De Tweede Kamer debatteert over twee weken opnieuw over de situatie van zelfstandigen in de zorg. De omstreden webmodule die de VAR-verklaring zou moeten vervangen, komt echter pas tegen de zomer op de agenda. Voorlopig zijn de zzp'ers in de zorg nog niet uit de zorgen, en hun collega's in andere sectoren ook niet.
Het kamerdebat over zelfstandigen zonder personeel dat vorige week begon, wordt na het reces voorgezet. In de eerste ronde legden zowel de coalitiepartijen als de oppositie staatssecretaris Wiebes van Financiën en minister Asscher van Sociale Zaken het vuur aan de schenen.
Steen des aanstoots was de manier waarop de belastingdienst het voor zelfstandigen zonder personeel nagenoeg onmogelijk maakt om in de zorg te werken. Op 13 mei treffen de fractiespecialisten en de bewindslieden elkaar opnieuw, om te bespreken wat daar ondertussen aan is gedaan.
Kamerbreed verontwaardiging
Zelfstandigen kunnen in de praktijk alleen in de zorg werken via een bemiddelingsbureau. Anders vinden zorginstellingen het te veel gedoe. Op zich geen probleem, ware het niet dat de belastingdienst zzp'ers die via zo'n bureau werken steeds vaker beschouwt als "schijnzelfstandigen".
Het gevolg daarvan is dat die zzp'ers hun fiscale status als ondernemer kwijtraken. Zorginstellingen durven dan geen zaken meer met hen te doen omdat zij naheffingen en boetes vrezen. De zzp'ers komen daardoor zonder werk en zonder inkomen te zitten, terwijl hun cliënten de zorg van hun keuze niet meer krijgen.
Hoe creëer ik een probleem als er geen probleem is?
Een typisch geval dus van: hoe creëer ik een probleem als er geen probleem is? Daar was kamerbreed de nodige verontwaardiging over, en het kabinet moest al toezeggen om actiever naar een oplossing te zoeken. Tijdens het debat konden echter niet alle vragen van de kamerleden worden beantwoord.
Aanvullende vragen
Staatssecretaris Wiebes had op het laatste nippertje aanvullende stukken naar de kamer gestuurd, en die had nog niemand echt goed kunnen lezen. Bovendien hadden de parlementariërs graag ook staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid aan de tand willen voelen – maar die was op dat moment elders in het gebouw van de Tweede Kamer bezig met zijn verdediging van zijn hartelapje, de WMO.
Alleen SP, CDA en D66 vragen door
Vandaar dat werd besloten het debat na het mei-reces voort te zetten. Na alle opwinding in de eerste termijn is het opvallend – en voor de betrokken zzp'ers teleurstellend – dat alleen SP, CDA en D66 gebruik hebben gemaakt van de gelegenheid om aanvullende vragen in te dienen.
Interdepartementaal beleidsonderzoek
De SP hamert vooral op het belang van de mensen die zijn aangewezen op de zorg die eerst door zzp'ers werd verleend. Het CDA duikt diep in de details van de door het kabinet voorgestelde pilot waardoor 1.500 van 20.000 zorg-zzp'ers alsnog aan de slag zouden kunnen blijven. D66 wil van staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) weten hoe een en ander zich precies verhoudt tot de wet- en regelgeving op zijn terrein. Daar mag een mogelijke oplossing niet op stuk lopen.
Op de achtergrond speelt de manier waarop de overheid met zzp'ers in het algemeen omgaat
Formeel gaat het op 13 mei alleen over de situatie van zelfstandigen in de zorg. Op de achtergrond speelt echter ook de manier mee waarop de overheid met zzp'ers in het algemeen omgaat. Het kabinet heeft de kamer een zogenaamd interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) toegezegd om in kaart te brengen wat daarin de rol is van de verschillende departementen. De resultaten daarvan komen echter pas tegen prinsjesdag beschikbaar.
Webmodule wordt hoofdpijndossier
Wat ook nog boven de markt hangt, is de vervanging van de huidige papieren VAR-verklaring door een webmodule. Het idee is dat vanaf 1 januari 2015 zzp'ers bij elke opdracht die zij krijgen aan de fiscus gaan opgeven waarom zij die als zelfstandig ondernemer denken te mogen doen in plaats van in loondienst. Door hun opdrachtgevers daarvoor mee te laten tekenen, wil het kabinet een scherper onderscheid gaan maken tussen echte zzp'ers en schijnzelfstandigen.
Voor opdrachtgevers en opdrachtnemers wordt het alleen maar moeilijker om zaken te doen
Die webmodule ontwikkelt zich in rap tempo tot een hoofdpijndossier voor de verantwoordelijke staatssecretaris Wiebes van Financiën (VVD). Eind vorig jaar stapten de belangenorganisaties van zzp'ers al uit de overleggroep die de ontwikkeling van de webmodule moest begeleiden. Zij waren gefrustreerd, omdat zij geen gehoor vonden voor hun vrees dat er een enorme bureaucratie werd opgetuigd die het opdrachtgevers en opdrachtnemers alleen maar moeilijker zou maken om zaken te doen.
Vernietigende conclusies
De bange voorgevoelens van de zzp-organisaties werden bevestigd door een onderzoek van Actal, het college waar het kabinet nieuwe wet- en regelgeving moet laten toetsten op doeltreffendheid en doelmatigheid. De conclusies van Actal waren ronduit vernietigend. De webmodule zou totaal niet helpen om schijnconstructies terug te dringen, maar zou wel een ernstige verzwaring betekenen voor de administratieve lasten van opdrachtgevers en opdrachtnemers.
De kamer wil het naadje van de kous weten
In de aanloop naar het kamerdebat van vorige week bleek dat staatssecretaris Wiebes er pas eind april achter was gekomen dat het Actal-advies al sinds februari op zijn departement in een la lag. Hij maakte daarvoor royaal excuses. De kamer accepteerde die, maar wil nog wel het naadje van de kous weten.
Effecten op de arbeidsmarkt
In het voortgezette debat op 13 mei zal Wiebes zal echter nog geen openheid van zaken geven en de kamer ook niet vertellen wat hij met alle kritiek gaat doen. Daarmee wil hij wachten totdat ook de resultaten beschikbaar zijn van een tweede onderzoek, waarin wordt gepoogd de effecten in kaart te brengen die de webmodule op de arbeidsmarkt zal hebben.
De kans dat dit onderzoek gunstig uitvalt lijkt te verwaarlozen
Onderzoekers van o.a. de Erasmus Universiteit hebben afgelopen maanden vooral met grote opdrachtgevers en hun organisaties gesproken over wat zij van de voorgestelde procedure vinden. De resultaten daarvan worden nu verwerkt, en komen naar verwachting tegen de zomer beschikbaar. De kans dat dit onderzoek wèl gunstig uitvalt voor Wiebes lijkt te verwaarlozen.
100 miljoen extra belasting
De grote vraag is wat dat dan weer betekent voor de doelstelling van het kabinet om volgend jaar 100 miljoen euro extra aan belasting op te halen door het aantal schijnzelfstandigen terug te dringen. In het begrotingsakkoord dat VVD en PvdA vorig jaar sloten met D66, CU en SGP was dat bedrag al ingeboekt.
In de aanloop naar prinsjesdag 2014 moeten die partijen daar nog maar eens goed naar kijken. Anders krijgen we in 2015 weer hetzelfde gedoe als nu in de zorg, maar dan in alle sectoren waar veel zzp'ers werken.
