Duizenden jaren geleden schreven hindoe mystici in religieuze boeken over manieren om lichaam en geest klaar te maken voor gebed en meditatie. Yoga ging over verbinding maken met het goddelijke, de essentie van het bestaan. Verschillende yogapaden en stromingen beschreven de weg naar een hoger doel: een diepe staat van meditatie bereiken en éénwording met God, oftewel ‘verlichting’.
Uit één van die yogapaden, de hatha yoga – het pad van lichaam en ademhaling – komt de fysieke vorm van yoga voort zoals we wij die nu in het westen kennen. In hoeverre is onze moderne yoga nog te vergelijken met haar hindoeïstische, religieuze voorloper?
Janine Brall is eigenaar van yogastudio Yoga Vidya/Maya in Rotterdam, die authentieke yogalessen verzorgt. Wat bedoelt ze eigenlijk met authentiek? Janine: ‘Voor mij heeft authentieke yoga een aantal kernaspecten, namelijk asana (houdingen), pranayama (ademtechnieken), ontspanning, gezonde voeding (vegetarisch) en positief denken. Authentieke yoga betekent op zo’n manier lesgeven dat de kernaspecten onaangetast blijven. Worden de kernaspecten achterwege gelaten, dan creëer je een ander effect. De ene yogavorm staat verder af van de kernaspecten dan de andere. ‘
Als we kijken naar de gemiddelde ‘yoga workout’ in – bijvoorbeeld – sportscholen, zien we inderdaad een aantal verschuivingen. Waar het vroeger ging over god, gaat het nu over jezelf; waar het vroeger ging over het ego loslaten, gaat het nu over persoonlijke groei; waar het vroeger ging over verleggen van fysieke grenzen, gaat het nu over rust en ontspanning. Yoga heeft zich aangepast aan onze moderne wensen en waarden. Maar is dat erg? Janine vindt van niet. Janine: ‘Natuurlijk zie je aanpassingen door de tijd en tijdgeest. Maar alle yogavormen hebben bestaansrecht. Niet iedereen is op zoek naar de diepere laag in yoga. Onze studenten vinden het fijn dat ze gewoon zichzelf kunnen zijn in onze studio.’
Jezelf kunnen zijn. Dat lijkt een belangrijk ingrediënt van moderne yoga. Romanie, eigenaar van yogastudio Yoia in Schiedam en mede-directeur van Samsara Yogadocent Opleiding, benadrukt het ook. Romanie: ‘Docenten worden bij ons opgeleid vanuit het traditionele gedachtegoed van de advaite vedanta. Voor ons betekent dit, dat we er vanuit gaan dat je goed bent zoals je bent en dat yoga er is voor jou, en niet andersom. Door yoga ontwikkel je inzicht en onderscheidingsvermogen. Het helpt je naar een meer gebalanceerde, rustiger en harmonieuzere manier van leven.’
Rust en harmonie. Nog meer kernwaarden van moderne yoga. Hoe verhouden die zich tot spiritualiteit en religie? Volgens Romanie zijn yoga en spiritualiteit nog steeds onlosmakelijk met elkaar verbonden. Romanie: ‘Door yoga word je bewust van je fysieke reacties, gedachten, gevoelens, adem en energie. Je kunt zelfs komen tot de directe ervaring van wat je werkelijk bent: verbonden met allen, onderdeel van alles. Eén met God, Liefde, het Universum, Kosmos of hoe jij er woorden aan wilt gegeven.’
De spirituele kant van yoga is er dus nog steeds. God wordt zelfs genoemd. Maar het is geen doel op zich meer, zoals vroeger. We hebben tegenwoordig eerder behoefte aan rust dan aan God. Ook Janine ziet rust als een belangrijk pluspunt van yoga. Janine: ‘Iedereen is toch wel opzoek naar ‘rust in het hoofd. Juist de gestreste westerse mens heeft yoga hard nodig om tot rust te komen. Je hoeft niet perse te gaan mediteren, maar een beetje innerlijke stilte vindt iedereen prettig.’
Yoga helpt ook om te groeien als mens. Janine: ‘Yoga heeft mij diepere inzicht in het leven en kennis over mezelf gegeven. Ik ervaar meer innerlijke rust en wind me niet meer op over dingen zoals voorheen. Ik heb meer vertrouwen gekregen in het leven en dat dingen gebeuren voor een reden.’ Ook Romanie ervaart meer balans, vertrouwen en harmonie sinds ze yoga beoefend. Romanie: ‘Yoga helpt mij om het leven te leven zoals het is, zoals het komt en zoals het gaat.’
Even terug naar de vraag van dit artikel: wat rest nog van de hindoeïstische, religieuze basis in onze moderne yoga? Het antwoord is niet eenduidig. God is voor de meeste yogi’s niet meer het doel, eerder rust, ontspanning en persoonlijke groei. Maar voor hen die dieper in de materie duiken, is yoga nog altijd een spirituele aangelegenheid. Wat voor alle moderne yogi’s geldt, is dat ze er profijt van hebben. Op welk vlak dan ook. Janine: ‘Het is fantastisch voor de ontspanning en je leert jezelf er beter door kennen, wat leidt tot persoonlijke verandering, groei en een gezonde portie onthechting.’
Yoga – ook de moderne variant – brengt dus zeker diepgang en persoonlijke groei. Ook als je niks hebt met spiritualiteit. Maar wees gewaarschuwd. ‘Als je oefent met een open mind kan yoga spiritueel uitpakken en je ziel raken,’ aldus Janine. En ook Romanie ziet het vaak gebeuren: ‘Yoga werkt als een zaadje. Eenmaal gezaaid, komt vroeg of laat de interesse in de enorme diepgang…’
De vijf belangrijkste yoga stromingen of paden
Jnana yoga – het pad van de spirituele wijsheid
Karma yoga – het pad van de juiste actie
Bhakti yoga – het pad van devotie
Raja yoga – het pad van de concentratie
Hatha yoga – het pad van lichaam en ademhaling
Foto van bruce mars via Unsplash
