Afgelopen zaterdag handelde de luchthaven Son Sant Joan in Palma, iedere minuut een binnenkomend of vertrekkend vliegtuig af. Vorig jaar kwamen er bijna 18 miljoen vakantiegangers naar Mallorca dat een inwonersaantal kent van zo’n 1.2 miljoen. Dit jaar wordt een record van 20 miljoen toeristen verwacht. Deze massale toeristenstroom blijft niet zonder consequenties. De eilandbewoners zijn het inmiddels spuugzat en gingen (wederom) de straten van Palma op.
Radicale koerswijziging
Ook elders in Spanje gaat het massa-toerisme gepaard met een te hoge prijs, waardoor de Spanjaarden een radicale koersverandering van hun overheid eisen: de toeristische monocultuur moet plaatsmaken voor een economisch model waarin duidelijke grenzen aan het toerisme dienen te worden gesteld: ‘Menys turisme més vida’ – ‘Minder toerisme meer leven’ luidt de slogan van de organisatie Contracimera die reeds verschillende protesten organiseerde waar steeds meer eilandbewoners op af komen.
Meer dan 110 organisaties sloten zich aan bij de demonstratie van afgelopen zondag, waaronder sociaal-maatschappelijke en ecologische organisaties, maar ook bijvoorbeeld GreenPeace en de klimaatbeweging Fridays for Future. Tienduizenden bewoners kwamen afgelopen zondag samen tijdens de manifestatie om hun stem te laten horen. Borden met teksten als ‘Genoeg!’, ‘Toerisme ja, maar niet zo!’, ‘Stop privé-vliegtuigen’, ‘Jouw paradijs is onze nachtmerrie’, ‘We gaan dood’ en ‘Mallorca is niet te koop’ met tussen de noodkreten nog een verdwaalde Palestijnse vlag.
Met een aantal van – volgens de organisatoren – 50.000 demonstranten verliep het protest vreedzaam. Er waren geen kinderachtige taferelen zoals recentelijk in Barcelona waar demonstranten langs terrassen met waterpistolen liepen om op, wat zij dachten, toeristen te spuiten. En andere toerist-onvriendelijke uitingen zoals ‘Toeristen eruit!’ die je nog wel eens op Barcelonese muren gekalkt ziet, zijn in de Mallorcaanse hoofdstad moeilijk te bespeuren.
Woondrama
Het protest eist van de Balearische overheid dat het massa-toerisme aan banden legt, mede omdat op Mallorca (en ook Ibiza) een woondrama bestaat: een groeiend tekort aan betaalbare woningen. De organisatoren zien een oorzakelijk verband met het massa-toerisme. Buitenlandse investeerders speculeren met woningen die een deel van het jaar verhuurd worden aan toeristen, hetgeen prijzen van woningen opdrijft en er minder woningen beschikbaar zijn voor de lokale bewoners en al helemaal niet met de veel lagere salarissen die in Spanje gelden. Ook (buitenlandse) huiseigenaren op het eiland willen nog wel eens hun woning verhuren om hun zakken rijkelijk te vullen tijdens de zomermaanden.
Daarom eisen de demonstranten toegang tot waardig woongenot voor de bewoners en een eind aan buitenlands speculeren met woningen.
Geen water
Ook legt massa-toerisme een gigantische druk op de natuur en natuurlijke bronnen. Zo kampt Mallorca met waterschaarste, zoals dat wel in meerdere Spaanse gebieden het geval is. De toegang tot water, een primaire levensbehoefte, komt elk jaar door langdurige droogte meer in het gedrang. Bewoners in rustieke gebieden (moi!) hebben al een waarschuwing gekregen dat ze mogelijk kunnen worden afgesloten van hun watervoorziening, aangezien er momenteel meerdere bronnen opgedroogd zouden zijn. De onverschillige vakantieganger in het toeristische El Arenal kan vooral blijven douchen in zijn all inclusive-hotel en wil kunnen poepen in een toilet dat het allemaal ruimschoots wegspoelt. Ook de jachteigenaar in de haven van Palma moet natuurlijk wel zijn meterslange jacht kunnen laten wassen. En de 59.000 zwembaden die het eiland rijk is, wil men liever niet droog hebben staan in de snikhete zomermaanden.
