Het zijn juridische zwarte gaten, de kampen voor ISIS-families in het Koerdische deel van Syrië. Opvangkampen voor meer dan 60.000 moeders en kinderen die banden hebben met de terreurgroep ISIS. Waar duizenden vrouwen in feite gevangen zitten zonder dat ze veroordeeld zijn, of zelfs maar aangeklaagd.
Het is een situatie zonder juridische onderbouwing. De kampen hebben muren, prikkeldraad en bewakers. Er zijn straffen zoals eenzame opsluiting voor wie zich misdraagt. Omdat het formeel echter geen gevangenissen zijn, kunnen hulporganisaties er toch actief zijn. En dat is nodig. Door de grote aantallen, de tenten, het geldgebrek en het klimaat is de situatie er verschrikkelijk, en dat zou zonder die hulp nog erger zijn.
Juist voor kinderen is die situatie schadelijk. Ze worden ziek en sterven als gevolg van de onhygiënische omstandigheden. Maar ze worden ook geradicaliseerd door hun moeders of andere vrouwen in het kamp. Ze hebben al meer dan twee jaar geen onderwijs meer gehad. De enige kennis die hen wordt bijgebracht is het radicale discours van ISIS.
Radicalisering
Daarmee is het grootste gevaar dat de bijna 7000 buitenlandse kinderen (van onder de achttien jaar) in de kampen lopen, dat van radicalisering. Onder hen zijn ongeveer zestig Nederlandse kinderen. Terrorismedeskundige Haval Ahmad, onderzoeker bij het Canadese Network for Research on Terrorism, Security, and Society (TSAS), spreekt van een ramp in de maak: de ontwikkeling van de jongeren van vandaag tot de terroristen van morgen.
Hij waarschuwt voor een golf aan terreur in 2030. Deze kinderen verloren vaders, broers, moeders. De moeders in de kampen leren hen dat dit de schuld is van het Westen, van sjiieten, gematigde soennieten, van Koerden. Die haat en indoctrinatie zijn het perfecte recept om perfecte terroristen te maken.
Ahmad wijst ook op de kwetsbaarheid van kinderen, die er niet voor hebben gekozen opgevoed te worden tot jihadi’s. Die dag en nacht worden geïndoctrineerd, terwijl ze geen kind mogen zijn. Voetballen wordt gezien als een zonde. Jongens die buiten willen spelen worden zelfs vastgebonden in hun tent.
Onlangs haalde België een negenjarige jongen uit Roj-kamp, die door zijn moeder in 2014 was ontvoerd naar Syrië waar ze zich bij ISIS aansloot. Hoewel veel moeders inzien dat de situatie in de kampen slecht is voor hun kinderen, willen de meeste hen niet laten gaan. Uit angst dan zelf vergeten te worden. Het Belgische kind is echter gerepatrieerd op verzoek van zijn moeder. Die vreesde dat de Koerden hem binnenkort bij haar zouden weghalen.
Scheiden
De Koerdische autoriteiten in Syrië stellen dat ze volgens internationaal recht moeders en kinderen niet mogen scheiden. Ze smeken Westerse staten hun onderdanen terug te nemen om in eigen land te berechten, maar weigeren in te gaan op verzoeken van grootouders die hun kleinkinderen uit de kampen willen redden. Toch halen ze jongens wel vanaf een bepaalde leeftijd weg bij hun moeders, om hen naar speciale jeugdgevangenissen over te brengen.
Je kunt je voorstellen dat de reden daarvoor vooral een praktische is. Tienerjongens zonder vaders kunnen grote problemen veroorzaken in kampen waar niemand vrouwen en meisjes kan beschermen tegen aanrandingen en verkrachting. In de conservatieve samenleving waaruit ISIS voortkomt is het normaal dat meisjes en jongens op een bepaalde leeftijd geen direct contact meer hebben.
