Zo’n vijftig dames en heren huren zelfstandig 14 ramen in drie Amsterdamse panden aan de Oudezijds Achterburgwal en Boomsteeg. Wat jaren geleden begon als gemeentelijk project Eigen Raam voor prostitutie door ZZP’ende sekswerkers heet nu Stichting My Red Light, en wordt officieel door prostituées zelf gerund.
‘Eberhard Van der Laan zei dat het niet alleen het oudste beroep is maar ook het normaalste beroep moeten worden. Daar ben ik het helemaal mee eens’, zegt Annemarie van Gaal die met Start Foundation het meeste geld steekt in My Red Light. De stichting in Eindhoven komt voort uit de opbrengst van 175 miljoen Start Uitzendbureau aan USG People investeert in projecten voor arbeidsmarketverbetering. Nu zijn de hoeren aan de beurt
Van Gaal vindt de sluiting van ramen op de wallen, zoals afgedwongen door Lodewijk Asscher als wethouder, slecht beleid: ‘Uiteraard ben ik ook faliekant tegen vrouwenhandel. Maar met sluiten en wegkijken verplaats je het probleem naar achterkamertjes. Je moet meekijken en actief omstandigheden verbeteren. Dat doen we met My Red Light.’
Rabobank voor sekswerkers
Ook Rabobank Amsterdam en Rabobank Foundation investeren in de exploitatie. ‘Samen enkele honderdduizenden euro’s’, antwoordt Carlo Verhart, woordvoerder van Rabobank Amsterdam. Het betreft een financiering en een werkkapitaal onder normale voorwaarden.
Rabo, een fusie van een katholieke en protestante bank, helpt sekswerkers. ‘Het past bij onze coöperatieve gedachte om zelfstandigen te versterken door nieuwe samenwerking. We hopen dat dit een voorbeeld is voor het verzelfstandigen van sekswerkers.’, aldus Verhart. Momenteel weigert Rabobank notabene zelf prostituees nog bankrekeningen en hypotheken, maar wil ook zelf veranderen.
Financiële weerbaarheid en acceptatie vormen ook een doelstelling van My Red Light. ‘Sekswerkers moeten gewoon een bankrekening kunnen openen en een hypotheek kunnen afsluiten’, zegt betrokken onderzoeker Peter Brouwer. ‘Maar ook op lange termijn beter met geld leren omgaan.’
Dat laatste, beseft Brouwer als hij het uitspreekt, komt betuttelend over. ‘We gaan geen bankrekeningen controleren of naar inkomsten vragen. Maar in interviews van een begeleidend team zal wel worden gevraagd hoe het financieel gaat. Het is belangrijk dat sekswerker een normaal, maatschappelijk overal geaccepteerd beroep wordt.’
Brouwer is verbonden aan Start Foundation in Eindhoven, dat de hoerenkasten aan de wallen van woningcorporatie Stadgenoot kocht voor 1,5 miljoen euro. Plus jaarlijks 100.000 euro, voor 25 jaar, om eigenaar te worden van de grond a 3,6 miljoen euro.
‘En niet om, zoals slimme vastgoedjongens, het project op de klippen te laten lopen, panden te verpatsen en er eens goed aan te verdienen. De gemeente krijgt de panden tegen dezelfde prijs terug mocht het project stoppen’, zegt directeur Jos Verhoeven van Start Foundation. Overigens verloor de gemeente al miljoenen op aan- en verkoop van de panden, maar dat heet geen subsidie, en Start staat ‘daar buiten’.
Verhoeven denkt met de investering van Start een maatschappelijke ommezwaai in seksexploitatie te helpen: ‘De vrouwen moeten onder betere omstandigheden kunnen werken, onder eigen beheer en met ondersteuning naar een betere en algemeen geaccepteerde positie.’
Heeft dit project met 50 sekswerkers werkelijk effect gezien de grofweg 15.000 prostituees in Nederland, waarvan ruim de helft onder licentie? Verhoeven: ‘We investeren in de aanzet tot gehoopte maatschappelijke ommekeer en hopen op een olievlekwerking. Elders is al navolging.’
Verhoeven doelt op het prostitutiecentrum Het Nieuwe Zandpad, waarvoor maatschappelijke investeerder Non Nobis inschreef, maar die verloor de open tender van een commerciële ontwikkelaar. Non Nobis klaagt dat Utrecht voor de goedkoopste oplossing koos en geen oog heeft voor de hoerenbelangen, en zoekt elders naar mogelijkheden om in bordelen te investeren.
