Verzekeraars kunnen voortaan weigeren de rekening te betalen van artsen of ziekenhuizen waarmee ze geen contract hebben afgesloten. Duizenden artsen hebben zich al via de Stichting Handhaving Vrije Artsenkeuze tegen dit besluit gekeerd. Zij menen dat de grote zorgverzekeraars te veel macht krijgen; die bepalen zo immers zo welke arts hun patiënt krijgt.
Farce
Maar de veel bejubelde keuzevrijheid van de patiënt is een farce – mét of zonder aanvullende verzekering of restitutiepolis. In werkelijkheid zijn patiënten aan de goden overgeleverd. Immers, de huisarts stuurt hen naar een specialist. Een arts die de huisarts zelf meestal niet kent. Ook de patiënt heeft geen idee of hij of zij in goede handen is. Het is simpelweg een kwestie van trial-and-error. En de uitkomst is niet altijd goed.
Boetes
Ga maar eens na. Vorig jaar legde de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) 51 zorgaanbieders en fabrikanten een bestuurlijke boete op. Een stijging van maar liefst 160 procent, vergeleken met 2012. Vorig jaar kregen 142 zorgaanbieders en fabrikanten een waarschuwing. Het aantal instellingen en fabrikanten dat onder verscherpt toezicht kwam te staan, steeg van 19 naar 29. Alleen het aantal tuchtzaken daalde. Van 38 naar 25. Daarentegen steeg het aantal zaken in hoger beroep.
Over welke zorgaanbieders en fabrikanten dit gaat, wordt niet duidelijk. De IGZ meldt in het jaarverslag geen namen. Die horen we pas als er acuut veiligheidsgevaar is. Voor ziekenhuizen, andere zorginstellingen en vakorganisaties geldt eenzelfde afwachtende houding. De meeste spelers in de zorg zijn bang voor reputatieschade. Hebben angst voor schadeclaims. En werken in een cultuur waar het niet ongebruikelijk is dat kritische collega’s op non-actief worden gezet.
Klokkenluiders
Denk bijvoorbeeld aan de crisis op de longafdeling van het VUmc in Amsterdam van een paar jaar geleden. Daar moest een longchirurg zijn werk staken nadat hij een verdacht sterfgeval had gemeld bij de inspectie. Later werd een tweede klokkenluider met ontslag bedreigd. De zaak liep zo hoog op dat uiteindelijk twee van de drie bestuurders moesten opstappen.
En wat te denken van Jansen Steur? De rechtbank in Almelo veroordeelde de Twentse ex-neuroloog in februari tot drie jaar cel. Uit onderzoek van de commissie Lemstra werd in 2010 duidelijk dat signalen over het disfunctioneren van hem door de raad van bestuur, de toezichthouders en de inspectie niet werden opgepikt. Bovendien bleek het Medisch Spectrum Twente malversaties van de neuroloog bewust onder de pet te hebben gehouden.
Elsevier
Incidenten? Nee, ik denk van niet. Elsevier probeerde eind 2008 via een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur inzage te krijgen in sterftecijfers van ziekenhuizen. Het weekblad ving bot. Zes jaar later zijn ziekenhuizen verplicht om deze cijfers te openbaren. Maar nog steeds weigeren sommige ziekenhuizen openheid van zaken te geven, zoals NRC in maart onthulde. De weigeraars vinden ‘een gemiddeld sterftecijfer nietszeggend en onvergelijkbaar’. En komen daar mee weg.
Levensreddende informatie
Hoe kan een patiënt een goede keuze maken als dit soort belangrijke, en soms zelfs levensreddende, informatie hem wordt onthouden? De overheid riep KiesBeter.nl in het leven. Maar ook daar is niet te zien of een behandelend specialist briljant is, of een prutser. Het zogeheten Kwaliteitsinstituut, dat sinds vorig jaar de zogenoemde kwaliteitsgegevens openbaar moet maken, biedt ook geen helderheid. Op de website staat: ‘de bestanden zijn bedoeld voor de professionele gebruiker van kwaliteitsgegevens; het bevat geen (keuze-)informatie die voor de consument direct inzichtelijk en bruikbaar is.’
De zo bejubelde keuzevrijheid van de patiënt is een farce. Daag de minister dan ook niet voor de rechter om keuzevrijheid af te dwingen, zoals de Stichting Handhaving Vrije Artsenkeuze overwoog. Bestook niet allerlei media met dramaverhalen. Zorg er liever voor dat er iets te kiezen valt. Laat zien waar je goed, en waar je minder goed in bent. Creëer een cultuur waar kritiek en reflectie normaal zijn. En zorg dat patiënt écht iets te kiezen heeft. En hij of zij niet afhankelijk is van mazzel en mondigheid.
