Straten leeg, parken vol. Parken leeg, straten vol. De openbare ruimte weerspiegelt de aangescherpte maatregelen van het kabinet. Met gekunstelde boogjes en korte wandelintermezzo’s probeer ik de anderhalve-meterregel in acht te nemen en voorbijgangers te ontwijken. In de struiken bij een sloot staat een man op leeftijd te wateren, ongetwijfeld omdat hij niet terecht kan op een publiek toilet in de horeca. Op een veldje blaast een jonge vader bellen, terwijl zijn dochtertje over het gras scharrelt. ‘Eindelijk tijd voor’, laat hij me breed grijnzend weten. Vaker dan gebruikelijk zijn mensen met elkaar aan de praat geraakt. Als ik ze passeer, blijken ze het over ‘de situatie’ te hebben. Hun gezichtsuitdrukkingen verraden geen onrust of paniek, de sfeer op straat is kalm.
Ondertussen tonen traditionele en sociale media een andere, gecomprimeerde realiteit. Beelden van burgers die klappen voor zorgwerkers, een verhit Kamerdebat over de crisis, frustraties in tekst op Facebook en Twitter. Je kunt je er de hele dag in onderdompelen. Zowel de virtuele stortvloed aan informatie als de indrukken op straat vormen onderdeel van een ‘nieuw’ alledaags leven. Hoe gaan we daarmee om?
VRIENDEN
Tijdens een telefonisch groepsgesprek met vrienden wisselen we wetenwaardigheden uit en lachen om vreemde situaties in bizarre tijden. Gniffelend speculeren we over de mysterieuze oorsprong van het ‘toiletpapierschandaal’. We vragen ons af hoe het verder zal gaan met werk, de verspreiding van het virus en ons contact. Dat laatste zal intenser worden, vermoeden we, juist door de fysieke beperkingen. Sociale wezens als we zijn, plannen we een digitale groepsborrel in woord, beeld en geluid. We grijpen geavanceerde techniek aan om onze dagen opnieuw vorm te geven en realiseren ons dat vrienden daarin een voorname rol spelen. Dit is een kans om daar echt rekening mee te gaan houden. Maar ook in meatspace zoeken we naar oplossingen. Eindelijk komt het eens met een van hen tot die vage afspraak om te tennissen op een openbare baan in de buurt. Sociale afstand houden is in deze sport tegelijkertijd een spelregel.
Nu het openbare leven bijna gierend tot stilstand is gekomen, moeten we herijken. De dagelijkse ‘gang van zaken’ ligt overhoop en velen gaan, soms met de handen in het haar, op zoek naar een nieuwe dagstructuur. Als je niet meer om acht uur ’s ochtends de deur uit hoeft, hoe begin je de dag dan goed? Stort je je gelijk op werk of ga je eerst naar buiten? Wacht je op een rustig boodschappenuurtje wanneer je misgrijpt in de koelkast of ga je direct naar de supermarkt, met risico op contact binnen die anderhalve meter? En als je meer risico neemt, is dat dan een probleem voor jezelf of voor anderen? En wat zeggen de antwoorden over je levenshouding?
VIRTUELE BORRELS
Dan blijkt dat veel dagelijkse handelingen tot gewoonten zijn geworden, we dachten er nauwelijks over na. Tot de coronacrisis uitbrak. Gedwongen door fysieke isolatie laten we activiteiten achterwege of geven ze een andere, meer of minder frequente plek in ons leefritme. Ze veranderen van vorm, zoals naar de virtuele wereld verschuivende borrels. En soms krijgen ze een nieuwe inhoud. Als vervanging voor mijn gecancelde schaatslessen koos ik voor een roeitrainer thuis. De webwinkel waar ik die kocht, wordt overspoeld door orders voor fitnessapparatuur. Massaal willen we ons lichaam in vorm en de conditie op peil houden. Klaar om het virus te lijf te gaan. Of om de tomeloze tijd te doden?
Al die onderuitgeschoffelde bezigheden hadden betekenis en vormden met elkaar een alledaags kader, een context. Zonder functioneren we niet. Fit blijven, gezelligheid of iets nieuws leren; ze dragen bij aan een zinvol leven. Nu dat kader rammelt, kunnen we het grondig verbouwen. Want door een hoog leeftempo en overvolle agenda’s kwamen we mogelijk te weinig toe aan het onderhoud ervan. Zo sneeuwde contact met vrienden onder door mijn werkzaamheden. Terwijl nu blijkt hoe eenvoudig we een uur voor elkaar kunnen vrijmaken via een groepstelefoontje. Waarom straks ook niet regelmatig bij elkaar koffiedrinken?
KANTELPUNT
Zeg zingeving en al snel valt het woord ‘kantelpunt’, een ingrijpende gebeurtenis die onze blik op aspecten van het leven kan wijzigen. Vaak worden geboorte, huwelijk en dood genoemd. Momenten waarop we anders kunnen gaan denken over bijvoorbeeld relaties en verantwoordelijkheid. De coronacrisis is zo’n mijlpaal in het kwadraat. Wereldwijd maken mensen door de dag heen meer bewuste keuzes. Ze kunnen consequenties hebben voor hun eigen gezondheid of die van anderen. Ons perspectief verandert niet in de eerste plaats door het nieuws te volgen. Een kantelpunt is pas een kantelpunt als het je alledaagse leven direct beïnvloedt. En dat is precies de plek waar zingeving begint.
Dit is deel 1 van een serie over betekenis geven aan een nieuw alledaags leven. De serie volgen? Klik hier.
Lees je in de serie graag iets terug over wat jou nu opvalt in je omgeving? Laat dan je concreet omschreven reactie hier achter.
Dit artikel Zin geven is overleven verscheen eerder op Jolanda Breur | Journalist en cultuurvorser.
