De podiumkunstwereld is nog altijd geen goede afspiegeling van de samenleving. Ondanks een paar uitzonderingen, zoals Festival Boulevard, de Rotterdamse Schouwburg en de koepelorganisaties VSCD en NAPK, zijn de leidinggevende posities nog altijd bezet door merendeels blanke mannen. Vrouwen zitten anno 2017 nog steeds vooral in rollen die we op zijn best als ‘ondersteunend’ kunnen zien. Marketing bijvoorbeeld, programmering: heel vaak. Dramaturgie, ook zoiets. Mensen van niet-Nederlandse komaf zijn overigens met de kootjes van één afgehakte vinger te tellen.
Kwade wil
Met een beetje kwade wil zou je in deze sector zelfs kunnen volhouden dat het zakelijk leiderschap ook als ondersteunend wordt gezien. Alles gaat immers om de unieke artistieke koers die wordt gevaren en niet over degene die die koers mogelijk maakt en mede uitzet.
Dat het Holland Festival lange tijd een duo-leiderschap had, in de vorm van een zakelijk en een artistiek directeur, was al een een eerste verbetering. De functies werden gelijk beloond en gelijk gewaardeerd. Intern. Voor de buitenwacht bleef het een beetje onduidelijk wie er nou de baas was. Pierre Audi, de voorganger van de huidige artistiek leider Ruth Mackenzie, trad altijd duidelijk naar voren als leider. Ivo van Hove, die de tent in het begin van deze eeuw leidde, wil nog steeds altijd graag on-Nederlands artistiek én zakelijk eindbaas zijn, ondersteund door iemand die het onmogelijke waar weet te maken.
Helder
Met Ruth Mackenzie, die drie jaar geleden Pierre Audi opvolgde, was een verandering in de verhoudingen te zien. Lekkerkerker trad wat vaker in het voetlicht, leek het. Kreeg meer ruimte van de artistieke collega naast haar. Mackenzie heeft nu een droombaan aangeboden gekregen in het walhalla voor kunstliefhebbers (Chatelet in Parijs). Dus is een mooi moment aangebroken om de verhoudingen definitief helder te maken.
Het zal best moeilijk worden om een toonaangevende artistiek directeur te vinden die langer dan een paar jaar het gezicht van het festival zal kunnen zijn. In financieel opzicht is het Holland Festival immers een piepkleine speler in het internationale festivalciruit. Er is in verhouding nauwelijks programmeerbudget. Het Nederlandse CAO-salaris geldt als fooi in de kringen waar het Holland Festival het liefst een leider zoekt. Dat het toch steeds lukt om spraakmakende leiders (m/v) te vinden is te danken aan het geweldige prestige dat nog steeds aan het festival en aan de stad Amsterdam kleeft.
Part-time
De kans is groot dat een opvolger voor Ruth Mackenzie niet alleen moeilijk te vinden zal zijn. Het zal ook nog eens lastig zijn om iemand aan te trekken die naast de artistieke inhoud ook de verantwoordelijkheid van een volledig directeurschap wil dragen. Het is immers een part-time functie. Om in die paar dagen per week ook nog bezig te moeten zijn met de personele gevolgen van je artistieke beleid is niet aanlokkelijk. Dan zou het zomaar kunnen gebeuren dat de beoogde artistiek leider graag zijn eigen zakelijke partner mee wil nemen. Dan heb je wel een mooie artistieke baas in huis, maar is je langetermijnbeleid naar God. Letterlijk.
Nu Annet Lekkerkerker zakelijk en strategisch gezicht van het Holland Festival wordt, ontstaat er meer ruimte om de artistieke invulling avontuurlijker te maken. Het artistiek leiderschap gaat nu rouleren per vier jaar. Dat zorgt voor leven in de tent. Het festival nog beter dan voorheen inspelen op niet alleen de artistieke actualiteit, maar ook de zakelijke. Dan heb je een rots in de branding nodig.
Devaluatie
Er heerst een hardnekkig idee dat beroepen aan waarde verliezen naarmate er meer vrouwen voor kiezen. Als dat idee al waar zou zijn, wat alleen kan zolang oude mannen dat soort dingen bepalen, dan is de benoeming van Lekkerkerker ook daar een goed signaal tegen. Na jaren in de schaduw wordt nu duidelijk wie altijd aan het roer stond. Dat was, al veel langer dan de cynici dachten: zij.
Is dit dan niet de zoveelste stap in het devalueren van artistieke inhoud tegenover het zakelijke belang? De artistiek leider heeft nu immers minder in te brengen dan de algemeen directeur? Artistiek beleid kan in geen enkele situatie maatgevend zijn. Al is het maar omdat je ook met arbeidsvoorwaarden te maken hebt. dat zijn ingewikkelde dingen die een artistiek concept in de weg kunnen zitten. De enige artistiekeling die het voor elkaar krijgt om algemeen directeur te zijn is Ivo van Hove. Hij kan dat doen door de letterlijk onnederlandse toewijding van zijn staf, die 25 uur per dag voor hem klaar staat, waar ook ter wereld. Niet erg aanlokkelijk voor in Nederland opgeleide managers.
Chris Dercon
Natuurlijk zitten er in het artistieke leiderswereldje wel veel ‘mannetjes’, die het lastig vinden om iemand boven zich te hebben. Er dienen zich toch mogelijkheden aan. Chris Dercon bijvoorbeeld. Die krijgt momenteel bakken vol pek en veren over zich heen omdat hij iets wil veranderen bij de al 30 jaar vastgeroeste Berlijnse Volksbühne. Zou zomaar kunnen. Deze god van de kunsten moet mogelijk onderduiken buiten Berlijn. In Amsterdam bijvoorbeeld. Ik zou het mooi vinden als hij ‘ja’ zou zeggen. Grote kans ook. Het is namelijk heel moeilijk om ‘nee’ te zeggen tegen Annet Lekkerkerker.
