Stel één vraag aan de Zwitserse schrijver Joël Dicker (33) en hij brandt los in een bevlogen, ademloos betoog over het belang van literatuur, de liefde voor boeken, de zin van lezen. Hij vertelt met net zo veel plezier en passie als hij schrijft. Ook zijn laatste roman De verdwijning van Stephanie Mailer is, net als zijn succesvolle voorgangers De waarheid over de zaak Harry Quebert en Het boek van de Baltimores, weer een lekkere pageturner met een ingenieuze plot, humor en veel vaart.
Een boek van 650 pagina’s: dat is nogal wat in een tijd waarin mensen steeds meer Netflixen en steeds minder lezen.
‘Dat klopt, er wordt minder gelezen, maar ik vind dat we de strijd om mensen aan het lezen te krijgen – en houden – niet moeten opgeven. Lezen is van essentieel belang voor je leven, je carrière, voor de samenleving als geheel. Veel mensen proberen een paar uur aan de realiteit te ontsnappen door te bingewatchen, omdat dat een lekker gevoel geeft. Er worden trouwens steeds meer romans bewerkt tot series; denk aan Game of Thrones van George R.R Martin, Pretty Little Liars van Sara Shepard of De geniale vriendin van Elena Ferrante. Waar een film van twee uur vaak te kort is voor het verfilmen van een roman, biedt een serie veel meer ruimte.’
‘Maar er is ook een groot verschil tussen televisiekijken en een boek lezen, en dat is je eigen verbeeldingskracht. Bij een boek ben je als lezer zelf deel van het creatieproces, heb je een actieve rol omdat je je de personages voorstelt, en de locaties. Je geeft er je eigen interpretatie aan, die is gebaseerd op je persoonlijke ervaringen. Elke lezer creëert zijn zo eigen verhaal, en dat verhaal spiegelt op zijn beurt iets terug en zegt iets over de lezer.’
Waarom is dat belangrijk?
‘Omdat lezen op die manier dus inzicht geeft in jezelf: in je gevoelens, je gedachten en wat je belangrijk vindt. Ik denk dat een samenleving van mensen die lezen een prettiger samenleving is, omdat mensen zichzelf en anderen beter begrijpen, meer in vrede zijn met zichzelf en meer open staan voor het standpunt van een ander. Vandaag de dag zijn we, zeker op de sociale media, zijn vooral heel druk bezig met hoe we eruitzien. Elke dag moet je zoveel stappen zetten, je moet twee keer per week naar de sportschool, en gezond eten. Iedereen wil fysiek goed in vorm zijn, maar als het gaat om onze kennis, onze geest en hersenen, zijn we lang niet zo zorgzaam en gedisciplineerd.’
‘Door alle technologie gebruiken we onze hersenen steeds minder. Hoeveel telefoonnummers ken je tegenwoordig nog uit je hoofd? Toen ik klein was, kende ik er heel veel, maar nu weet ik nauwelijks wat het nummer van mijn beste vrienden is – die staan in mijn telefoon. Daar ben ik beslist niet de enige in, en dat vind ik verontrustend.’
Zijn we lui geworden? Ik denk dat als mensen kunnen kiezen tussen de vier boeken van Ferrante lezen of de tv-serie kijken, de meesten voor dat laatste gaan.
‘Dat klopt wel, ja. Toch denk ik dat het ook komt doordat niet iedereen de schoonheid van een goede leeservaring kent. Tijdens optredens of signeersessies komen er vaak mensen op me af om me dat te vertellen: “Ik was geen lezer, maar jouw boek heeft me het plezier van lezen laten ervaren en nu lees ik heel graag.” Dat zeg ik niet omdat ik vind dat mijn boeken nou zo goed zijn, maar omdat het laat zien dat zodra iemand ervaart hoe leuk het kan zijn om een boek te lezen, er een nieuwe wereld opengaat. Om diezelfde reden gebruik ik ook graag een woordenboek: steeds als je het openslaat om een woord op te zoeken, valt je oog ook op andere woorden die je nog niet kende of niet zo vaak gebruikt. Het vergroot je wereld.’
‘Het is goed om na te denken hoe we lezen voor jonge mensen weer cool en sexy maken. Anders hebben we straks generaties jongeren die er alleen nog van dromen beroemd te worden op YouTube of Instagram of de nieuwe Kim Kardashian willen worden. Daarop kan de samenleving niet functioneren. We hebben zo veel hulpmiddelen tot onze beschikking dat we niet meer zonder kunnen. Daardoor neemt onze kennis af. We gebruiken auto-correctie omdat we niet meer weten hoe we woorden moeten spellen, we kunnen geen kaart meer lezen doordat we navigatiesystemen of Google Maps gebruiken. Met een echte kaart kunnen we nauwelijks nog uit de voeten.’
Gezien de populariteit van je boeken lukt het je om veel lezers aan te spreken. Wat is het geheim?
‘Ik weet het niet precies. Tijdens het schrijven denk ik niet aan een doel of aan mijn lezers, ik schrijf vooral om mezelf te vermaken. Maar ik ben wel schrijver geworden omdat ik in de kracht van literatuur geloof, en in het delen van dat plezier. Ik heb inderdaad veel geluk gehad dat mijn boeken zo veel lezers hebben bereikt. Iedereen haalt er weer iets anders uit.’
‘Toen afgelopen jaar De verdwijning van Stephanie Mailer uitkwam in Frankrijk, gingen de recensies en gesprekken over de positie van vrouwen in deze tijd van #MeToo, en dat vrouwen nog steeds niet gelijkwaardig worden behandeld. Vervolgens kwam het boek uit in Spanje op het moment dat de Spaanse regering net was gevallen vanwege een groot corruptieschandaal. Omdat corruptie ook een rol speelt in mijn boek, ging het vooral dáárover. In Mexico draaide het vooral om het feit dat er een journalist wordt vermoord, iets wat daar ook geregeld gebeurt. Het is heel interessant om te zien waar welk aspect van het verhaal eruit wordt gelicht.’
Waar draait dit boek om voor jou?
‘Het boek heeft de vorm van een detective: er is een misdaad, dan volgt het onderzoek en aan het einde van het boek heb je alle antwoorden op de vragen. Maar voor mij is dat niet het belangrijkste. Ik zie het vooral als een roman over mensen met een litteken, een persoonlijk drama, die moeten uitvinden hoe ze verder kunnen met hun leven. Dat is iets wat we allemaal in meer of mindere mate meemaken. Allemaal moeten we in het reine komen met wat we hebben gedaan of nagelaten, waar we spijt van hebben of dingen die we graag zouden willen kunnen veranderen. We hebben maar één klein leventje, en dat is breekbaar. Alles wat we wel of niet doen heeft consequenties, die we moeten accepteren en waar we mee moeten leren leven. Dus voor mij gaat deze roman over verlossing en de vraag hoe we onszelf kunnen vergeven.’
Was je zelf met dat thema aan het worstelen?
‘Nou, in mijn persoonlijke leven is er geen groot drama dat ik moet verwerken, als je dat bedoelt. Maar het hoeft ook niet per se iets groots te zijn; we maken in ons dagelijks leven ook allemaal kleine drama’s mee waarvan anderen soms niet eens de impact begrijpen, bijvoorbeeld bij het verlies van een huisdier. Daarom denk ik dat iedereen zich erin kan herkennen, want we hebben immers allemaal wel ergens verdriet of spijt van.’
Goed om te weten
Joël Dicker, De verdwijning van Stephanie Mailer, is verschenen bij De Bezige Bij, € 25,-
