Of híj in november nog steeds de Republikeinse genomineerde is, moeten we ook nog maar afwachten. Zo ja, dan maakt hij minder kans nu dan tegen Biden. Zo nee, dan wordt het hele spel opnieuw opgeschud en geldt: all bets are off.
