Het sluipt er langzaam in. Evelyne Mertens was een jaar of vijftien toen ze het een na het andere voedselproduct uit haar leven bande. Vlees at ze al een paar jaar niet meer en daar voegde ze eieren, melk en kaas aan toe, schrijft de Vlaamse in een blog. Ze wou ‘zo zuiver en plantaardig mogelijk’ eten. ‘Geen ongezonde stuff, want daar had mijn lichaam niets aan’. Ze vermagerde zoveel, dat het leek of ze aan anorexia leed. Haar moeder wist beter, maar vond dat zij haar dochter niet kon verplichten om ‘ongezond’ te eten. Evelyne zelf was niet bezig met haar gewicht en of ze dun of dik was. ‘Ik was gewoon verslaafd geraakt aan té gezond eten en was ook trots op mijn ‘super gezond’ voedingspatroon. In tegenstelling tot mensen met anorexia vond ik mezelf niet mooi in zo’n dun lichaam en wou ik meer wegen, alleen kon ik het té gezond eten niet meer laten.’
‘Ik was gewoon verslaafd geraakt aan té gezond eten’
Angst voor eten
Of neem Eva Witsel uit Rijswijk. Zij leed aan chronische vermoeidheid en darmproblemen. Met het doel uit te zoeken of ze overgevoelig reageerde op bepaalde voeding, adviseerde een orthomoleculair arts haar gedurende drie weken bepaalde producten niet te eten. ‘Er bleef bijna niets over, maar ik zette mijn tanden op elkaar en begon aan het dieet’, vertelt ze. Ze viel ongewenst razendsnel af en toen ze na drie weken weer gewoon ging eten reageerde ze overgevoelig op zo’n beetje alles. ‘Zo begon mijn angst voor eten’.
‘Alles zo goed als rauw’
Andere artsen met andere diëten volgden. Na een poos schoot Witsel al in de stress als ze alleen al aan eten dacht. ‘Ik was eten steeds meer als de vijand gaan zien. In mijn idee waren sommige voedingsmiddelen echt gif voor mijn lijf. Uiteindelijk at ik alleen een high raw vegan dieet: geen vlees, vis, ei, honing, zuivel en andere dierlijke producten. En alles zo goed als rauw. Omdat ik gezond wilde worden, maar in feite was ik heel ongezond bezig.’ Inmiddels weet ze dat ze indertijd hard op weg was naar orthorexia nervosa, letterlijk: ziekelijk correcte eetlust.
Sociaal isolement
Mensen die aan orthorexia lijden, vinden maar één ding belangrijk: gezond eten. Dat begint onschuldig, zoals geen producten eten die vet zijn of conserveringsmiddelen bevatten. Van lieverlee worden vlees en vis van het menu geschrapt, komt er geen zuivel meer in huis en staan er alleen nog rauwe groente en fruit op tafel. Tegen die tijd is er dikke kans dat je te weinig eet en onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. Dat is niet alleen schadelijk voor je gezondheid, maar kan je ook in een sociaal isolement plaatsen. Want gezellig bij vrienden eten is er niet meer bij en in een restaurant zullen ze nooit kunnen voldoen aan je hoge eisen. Dus blijf je liever thuis.
‘Orthorexia kan een leefstijl zijn van zogenoemde gezondheidsfreaks’, zegt klinisch psycholoog Elske van den Berg. ‘Maar als gezond eten je gedrag en denken gaat beheersen, kan het uitgroeien tot een eetstoornis. Etentjes afzeggen, paniek als je niet gezond eet, concentratieproblemen. Dan kan je sociale en professionele leven behoorlijk verstoord raken.’ Van den Berg is directeur van Novarum, een behandelcentrum voor mensen met een eetstoornis in Amsterdam, waar ook mensen met een orthorexia-probleem aankloppen voor hulp. ‘De oorzaak van orthorexia is wisselend, maar vaak is sprake van een gering zelfvertrouwen. Er bestaat gelukkig wel een goede behandeling voor.’
Zwangerschap
Voor Sofie Loots, 37 jaar, waren haar kinderen de motivatie om weer normaal te gaan eten. Zij ontwikkelde orthorexia nadat ze hard op weg was haar anorexia de baas te worden. ‘Ik had geaccepteerd dat ik moest eten om te leven, maar dacht toen: dan ga ik wél heel gezond eten. Geen pakjes en zakjes, geen aardappelen en vlees, geen zuivel en suiker. Als ze bij vrienden ging eten, nam ze desnoods haar eigen eten mee. Zij dronken alcohol en hadden het gezellig. Ik begon me anders te voelen en op een bepaald moment werd er letterlijk gezegd dat ik niet zo ongezellig moest doen. Ik begon te piekeren en te somberen.’
‘Ze zeiden dat ik niet zo ongezellig moest doen’
Tijdens de zwangerschap van haar derde kind besloot ze dat het roer om moest. ‘Ik dacht: ik heb voor kinderen gekozen, dus moet ik zorgen dat het goed met mij gaat. Een coach die bij mij thuis kwam, heeft me er bovenop geholpen. Zij stelde vragen zodat ik inzicht kreeg in wie ik ben en wat ik wil. Nu eet ik nog steeds gezond, maar ik kijk niet meer de hele tijd op de etiketten en pak af en toe best een koekje.’
Loots is inmiddels bestuurslid van WEET, de landelijke vereniging voor mensen met een eetstoornis. ‘Ik heb nog steeds een antenne voor voedseltrends. Raw food, superfoods, ik ken ze bij naam, maar ik doe er niet meer aan mee. Het is geen verslaving meer voor mij, ik kan er bewust voor kiezen en draai met mijn gezin mee in een normaal sociaal leven.’
Ook Evelyne Mertens, inmiddels diëtist, is haar orthorexia de baas. Uiteindelijk besefte ze zelf dat haar eetpatroon niet gezond was, vooral door haar opleiding voedings- en dieetkunde. Ze eet nog steeds vegetarisch en zelfs voor 80 procent veganistisch, maar kan ook genieten van een taartje op een feestje.
Dit verhaal is een bewerkte versie van het verhaal ‘Té gezond eten kan ook’ in de Gezondgids
Image by PublicDomainPictures from Pixabay