Eisen voor een alternatief model
Het is niet zo dat voor de anti-toerisme beweging toerisme niet gewild zou zijn. Het eiland zou immers niet zonder kunnen. Nee, de eilandbewoners eisen een ander model, waarbij rekening wordt gehouden met economische, sociale en milieu-factoren. Het huidige model van massa-toerisme is niet langer houdbaar. Daarom moet het roer om. Dat betekent onder meer: minder vluchten, verbod op privé-vliegtuigen, het opschorten van cruise-schepen, en het beperken van achtereenvolgens de pleziervaart, de verhuur van voertuigen en de toegang tot kwetsbare of zeer drukke gebieden. De over-commercialisering van de kust en het misbruik van het publieke, maritieme gebied wordt door menig eilandbewoner met afschuw gadegeslagen. Kortom: een duurzaam toerisme in plaats van het verzadigde massa-toerisme, waarbij ook de eigen taal en cultuur bescherming verdient, vinden de organisatoren.
Bijt niet in de hand die je voedt. Precies dat gebruiken sceptici als argument tegen de Spaanse anti-toerisme protesten, maar ze moeten toch weten dat die hand al veel langer verspeeld is. De anti-massatoerisme beweging op Mallorca is tegen het onhoudbare, schadelijke massatoerisme, niet tegen toerisme an sich. Ze eist een toerisme met de bescherming van een waardig bestaan en met respect voor natuur en cultuur.
Demonisering
Niet iedereen is blij met de afgelopen protesten die tienduizenden bewoners op de been hebben gebracht. Er is angst dat toeristen wegblijven. Een dag na het laatste protest kwam ineens een website We Love Tourism Mallorca in de lucht. Een initiatief van een vermeende groep bezorgde inwoners van Palma. Zij zien ook dat Mallorca geconfronteerd wordt met problemen van massa-toerisme, maar vinden tegelijkertijd dat het toerisme momenteel gedemoniseerd wordt en dat toeristen niet verantwoordelijk zijn voor de problemen, zoals de wooncrisis.
De (vooralsnog) anonieme groep houdt daarom een actie om steun en liefde te betuigen aan al diegenen die het eiland bezoeken. Zo zijn momenteel her en der in het straatbeeld van Palma stickers te zien met een rood hart om toeristen te bedanken. De groep is op zoek naar meerdere oplossingen om massa-toerisme aan te pakken en nodigt eilandbewoners uit te reageren met een voorstel via hun website.
Guiris, zoals ik, die hier het hele jaar wonen, waren ooit zelf ook toerist op het eiland. Het voelde daarom wat hypocriet om tussen de bewoners te marcheren. Jonge vrienden, waaronder een aantal Mallorcaanse twintigers, die de huizencrisis aan den lijve ondervinden en nog bij oma en ouders wonen, waren wel van de partij. Oudere vrienden, Amerikaanse zestigers, ook bij het protest aanwezig, kwamen als kind met hun families naar het eiland en maken zich vooral zorgen om de waterschaarste. We sturen elkaar berichten van blijdschap als het weer eens regent en bereiden ons ieder voor door water-opslagpunten aan te leggen en regenwater op te vangen. Ook verbeteren we de aarde op ons land, waardoor het water beter kan vasthouden.
Gezond toerisme
Eilandbewoners zouden gebaat zijn bij een gezonde balans tussen toerisme en de invloed op het land, de lokale economie, toegang tot publieke diensten, natuur en natuurlijke bronnen, zoals waterconsumptie. Uiteindelijk zal dat voor iedereen op het eiland, inclusief de toerist, beter uitpakken. Baaien, stranden en bergdorpjes, die niet meer te bereiken zijn vanwege dichtgeslibde wegen ernaartoe, zijn niet langer idyllisch. Het is daarnaast noodzakelijk om de voordelen van de toeristische sector ook daadwerkelijk ten dienste te stellen van de meerderheid. Op dit moment blijft een groot deel van de door het toerisme gegenereerde voordelen niet binnen Mallorca hangen. De Balearische overheid zal met de eisen voor een nieuw en gezond toerisme aan de slag moeten om een verdere crisis op de Balearen te voorkomen.
Beeld: Auba Riera/Espai Miceli, Mallorca
