Armoede, economische malaise, ongelijkheid tussen mannen en vrouwen… De 34-jarige Silvia Avallone toonde in haar eerste roman Staal, waarvan in Nederland 80.000 exemplaren werden verkocht, al de ruwe randjes van Italië.
Ook in haar nieuwe boek Levenslicht snijdt ze gevoelige onderwerpen aan; het is een gloedvolle, meeslepende mozaïekroman, die qua sfeer en personages wel een beetje doet denken aan de Napolitaanse romans van Elene Ferrante. Gesitueerd in een achterstandswijk in Bologna, een soort Bijlmer-achtige buurt waar kinderen opgroeien in een armoedig en gewelddadig milieu, gaat het boek over het heden en de toekomst van het Italiaanse gezin.
Een van de hoofdpersonen is de 17-jarige Adele, die het samen met haar zusje Jessica en moeder Rosaria moet zien te rooien zonder vader, want dat is een louche charmeur die zijn gezin in de steek heeft gelaten. Als Adele onbedoeld zwanger raakt van de knappe maar criminele Manuel, wordt ze onder druk gezet om haar kind na de geboorte af te staan ter adoptie.
Buurjongen Zeno is een van de weinig slimme jongeren in de wijk. Maar hoewel hij naar het gymnasium gaat, is het bij hem thuis verder net zo treurig gesteld als bij Adele en alle anderen in hun huurkazerne, want Zeno moet zorgen voor zijn moeder, die psychisch in de prak zit.
Wrang contrast met Adele’s ongewenste zwangerschap vormen de vruchteloze pogingen van Zeno’s gehandicapte lerares Dora en haar man Fabio om kinderen te krijgen. Na de zoveelste mislukte ivf- en icsi-poging besluiten Dora en Fabio voor adoptie te gaan en is het wachten op akkoord en een kind dat nieuwe ouders nodig heeft.
In een eerder interview zei je: wat me tot schrijven drijft, zijn woede en de wil om iets aan het licht te brengen wat normaal verborgen blijft. Wat was dat bij deze roman?
,,Toen ik zwanger was, wilde ik onderzoeken hoe het voor andere vrouwen is om moeder te worden; voor vrouwen die in de periferie van de samenleving verkeren en voor wie zwangerschap of het moederschap veel obstakels kent. Het geboortecijfer van Italië is historisch laag, en dat komt vooral door economische problemen. Er is gebrek aan werk, vooral voor jongeren. Er heerst een sfeer van gelatenheid en moedeloosheid. Mensen hebben geen geld en geen vertrouwen in de toekomst.
Daarnaast speelt er ook een groot cultureel probleem. Het ouderschap in Italië is moederschap; kinderen zijn de verantwoordelijkheid van de vrouw. Er is nagenoeg geen ouderschapsverlof voor vaders, en kinderopvang is heel duur. In Italië is het voor vrouwen een drama om werk en een kind te combineren. Moeders staan er echt helemaal alleen voor. Daardoor houdt vrouw-zijn ook voor de meesten niets anders in dan moeder-zijn. Het is een patstelling. Dat is niet goed voor vrouwen, maar ook niet voor kinderen – zij hebben ook een vader nodig.”
Waarom zijn de mannen in jouw boeken allemaal van die klootzakken?
‘Er zijn inmiddels wel jongere mannen die níét bang zijn om hun liefde voor hun kinderen te tonen, en die bij de bevalling aanwezig zijn, luiers verschonen of een hapje klaarmaken. Maar dat is maar een klein deel van de jongere generaties. Nog steeds willen veel mannen gewoon de baas zijn, in plaats van een onderdeel van het team dat het gezin zou moeten zijn. Ze spelen ’s avonds vijf minuutjes vader en gaan weg als het te ingewikkeld wordt. En dat wordt ook geaccepteerd in onze maatschappij; de meeste mensen vinden deze situatie normaal.’
Is dat het geval in alle lagen van de bevolking?