Amsterdam vond een open Europese inschrijving niet nodig, hield de touwtjes in handen en klopt zich op de borst in internationale berichten: ‘Stichting Eigen Raam (bedrijfsnaam My Red Light) is het eerste bordeelbedrijf in Nederland en Europa – en misschien zelfs de wereld -, waarbij sekswerkers zelf de dienst uitmaken.’ Maar het mag absoluut geen ‘gemeentelijk bordeel’ heten, want de gemeente staat officieel op afstand als vergunningsverlener, toezichthouder en handhaver.
‘Ronselen niet uit te roeien’
‘Een doorbraak in de empowerment van sekswerkers’, beloven de initiatiefnemers nu in hun enthousiaste berichten. De gemeente heeft de leiding verschoven naar HVO-Querido, de stichting die kwetsbare mensen onderdak biedt in Groot-Amsterdam en ook sekswerkers helpt. Zelfbestuur komt moeilijk van de grond. Als je nu belt naar de hoerenkast krijg je nog een manger van HVO-Querido aan de lijn.
‘Pooier-vrij’ heette My Red Light aanvankelijk. Dit vonden de dames een slecht visitekaartje, zo mopperden ze tegenover onderzoekers. Want zelfstandig zijn ze vaak al en My red Light is niet noodzakelijk om exploitatie door derden tegen te gaan.
‘De nieuwe pooiers zijn mannen in pakken van de gemeente en van al die stichtingen die zich op de borst kloppen omdat ze arme, zielige dames zouden helpen. Of die zitten te wachten op arbeiderszelfbestuur’, zegt een bestaande raamexploitant (pooier). Hij eist anonimiteit. ‘Anders ben ik de volgende van wie de gemeente de ramen sluit.’
Mark van der Beer, bestuurslid van het Prostitutie Informatie Centrum (PIC) is – op persoonlijke titel – ook negatief vanuit de praktijk: ‘Het is bullshit, want My Red Light is een oplossing voor een probleem dat niet bestaat op de Wallen. Vrouwen worden niet uitgebuit, zijn al zelfstandig en hoef je niet te redden. Vrouwenhandel? Allemaal flauwekul uit rapportjes zonder onderbouwing. Hooguit 4 procent van de prostitutie is vrouwenhandel.’
Relaties met pooiers ga je niet tegen volgens Van der Beer. Ze verzorgen vaak de reis en onderdak van de hoeren die daarvoor een bedrag moeten betalen: ‘Wil je dat voorkomen dan moet je in Roemenië en Bulgarije het ronselen met wortel en tak uitroeien. Dat kan niet.’ Maar de meeste zeskwerkers zijn al zelfstandig, gaan een paar jaar met de benen wijd om te kunnen sparen voor een eigen bedrijf, bijvoorbeeld een kapperszaak, weet De Beer.
Annemarie: geen medelijden met bordeelhouders
Ook is de opzet van My Red Light volgens Van der Beer amateuristisch: ‘Met heel weinig ervaring zetten ze dit op, zonder benul hoe deze markt werkt. Veel vrouwen komen op My Red Light af vanuit de escort en zijn hogere prijzen en meer luxe gewend. Aan het raam zijn klanten binnen een wip weer vertrokken. Je hoeft echt niet samen in bad.’
Het steekt Van der Beer nog het meest dat de gemeente ondertussen nog 37 ramen sluit waarmee 120 vrouwen worden verjaagd. Zij kiezen niet voor My Red Light volgens Van der Beer. Hij vindt het marktverstoring.
Annemarie van Gaal heeft geen medelijden met de branche: ‘Concurrentievervalsing is niet onze bedoeling, want we hebben een eigen filosofie om met geld sekswerkers te helpen. Maar zou het bezwaarlijk zijn als de huurinkomsten van de andere pandeigenaren op de wallen omlaag zou gaan?’
Er wordt rekening gehouden met intimiderend gedrag vanuit (een deel van de) de branche naar sekswerkers, pandeigenaren en panden die My Red Light als oneerlijke concurrentie ervaren. De stichting poogt om de concurrentie duidelijk te maken dat Eigen Raam aan dezelfde voorwaarden moeten voldoen als andere seksbedrijven, dat het een experiment is en niet gericht tegen de bestaande branche.
Het betere sekswerk
My Red Light verhuurt aan zzp’ers die flexibel één van de 14 afwerkkamers (waarvan 12 met raam) huren. Ze betalen daarvoor een marktconforme prijs van naar verwachting zo’n 85 euro overdag en 175 euro in de avond/nacht en krijgen 14 kamers – twee met raam – die met architect JanPaul Scholtmeijer zijn verbouwd en vergroot, voorzien van douches en toilet. Verhuur gaat via www.myredlight.nl waar klanten zien welke mannen, vrouwen, transgenders en fetish-aanbieders ie er aan het werk zijn en hoe lang nog.
