Het was fascinerend om te zien wat er direct na het bericht van Biden gebeurde. Allereerst was de opluchting onder de Democraten enorm. Het regende dankbetuigingen aan Biden. Hij werd een held genoemd, hij had zichzelf opgeofferd voor het land. Biden had zichzelf afgevraagd wat hij voor zijn land kon doen in plaats van wat zijn land voor hem had kunnen doen. Hij moest op Mount Rushmore worden toegevoegd. Hij was de beste president ooit geweest. De Democraten kwamen echt superlatieven tekort, zo blij waren ze. Nu hadden ze immers ineens een serieuze kans om van Trump te winnen.
Binnen een uur werd de volgende stap gezet: geen Biden, wie dan wel? Er was er in de weken na het debat veel gespeculeerd over een soort mini-voorverkiezing in de aanloop naar het Democratische congres dat 19 augustus begint. Gouverneurs als Shapiro, Newsom, Pritzker en Whitmer werden in die weken genoemd als mogelijke presidentskandidaten, net als senator Kelly en transportminister Buttigieg. Maar op social media werd vrijwel direct duidelijk dat hier niets van terecht zou komen: Biden stuurde een tweede bericht de wereld in. Hierin gaf hij aan Kamala Harris te steunen en daarna was de beer los. Harris gaf aan zich te kandideren, waarna een tsunami van steunbetuigingen binnenrolde.
En geld, héél veel geld. Niet alleen kwam de 96 miljoen van de oorlogskas van Biden in handen van Harris, ook werd in een dag tijd meer dan 100 miljoen dollar gedoneerd door 1,1 miljoen verschillende mensen. Een recordbedrag. 62% van die donateurs had dit jaar nog geen geld gedoneerd aan een campagne. Daarnaast meldden zich in de eerste drie dagen ook nog meer dan 100.000 nieuwe vrijwilligers aan voor de campagne. Intussen bleven de ‘endorsements’ binnen komen. Van de Clintons, van senatoren, van leden van het Huis, van Pelosi en… van al die genoemde mogelijke tegenkandidaten. Het was duidelijk: de partij wilde Kamala Harris. Obama zou de bal dan op of rond de conventie definitief inkoppen.
Context
Maar Harris was toch zo onpopulair? En ze had vier jaar geleden toen ze zelf kandidaat was nog geen deuk in een pakje boter geslagen? Dan mis je de context: na vier jaar presidentschap van Trump wilden de Democraten toen rust, stabiliteit en zekerheid. Biden zat al meer dan 45 jaar in de politiek, die kenden ze. Geen één van zijn tegenkandidaten maakte toen ook maar een schijn van kans. En één van de belangrijkste redenen dat Harris als vice-president niet heel populair was, was onbekendheid. Als ‘VP’ ben je altijd wat onzichtbaar, dat hoort bij de rol. Soms zien mensen die onzichtbaarheid onterecht als ‘dus niet goed.’
Per saldo zag de Democratische achterban Harris als een prima kandidaat om het op te nemen tegen Trump. Al die anderen waren óók prima geweest. Iedereen heeft ongeveer hetzelfde verhaal en is net als Harris gewoonweg een flink stuk jonger dan Biden. Dat was eigenlijk het enige echte pijnpunt de afgelopen maanden. Ook was het praktisch: Harris was als VP de enige die de oorlogskas makkelijk over kon nemen. Er waren meer overwegingen. Zoals dat Harris de eerste vrouwelijke president van kleur zou kunnen worden, het glazen plafond eindelijk doorbroken! Dit werd als een kans op ultieme wraak op Trump gezien na zijn overwinning op Hillary Clinton in 2016.
Het verlies van Clinton lag nog vers in het geheugen. Clinton haalde bijna drie miljoen stemmen méér dan Trump, maar verloor door het kiesmannenstelsel. En door twee enorme blunders bij de Democraten. Veel mensen gingen toen níet stemmen omdat ze dachten dat Clinton toch wel zou winnen. Of ze stemden wél, maar niet op Clinton omdat ze haar toch wat ‘irritant’ vonden. Die fout zullen de Democraten niet nog een keer maken, melden ze zelf in grote getalen. Sterker nog: er werd gegrapt over de uitspraak van Trump dat hij de aanslag overleefde door goddelijke interventie. ‘God wanted Donald Trump to live so he can lose to a black woman.’