‘Helaas wel, al lijkt het erop dat er langzaam iets begint te veranderen en dat meer vrouwen hiertegen in opstand komen. Maar nog steeds werkt ruim de helft van alle Italiaanse vrouwen niet, en zijn zij dus niet financieel zelfstandig. Hun enige taak is zorgen voor hun man, kinderen en ouders. Adele heeft het gevoel dat ze zelf niets voorstelt; haar enige waarde ligt in het feit dat ze een kind verwacht. Dat komt veel voor. Vrijheid voor jezelf opeisen is voor een Italiaanse vrouw iets angstaanjagends; je kunt het bijna niet riskeren. Het is veelzeggend dat Italië als een van de weinige landen een speciaal woord heeft voor moord op vrouwen: femicidio. Elke twee tot drie dagen wordt in ons land een vrouw vermoord door haar man of vriend, omdat ze hem wil verlaten.’
Dat hoop je met je roman te veranderen?
‘Het is in elk geval belangrijk om de waarheid te laten zien, zodat lezers die leren kennen en daarover kunnen nadenken. Daarom toon ik die ongelijkheid, vaders die het laten afweten en vrouwen die vechten.’
Hoe is dit boek ontvangen in Italië?
‘Heel goed, mede omdat deze onderwerpen heel actueel zijn, en nog niet vaak in fictie zijn behandeld. De wijk waar ik over schrijf is niet alleen typerend voor alle periferieën in Italië, maar ook voor die in de rest van het westen. Die situatie is verantwoordelijk geweest voor de verkiezing van Trump in Amerika, de Brexit in Engeland, noem maar op. Er wordt niet in die buurten geïnvesteerd en de bevolking voelt zich aan haar lot overgelaten. Daardoor zijn zulke wijken veranderd in een tijdbom van woede. Het andere onderwerp – de transformatie van het gezin en zaken als onvruchtbaarheid, ivf en adoptie – is nog taboe in Italië. De retoriek over natuurlijke bevruchting is groot, dus stellen met onvruchtbaarheidsproblemen ervaren veel schaamte. Behandelingen in ziekenhuizen zijn alleen toegankelijk voor getrouwde, heteroseksuele koppels, en bovendien zijn de wachtlijsten lang.’
Beschouw je deze roman dan ook als een politiek boek?
‘Ja, in mijn ogen zijn lezen en schrijven een politieke daad. Het is mijn manier om naar buiten te treden, andere mensen te leren kennen, informatie op te doen en me kwaad te maken. In dit digitale tijdperk is het extra belangrijk dat we lezen en schrijven en elkaar informeren – ook via internet – in plaats van alleen maar selfies maken.’
Hoe combineer je zelf het moederschap met werk?
‘Een maand voordat ik moest bevallen van mijn dochtertje begon ik aan dit boek, en het was klaar toen ze een jaar oud was. Ik had haar in een draagdoek, zodat ik mijn handen vrij had, en zo zat ik te schrijven. Volgens mij voelde ze mijn creativiteit, want ze sliep heel goed als ik aan het werk was. Voor mijn gevoel hebben we het echt samen geschreven. Nu is ze daar te groot voor, dus werk ik in de uren dat ze op het kinderdagverblijf is of dat mijn man voor haar zorgt. Hij is fantastisch – hij heeft alles gedaan wat ik ook heb gedaan, behalve de borst geven natuurlijk. Hij werkt zes dagen in de week in zijn boekhandel, maar meestal is hij een deel van de ochtend bij haar en ik in de middag.’
Ondanks de sociale ellende lijkt het boek toch hoopvoller dan je voorgaande, klopt dat?
‘Dat is zeker waar. Ik vertel graag over het Italië van de tegenstellingen, de randgebieden, de taboes en de ruzies in de woonkamers. Maar ik schreef dit boek dus met een baby op mijn buik, en een baby is de toekomst. Daarom moest ik voor de zwangere Adele wel een weg naar de toekomst vinden. Voor haar is het uiteindelijk de intelligente en gevoelige Zeno, die de bus pakt en naar school gaat in de stad, die haar die weg biedt.’
Goed om te weten
Levenslicht van Silvia Avallone verscheen op 3 mei bij De Bezige Bij, € 19,99
