Ik kreeg me toch de wind van voren van een Marokkaans meisje van zeven jaar. “Dat mag je niet zeggen, Zwarte Piet is racisme!” Ik vroeg haar hoe ze dat zo wist? Ze zei: “dat heeft de juf op school gezegd.” Ook de andere aanwezige kinderen in de groep gaven te kennen dat op hun school ook de juffen en meesters dit hebben aangegeven.
Ik ben bijna 52 jaar, opgegroeid met Sinterklaas en Zwarte Piet en het floepte er zomaar uit. Zo zie je maar hoe snel je je kunt vergalopperen als je niet eerst goed nadenkt over wat je gaat zeggen. Toch vroeg ik me af of op onze kleuter- en basisscholen de leerkrachten hier zelf een standpunt in nemen of dit van hogerhand krijgen opgelegd. Een school zal toch een gedeelde visie en gezamenlijk standpunt moeten uitdragen, al is het maar om de ouders van de kinderen te overtuigen.
Discussie
Ik weet dat de discussie hierover ieder jaar steeds weer oplaait en dat een relatief kleine groep Nederlanders heeft bepaald voor de rest van Nederland dat Zwarte Piet in de ban wordt gedaan en we het nu hebben over Sint en Piet of Piet en Sint. Weet niet of de volgorde ook racistisch is. Deze discussie verdeelt Nederland ieder jaar weer. De discussie over de kleur van Piet is trouwens niet nieuw. Al in 1986 schreef Trouw hierover. De Utrechtse vormingsleidster Gharietje Choenni riep toen al jaren lang dat het “hartstikke racistisch en hartstikke seksistisch” was. “Alle mogelijke vormen van onderdrukking en onrechtvaardigheid vind je er in terug.” Ik heb me laten vertellen dat zelfs in de jaren zestig er al tegengeluid was.
“Zwarte Piet is in zijn huidige vorm in strijd met het VN-Kinderrechtenverdrag. Dat heeft Kinderombudsman Margrite Kalverboer geconstateerd na onderzoek naar het kinderfeest. De figuur lokt uitsluiting, pesten en discriminatie uit. Door hem van discriminerende en stereotyperende kenmerken te ontdoen kan het een figuur worden die recht doet aan het plezier dat velen beleven aan de sinterklaastraditie”, zegt kinderombudsman Margrite Kalverboer.
Klagen over van alles typerend voor Nederland
André van Duin heeft een mooi stuk gemaakt in 1987. Het stuk heet ‘Belt u maar‘ en gaat erover dat als iemand het niet eens is met wat Van Duin zingt, er gereclameerd kan worden. Van Duin komt dus niet toe aan zingen omdat bij alles wat hij zegt er wel iemand is die aanstoot neemt aan wat hij zingt of waarover. Of het nu om Chinezen gaat, om Belgen of om de Paarse Hei, Ajax of bier.
Het klagen, zeuren en je kapot ergeren is inderdaad typerend voor de Nederlandse cultuur. Het zit in onze genen. Klagen is in principe gewoon een menselijke behoefte, schrijft Rosan de Vos voor Metro. Bart Flos, anti-klaagexpert en schrijver zegt hierover het volgende: “Iemand die klaagt, vindt van zichzelf niet dat hij klaagt. Het zijn juist de anderen die klagen.” Flos noemt dat de klaagparadox. “Klagen binnen een groep kan ook een gevoel van saamhorigheid geven”, zegt Flos. “Klagen kan ons helpen om naar het begin van een oplossing te gaan.” Vooral dat laatste heeft er nu toe geleid dat zelfs de bibliotheken alle boeken met Zwarte Piet verwijderen.
Zwart(e)
Doordat Piet dus niet meer zwart mag worden geschminkt, wordt het voor Piet moeilijk om onherkenbaar te worden voor de kinderen. Sinterklaas kan zich tenminste nog steeds verstoppen achter zijn baard maar Piet, die wordt meteen herkend door de kinderen. Klets je daar maar eens uit als Piet, dat je de evenknie van de Sint bent en dat een kind toch bij Sinterklaas op schoot moet gaan zitten en niet bij Piet.
Het bijvoeglijk naamwoord ‘zwarte’ en het bijwoord ter aanduiding van een kleur is hierdoor toch wel het meest omstreden en dubbelzinnige woordje geworden in de Nederland taal dat ook nog eens de stempel racistisch krijgt in het geval van Piet. Zwarte is volgens Van Dale nog steeds een persoon met een zwarte of donkere huidskleur. Als ik de vergelijking mag trekken, Rooie Rinus zou dan ook niet meer mogen. ‘Rooie’ kan staan voor communist en dat wil je toch niet voor je naam hebben?
Hakken in het zand
Ik kan het me ergens wel voorstellen dat een groep mensen niet wil dat dit hun ook nog wordt afgepakt en dat sommigen weigeren om in het collectieve keurslijf te worden gedrukt. Ik kan me ook voorstellen dat het 99,90% van de Nederlanders niet te doen is om het racistische motief in leven te houden. We leven in een tijd waar het referendum ons is afgepakt, waar burgerrechten worden beperkt door coronamaatregelen. Waar Hugo de Jong al spreekt van een voorkeursbehandeling (ik geef het maar een naam) als je je wél laat vaccineren. Toch niet vreemd dat mensen de hakken in het zand zetten en vasthouden aan dat wat hen nog rest, hoe irrationeel dat ook klinkt voor sommigen.
Zwarte koffie? Kan dat nog wel? Of alleen als de koffiebonen fairtrade zijn?
Afbeelding van Aline Dassel via Pixabay