Voor het eerst sinds 1976 geen Bush, Biden of Clinton
Binnen anderhalve dag had Harris al genoeg steunverklaringen van delegatieleden verzameld om zeker te zijn van de nominatie als de Democratische kandidaat op het congres. De andere mogelijke kandidaten bleven wel in beeld, maar dan voor de rol van vice-presidentskandidaat. Ook gouverneurs Walz, Cooper en Beshear werden op een ‘vet’-lijst geplaatst voor nader onderzoek. Daarbij wordt hun achtergrond grondig gecontroleerd.
De gemene deler van vrijwel alle VP-kandidaten? Dat ze uit een swing state komen. Want daar zal de echte strijd zich ook nu weer afspelen. Voor swing states geldt dat het handig is een VP-kandidaat te hebben die kiezers aantrekt die je zelf minder goed kunt vangen. In dit geval wordt het dus waarschijnlijk: Harris/White Guy, grapte iemand op Twitter al. Ieder van de genoemde mogelijkheden zou daar geschikt voor zijn. Het zou dan overigens voor het eerst sinds 1976 zijn dat er niet een Biden, Bush of Clinton op de ticket staat als presidents- of vice-presidentskandidaat.
In peilingen vóór de terugtrekking van Biden deed Harris het ongeveer net zo goed tegen Trump als Biden: niet goed genoeg. Maar er ligt veel groeiruimte in de peilingen voor Harris, ruimte die er voor Biden niet meer was. Die zou immers elke dag alleen maar nóg ouder worden.
Met name onder jongeren, vrouwen en zwarte kiezers kan Kamala veel winnen -en dat lijkt een week later ook het geval te zijn. In veel peilingen gaat ze nú al (!) nek-aan-nek met Trump. Die eerste doelgroep is heel belangrijk: hun opkomst is vaak laag en ze waren niet blij met Biden, onder andere vanwege Gaza. De sfeer in de partij én ook onder jongeren is sinds zondag compleet omgeslagen. Er is een verschuiving van ‘resigned to excited’, merkte een twitteraar op. Ook kom je termen als energized, organized, united, youthful en feisty tegen. Er wordt gezegd dat Obama voor hoop staat, Trump voor hate, Biden voor heal en Harris nu voor grow. Je ziet slogans als ‘Yes We Kam’ en ook op andere manieren wordt continu gerefereerd aan 2008, het jaar van Obama’s eerste campagne.
En dáár zit de crux, want dát is inderdaad het gevoel dat veel mensen -en dus ook veel van die belangrijke jongeren- hebben: dat er iets bijzonders kan gebeuren. Vandaar die meer dan 100 miljoen dollar en die 100.000 nieuwe vrijwilligers in die eerste drie dagen (inmiddels 200 miljoen en 170.000 vrijwilligers). Vandaar het weghonen van Republikeinse aanvallen op het feit dat Harris vrouw en zwart is en dat ze ‘erger dan Biden’ zou zijn en loog over zijn gezondheid en dat ze ondemocratisch aangesteld zou zijn, etc. Nobody cares. De Democraten voelen het vuur weer, dát maakt ze sterk. ‘De laatste weken op werk voelden alsof ik naar een begrafenis ging,’ meldde een medewerker van Biden’s campagneteam. ‘Nu voelt het alsof je naar een bruiloft met open bar mag’, was de vervolgzin. Onderschat dat sentiment niet.
Niet onderschatten
En onderschat Harris niet. Mensen die denken dat ze niet kan speechen: dinsdag in Wisconsin stond haar speech als een huis. De sfeer in de zaal was ‘elektrisch’ en inhoudelijk is de campagne scherp getarget. Ze sprak over de middenklasse, over goede zorg en sociale voorzieningen. Precies de thema’s die kiezers in swing states als belangrijk zien. Ook schetste ze zichzelf als crimefighter en Trump als crimineel: ‘prosecutor versus felon’ is wat je overal terug zult zien. Ze gaf aan democratie en rechtsstaat te willen verdedigen en ze stond op voor abortusrechten, wat in tussentijdse verkiezingen een beslissend thema is geweest de afgelopen jaren. Daardoor wonnen de Democraten veel moeilijke verkiezingen toch.