Alleen op dat moment zijn de Koerden bereid hun eigen regel om moeders en kinderen niet te scheiden, te breken. Er zijn echter veel redenen om dat op een grotere schaal te doen. De belangrijkste is daarbij het belang van het kind. Deskundigen stellen dat het soms niet goed voor het kind is om bij de moeder te blijven. Dat internationale wetgeving de betrokken staat dan opdraagt in te grijpen. Als het kind wordt mishandeld, als de moeder niet in staat is het op te voeden, als het kind wordt verwaarloosd. Je kunt gevoeglijk stellen dat wat de moeders de kinderen aandoen in de kampen, niet in het belang van het kind is, en vaak als mishandeling kan worden gezien.
Pleeggezinnen
In eigen land worden kinderen in dat soort gevallen in pleeggezinnen ondergebracht. Ook moeders en kinderen die naar Europese landen zijn gerepatrieerd, worden in eigen land vrijwel altijd gescheiden. Duitsland heeft onlangs voor het eerst achttien kinderen en vijf moeders gerepatrieerd. Het gaat om “humanitaire gevallen, vooral wezen en zieke kinderen, gevallen waarbij vertrek urgent was”, aldus Buitenlandse Zaken in Berlijn. De vrouwen zijn gearresteerd en gescheiden van de kinderen.
Er is nog een doorslaggevende reden om dat te doen. Kinderen zijn makkelijker te deradicaliseren dan ouderenen, en met een grotere kans op succes. Maar het lukt niet, als het kind onder de invloed van de moeder blijft, waardoor tussen de sessies door alle werk weer teniet wordt gedaan.
In de kampen lukt dat al helemaal niet, omdat daar een groep radicale vrouwen die trouw blijft aan ISIS en het kalifaat een terreurbewind voert. Hoewel er vrouwen zijn die zich afkeren van de terreurgroep, kunnen zij dat niet laten merken als ze niet als afvalligen willen worden beschouwd. Want dat wordt in het beste geval bestraft met het in brand steken van hun tent, in het slechtste met de dood. Een gesprek met een hulpverlener is al voldoende om je de wraak van die radicale vrouwen op je nek te halen.
Druk
Omdat de meeste moeders er niet mee zullen instemmen hun kind te laten gaan, en staten nauwelijks bereid zijn om kinderen met hun moeders te repatriëren, moet er druk worden uitgeoefend op de Koerdische autoriteiten om hun beleid te herzien. Er is geen gevangenis ter wereld waar een vrouw haar kinderen bij zich mag houden, behalve in de eerste fase dat ze borstvoeding geeft. Kinderen horen niet in een gevangenis.
Hoewel Al-Holkamp en Roj-kamp officieel geen gevangenis zijn, is de werkelijkheid een andere. Die situatie formaliseren zou helpen, maar dan hebben de Koerden er opeens duizenden gevangenen bij. Die moeten ze dan officieel in staat van beschuldiging stellen en vervolgen – en het rechtssysteem kan dat niet aan. De kampen tot gevangenis verklaren kan alleen als zij buitenlandse hulp krijgen om die gevolgen te dragen. Bijvoorbeeld door de instelling van een internationaal tribunaal ter plekke.
Daar lijkt de wereld echter niet klaar voor. Toch ligt de sleutel voor het beëindigen van de onwenselijke situatie waarin kinderen opgroeien om jihadi’s te worden, bij de Koerden. Ze moeten ervan overtuigd worden dat kinderen niet in een gevangenis horen, terwijl de kampen dat in feite wel zijn. Dat het internationaal recht scheiding van moeder en kind toestaat als dat in het belang is van de laatste.
Het huidige beleid zadelt ons allemaal op met een voorspelbare nieuwe golf van terreur. Dus zijn we het samen aan de wereld verplicht om zoveel mogelijk kinderen uit de kampen te redden van een toekomst als jihadi. Zelfs al was het alleen maar omdat ze niet in een gevangenis thuishoren, en de kans moeten krijgen te spelen en te voetballen.