Gedurende de voorbereiding hadden de prostituees veel kritiek op de locatie. Die ligt in het te drukke toeristencentrum. Daar staan nu faciliteiten tegenover om het werk daar aantrekkelijk te maken, zoals een gemeenschappelijke kamer (‘lounge’) en aanbod van cursussen, medische controle en sociale begeleiding. De huurpenningen gaan voor een deel naar eigenaar Start Foundation voor 4 procent rendement (60.000 euro) en de rest besteedt de stichting aan onderhoud en voorzieningen om de positie van sekswerkers te verbeteren. Bij een opbrengst van 3.500 euro per dag aan huur blijft er een bedrag van tonnen per jaar over.
Jon Schilder , hoogleraar Staats- en bestuursrecht aan de VU, vindt My Red Light wel degelijk goed: ‘Lokale regulering blijkt niet afdoende om misstanden met handel en pooiers inderdaad uit te bannen, dus moet je om te beginnen de prostituees betere werkomstandigheden bieden in een beschermde omgeving. Ik hoop dat dit slaagt en een voorbeeld biedt.’
Recent toonde burgemeester Van der Laan zich optimistisch over de slaagkansen geluid. Echter, in de haalbaarheidsstudie Eigen Raam van oktober 2015 is al een hele trits mitsen en maren opgenomen ingeval van mislukking. Ook zijn de ambities teruggeschroefd. Zo was het aanvankelijke idee om een bres op te werpen tegen vrouwenhandel. Daarop zal eigen Raam echter geen effect hebben. Ook krijgen pooiers niet de gehoopte klap van dit initiatief
De verbeteringen worden nu vooral gezien in de sfeer van arbeidsvoorwaarden en-omstandigheden, zoals met regeling van vakantieperioden, ziekte, verzekering, coaching door HVO Querido en opleidingen. Maar ook een betere sociale positie via onderling contact en invloed in het beleid. Bij ziekte of afwezigheid betaalt de prostituee alleen de huur voor de eerste twee dagen waarop de kamer gereserveerd is.
Het eerste prostitutiebedrijf in zelfbeheer is nog geen feit. De stichting bestaat uit een zware Raad van Toezicht en Raad van Bestuur en de adviesraad van meer sekswerkers moet er nog komen. In de Raad van Toezicht, de eigenlijke baas van de zaak, zetelen Clemence Blaas (HVO Querido), Rene Cramer (ex-Officier van Justitie), Sandra Chedi (horecaondernemer), Marieke de Ridder (Soa Aids Nederland) en Lyle Muns, ’s lands bekendste mannelijke sekswerker en voorzitter van de jongerenorganisatie Dwars van GroenLinks.
Hun p.r. is belangrijk. Het moet de uitstraling krijgen van een project van en voor sekswerkers. Daarmee zal het vertrouwen van de sekswerkers toenemen en zal de bijnaam ‘gemeentelijk bordeel’ uitgewist moeten worden.
HVO-Querido gaat een pop-up store organiseren in een van de panden van eigen raam om transparantie te bieden en mogelijke kritiek van buurt te pareren. Ook is geadviseerd om communicatie gereed te hebben mocht het niet lopen zoals verwacht, bijvoorbeeld doordat betrokken sekswerkers afhaken of Eigen Raam mislukt.
Bureau Regioplan volgt het project nauwgezet met onderzoek, zowel de praktijk als het effect. Brouwer van Start Foundation: ‘We willen hard kunnen maken of My Red Light bijdraagt aan betere werkomstandigheden, sociale vaardigheden en ondernemerschap, of de deelnemers een betere positie krijgen op de arbeidsmarkt in het algemeen als ze gaan solliciteren. Maar ook of er een normalisatie en acceptatie plaatsvindt in de samenleving. Hoe ervaren buurtbewoners, overheden, hulporganisaties, politie en andere handhavers het?’
Proud, de belangenvereniging voor sekswerkers, staat gereserveerd tegenover het initiatief omdat het al jaren een conflict heeft met de gemeente over het sluiten van bordelen. De gevraagde reactie nu is minzaam: ‘Proud steunt de sekswerkers die betrokken zijn bij My Red Light. Meer werkplekken voor sekswerkers zijn hard nodig in Amsterdam.’
Want tenslotte is de werkelijke droom dat sekswerkers de baas worden in hun eigen branche, en zelf het initiatief nemen om voor betere omstandigheden op te komen. Het lijkt een utopie in een markt die zich, zo leert de ervaring, nauwelijks laat sturen en handhaven. ‘Het is reuze spannend, maar de inspanning meer dan waard, vinden Van Gaal en Verhoeven.
