Zelfstandigen zonder personeel profiteren komend jaar mee van een algemene belastingverlaging. Tenminste: als ze niet door andere maatregelen van het kabinet in de bijstand belanden. Een afspraak uit 2013 dreigt in 2015 ruim 45.000 zzp'ers brodeloos te maken. Dat en meer, in week 37 van 2014.
Nadat zelfstandige ondernemers er de afgelopen jaren stevig in koopkracht op achteruit waren gegaan (vorig jaar alleen al 3,3% zoals het CBS deze week meldde) zit er voor komend jaar een klein plusje in. Althans, als we mogen afgaan op het plaatje uit de Miljoenennota waar RTL deze week de hand op wist te leggen.
Minieme koopkrachtstijging
Mensen met een inkomen tot 2.600 euro bruto per maand zouden er in 2015 een half procent op vooruit gaan. De inkomens van 2.600 tot 5.200 euro zouden het moeten doen met een kwart procent. Het gros van de zelfstandigen zonder personeel zit daar ergens tussenin. De minieme koopkrachtstijging volgt uit een optelsom van een aantal maatregelen.
Het grootste effect komt van een verlaging van de eerste schijf in de inkomstenbelasting. Daarvan profiteert iedereen die belasting betaalt. Aan de andere kant is er specifiek voor zzp'ers een minnetje: zij gaan in 2015 een hogere inkomensafhankelijke bijdrage betalen voor de zorgverzekeringswet. Maar doordat het kabinet ook een bedrag van 110 miljoen euro schijnt te hebben gereserveerd om dat te compenseren, vloeit daar geen bloed uit.
Zelfstandigenaftrek: min 100 miljoen
Vorig jaar rond deze tijd wilde het kabinet nog de zelfstandigenaftrek afschaffen, maar dat stuitte toen op zoveel maatschappelijk verzet dat het plan stukje bij beetje werd ontmanteld. Het enige wat ervan overbleef was een extra belastingopbrengst van 100 miljoen euro per jaar vanaf 2015.
Die opbrengst moest worden gerealiseerd door een hardere aanpak van de zogenaamde "schijnzelfstandigheid". De gedachte was dat een strengere controle ertoe zou leiden dat er minder mensen voor zelfstandigenaftrek in aanmerking zouden komen en dat de afvallers meer belasting zouden gaan betalen.
Niet genoeg "schijnzelfstandigen"
Het slechte nieuws voor zzp'ers is nu dat die extra belastingopbrengst ook weer voorkomt in de begrotingsafspraken die de coalitie van VVD en PvdA voor 2015 heeft gemaakt met D66, ChristenUnie en SGP. Het grote probleem daarmee is, dat er domweg niet genoeg "schijnzelfstandigen" zijn om aan die 100 miljoen te komen.
Een snel rekensommetje leert dat het aantal zzp'ers dat aanspraak mag maken op zelfstandigenaftrek met 45.000 naar beneden moet om 100 miljoen euro over te houden. Uit het weinige wetenschappelijk onderzoek dat er naar "schijnzelfstandigen" is gedaan, blijkt dat er daarvan hooguit 15.000 zijn. Dat schiet dus niet op.
Lat hoger bij nieuwe VAR-aanvragen
De makkelijkste manier om de opbrengst op te krikken is om gewoon de lat hoger te leggen bij nieuwe aanvragen voor een VAR-wuo. Die bestempelt iemands inkomsten tot winst uit onderneming. Formeel staat dat los van het recht op zelfstandigenaftrek, maar doordat veel opdrachtgevers alleen willen werken met zelfstandigen die zo'n verklaring hebben, is er in de praktijk toch een koppeling.
Handig voor de Belastingdienst in dit verband is dat de aspecten waar de inspecteur een aanvraag op moet beoordelen wel vastliggen, maar de normering niet. Door daar wat mee te spelen kan de fiscus eenvoudig zorgen dat er minder mensen bijkomen die recht hebben op zelfstandigenaftrek.