Toen ze nog senator was had Harris in een hoorzitting al aan een Supreme Court kandidaat gevraagd of die wetten kon bedenken die de overheid de macht geven om beslissingen te nemen over het mánnelijke lichaam. Het filmpje daarvan, waarin kandidaat Kavanaugh antwoordt met vooral stilte, gaat al jaren rond op social media en wordt nu nog veel meer gedeeld.
Het is dus niet voor niets dat Harris in een eerste landelijke peiling na terugtrekking van Biden door een ‘+4’ ineens zelfs 2 procent vóór stond op Trump. Nu zijn landelijke peilingen minder interessant omdat het om die swing states gaat, maar het geeft wel een indicatie van hoe ‘fired up and ready to go’ de Democraten zijn. Obama 2.0, roepen mensen al. Bedenk daarbij ook dat de verkiezing van Obama al zestien jaar geleden is inmiddels. Een compleet nieuwe generatie jongeren kan nu naar de stembus en heeft het bijzondere gevoel van toen nooit meegemaakt.
Op social media als TikTok is Harris in ieder geval ineens enorm populair. Filmpjes waarin Harris danst of liedjes waarin de ‘brat’ en ‘coconut tree’ opmerkingen zijn verwerkt (google dat maar) krijgen tientallen (!) miljoenen likes en ook in peilingen doet ze het goed onder die doelgroep. Naarmate de naamsbekendheid groeit en Harris geen fouten maakt kan dat alleen maar verder groeien. Sterker nog: als ze geen fouten maakt kan ze makkelijk winnen van Trump, want Harris is geen Hillary en het is geen 2016 meer. ‘We’re not going back’, roept het publiek bij rally’s. Ze willen geen Trump meer, die zoals ze constateren nu overigens ook nog eens de oudste presidentskandidaat ooit is: ‘beetje te oud hè?’
Paniek
Harris waarschuwt ook voor Trump. Ze waarschuwt dat hij abortuswetgeving verder zal verstrengen. Dat hij sociale zekerheid zal uitkleden als hij weer aan de macht komt. Dat de Republikeinen project2025 in zullen voeren, waardoor ze de rechtsstaat snel kunnen ontmantelen. Trump heeft daar vooralsnog amper een reactie op. Hij postte dagen na het vertrek van Biden als kandidaat nog steeds alleen maar over ‘Crooked Joe’ in plaats van over Kamala. Van zijn boodschap van ‘eenheid’ na de aanslag was meteen niets meer over. Het is paniek bij de Republikeinen, ook over VP-kandidaat JD Vance. Die trekt immers helemaal geen nieuwe kiezers aan zo bleek uit peilingen, waar de Democraten Trump nu ook over uitlachen.
Kortom: de campagne is ineens 2008 all over again, met als verschil dat Obama het toen tegen een stevige Republikein als McCain op moest nemen en Harris met een bijna net zo enthiousaste achterban als toen nu tegen de 78-jarige en toch wel vaak erg onsamenhangende Trump op het politieke strijdtoneel staat. Zij als relatief nieuw gezicht, Trump als iemand die nauwelijks meer extra aandacht kán krijgen, zelfs die aanslag is dus alweer bijna vergeten.
Er gebeurt zóveel in de campagne de laatste tijd dat op Twitter iemand over het lang uit beeld zijn van Biden na zijn terugtrekking opmerkte dat half Amerika zich afvroeg of de president nog wel lééfde, maar dat dat zo ongeveer ‘the third weirdest thing that’s happened in the past 9 days’ was.
De vraag is dus wat dit jaar eigenlijk de October Surprise wordt. Dat is een onverwachte -maar wel geplande- gebeurtenis of onthulling vlak voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen die de uitkomst kan beïnvloeden. Zoals President Nixon’s aankondiging van vredesgesprekken met Vietnam in 1972. Of de aankondiging van een FBI-onderzoek naar Hillary Clinton’s e-mails in 2016. Er zullen zo ongeveer buitenaardse wezens moeten landen om nog impact te hebben op de verkiezingen, zo krankzinnig is dit verkiezingsjaar. Maar wat nu na het vertrek van Biden wel duidelijk lijkt, is dat de Democraten met Kamala Harris ineens een héle serieuze kans op winst hebben.