Bestaande verklaringen opnieuw beoordelen
Een stuk lastiger is het om bestaande VAR-verklaringen opnieuw te beoordelen en in te trekken. Gedupeerden lopen dan al gauw naar de rechter. Daar gaat de omstreden VAR-webmodule uitkomst brengen – niet voor niets het hartelapje van staatssecretaris Wiebes van Financiën.
In de loop van 2015 vervallen alle bestaande VAR-verklaringen en moet iedere zzp'er een nieuwe aanvragen, via die webmodule. De beoordeling daarvan kan zo streng zijn als nodig is om alsnog 100 miljoen euro te besparen.
Minimaal hbo voor zzp'ers in de thuiszorg
Gelukkig staan de Belastingdienst en het Ministerie van Financiën er niet alleen voor in hun strijd. De vakdepartementen kunnen ook een handje helpen om het aantal zzp'ers terug te dringen. Deze week meldde het ministerie van Volksgezondheid zich al met de aankondiging dat zelfstandigen in de thuiszorg vanaf volgend jaar minimaal een hbo-diploma moeten hebben.
Nu wordt in de thuiszorg het meeste werk nog gedaan door mbo'ers. Omdat die nooit op zo'n korte termijn hun kwalificaties kunnen opkrikken, moeten ze gaan solliciteren of een bijstandsuitkering aanvragen. De gemeenten zijn dan weliswaar een stuk duurder uit, maar de Belastingdienst houdt geld over.
De zekerste voorspelling voor Prinsjesdag
De kans dat een meerderheid in de Tweede Kamer alsnog tot inkeer komt en zich realiseert dat de aanpak van schijnzelfstandigheid onder deze randvoorwaarden vooral echte zzp'ers gaat treffen, lijkt niet groot. Afgelopen maanden was daar alle ruimte voor, en die hebben noch de regeringsfracties noch de loyale oppostie gepakt.
Het kabinet zelf lijkt er ondertussen alleen maar zekerder van te zijn geworden dat de zelfstandigen zonder personeel moeten worden aangepakt. Is het niet linksom, dan rechtsom. De NRC meldde gisteren inzage te hebben gehad in een deel van de Miljoenennota waarin zelfs sprake zou zijn van een onderzoek naar "de negatieve gevolgen voor de schatkist van de groei van het aantal zzp'ers."
De zekerste voorspelling voor Prinsjesdag is dan ook dat alle 800.000 zelfstandigen zonder personeel een onzeker jaar wacht.
VERDER IN HET NIEUWS
ZZP-pensioen
Volgens de organisaties achter de vrijwillige pensioenregeling voor zzp'ers is er volop belangstelling voor hun initiatief. In een onderzoek gaven zes van de tien respondenten aan dat zij serieus overwogen mee doen. In de media heette dat al gauw dat ruim de helft van de zzp'ers een collectief pensioen wilde. Maar wie die conclusie trok had het persbericht niet goed gelezen.
De enquête is gehouden onder 3.700 leden van de samenwerkende ZZP-organisaties die zelf de regeling hebben bedacht. Hoeveel daarvan ook echt de moeite hebben genomen te reageren wordt niet vermeld. Van degenen die wel reageerden, zei 10% "zeker" mee te gaan doen en 50% "vrijwel zeker". Dat is leuk, maar meer ook niet. Voor een levensvatbare pensioenregeling met schaalgrootte-voordelen in de uitvoering is echt meer nodig.
Goed opdrachtgeverschap
De Universiteit Tilburg houdt op dit moment een groot onderzoek naar goed opdrachtgeverschap. Het wordt uitgevoerd door prof. dr. Arjan van den Born en is een gezamenlijk initiatief met ZiPconomy. Het onderzoek moet antwoord geven op de vraag wat precies zorgt voor een effectieve en duurzame relatie tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers.
Zowel interim professionals als managers die hen inhuren worden opgeroepen om aan het onderzoek mee te doen. Dat kan door een van de online enquêtes in te vullen die op de site van ZiPconomy staan.
Pierre Spaninks schrijft iedere zondag over zzp’ers in TPO Magazine. En dus op Blendle/Cafeyn. Klik hier voor een overzicht en hier voor een abonnement.
