Taliban beloften zijn net zo nep als die van ISIS

Laat je niet voor de gek houden door die beloften van de Taliban, waarschuwen mensen in Irak. Geen vervolging van sjiieten, en vrouwen mogen naar school en werken? Geloof het maar niet.

Soms is het verbijsterend hoe de geschiedenis zich herhaalt. De chaos op het vliegveld van Kaboel, waar duizenden tolken en anderen proberen de landen waarvoor ze werkten aan hun beloften te houden, brengen voor inwoners van Mosul pijnlijke herinneringen boven.

Velen van hen maakten zich begin juni 2014 uit de voeten toen ISIS delen van de stad veroverde. Om soms na een paar dagen toch terug te keren vanwege geruststellende berichten uit de stad, zoals blijkt in de uitstekende meerdelige podcast van historicus Omar Mohammed over de bezetting van Mosul.

Het was chaos aan de controleposten met de Koerdische Regio, waar de meeste mensen uit Mosul en omgeving dachten veiligheid te vinden. De Koerden controleerden streng, met lange rijen tot gevolg. Christenen gaven dat wachten niet op, ze hadden heel goed door wat hen onder ISIS te wachten stond. Maar voor veel soennieten was het moeilijker om door de Koerdische controle te komen. Ze lieten zich uiteindelijk geruststellen door ISIS-propaganda. Ze bleven liever bij hun eigendommen, dan als ontheemden buiten hun geliefde stad te moeten leven.

Harten

Want ISIS begon haar regime met een campagne om ‘de harten en de geesten te veroveren’. In de eerste weken was het allemaal nog niet zo extreem. Toen dachten velen nog – ook ik hoorde dat van degenen die de stad waren ontvlucht – dat het soennitische verzet het voor het zeggen had. Dat het de soennitische revolutie was, tegen de regering in Bagdad. Het was geen ISIS! Want de groep installeerde enkele Baath-generaals op hoge plekken, en stamleiders dronken thee met ISIS-leiders.

En kijk naar Kaboel: daar zijn vroegere machthebbers nu in overleg met de Taliban. Oud-president Karzai en zijn toenmalige vervanger werken met de Taliban aan de overdracht van de macht. Lachend, vriendelijk. En dan is er de broer van de laatste Afghaanse president, Ghani, die zelfs een eed van trouw aan de Taliban uitspreekt. Zijn baard moet alleen nog wel even een beetje groeien.

Na de overname verwijderde ISIS de betonnen T-walls die overal in Iraakse steden staan vanwege de vele aanslagen op overheidsgebouwen. Weg met die muren, wij zorgen voor veiligheid – want ze wisten dat burgers daarnaar snakten. En in Kaboel? Daar doet de Taliban precies hetzelfde. “Alle straten gaan open voor alle burgers.”

Allemaal bedoeld om ons een rad voor de ogen te draaien. ISIS heeft daar een heel draaiboek voor, Management of Savagery (Het managen van wreedheid). De Taliban hebben goed gekeken hoe zij dat in Mosul hebben aangepakt. En ervan geleerd. Dus beloven ze nu een amnestie voor overheidspersoneel – want die mensen hebben ze in die eerste dagen nodig om iedereen in slaap te sussen. En om het wiel niet helemaal opnieuw te hoeven uitvinden. Straks schaffen ze hen gewoon weer af; dat deed ISIS ook met de Baathisten. Die konden trouw zweren aan ISIS, of werden vermoord.

Salonfähig

Wat de Taliban heeft geholpen, is het onderdak dat hun leiders in Qatar kregen. Doha heeft de groep salonfähig gemaakt. Gematigde personen zijn naar voren geschoven, mensen die in het Westen hebben gestudeerd. Er is een woordvoerder die Engels spreekt met een Australisch accent. Dat verzacht het imago van de meedogenloze strijders die dood en verderf zaaien. Maar, zoals een Iraakse yezidi-activist het zegt: een wolf verliest zijn haren, niet zijn streken. Kijk naar Irak en je weet hoe het verdergaat.

Tegelijkertijd is het interessant om de reactie van ISIS te zien op het succes van de Taliban. Want die groepen kunnen elkaar luchten noch zien. Terwijl de Taliban Al-Qaida in Afghanistan tolereren (de groep heeft daar zo’n 500 actieve strijders), moeten ze niets van ISIS hebben en proberen ze die met hand en tand uit Afghanistan te weren. De eerste officieel bekendgemaakte executie was die van een ISIS-leider die in de gevangenis zat in Kaboel.

Tegelijkertijd is ISIS duidelijk jaloers op het succes van de Taliban, en misschien prikt het ook wel dat die juist van haar fouten in Irak en Syrië hebben geleerd om nu een emiraat te kunnen uitroepen. In een officiële reactie beweert ISIS dat ‘de Taliban dat niet hebben bereikt door jihad, maar dat ze het op een zilveren schaaltje aangereikt hebben gekregen van de Amerikanen’. De Taliban zijn ‘fake’ en worden door de VS gebruikt om moslims te misleiden en ISIS te bestrijden.

ISIS zweert ook dat ze doorgaat met haar eigen jihad. Dat ze dat meent, blijkt uit de publicatie van haar jaarrapport van aanslagen van de afgelopen twaalf maanden, in veertien verschillende gebieden. Daarin staat Irak bovenaan, met 1304 aanslagen/aanvallen, met 2286 slachtoffers (doden en gewonden), gevolgd door Syrië met 487 aanvallen en ruim duizend slachtoffers.

Angstzaaien

Dat soort berichten zaaien angst, want Iraakse militairen zijn er duidelijk over: zonder Amerikaanse luchtsteun kunnen zij een terugkeer van ISIS niet tegenhouden. En zullen de Amerikanen wel blijven? Als ze zeggen dat ze in Afghanistan klaar zijn omdat Osama bin-Laden dood is, dan kunnen ze datzelfde zeggen vanwege het verjagen en executeren van Saddam Hoessein. Als president Biden zegt dat het in Afghanistan nooit om natie-opbouw ging, dan geldt dat toch ook voor Irak?

Dat die vergelijking mank gaat omdat de Amerikanen al in 2011 uit Irak vertrokken, en daarna hebben toegegeven dat dit een vergissing was die uiteindelijk tot de komst van ISIS leidde, maakt niet uit. Velen maken zich nu toch zorgen dat de aanhoudende aanvallen van pro-Iraanse milities op Amerikaanse bases in Irak hen uiteindelijk zullen wegjagen. Volgens sommige berichten gaat dit zover, dat momenteel honderden Arabische families proberen een huis te huren in de veilige Koerdische hoofdstad Erbil.

Op zich is dat geen unieke situatie: ook tijdens de opmars van ISIS in soennitisch Irak zochten vele duizenden hun toevlucht in de autonome Koerdistan Regio.

Buiten Kaboel lijkt zich iets dergelijks voor te doen in de Panjshir Vallei, die nog niet voor de Taliban is gevallen, wat in het verleden ook nooit is gebeurd. Ahmed Massoud, de zoon van de krijgsheer die bekend stond als de Leeuw van Panjshir, maakt zich klaar om het gebied ook nu weer met hand en tand te verdedigen.

Burgeroorlog

Velen voorspellen dat het in Afghanistan alleen maar op een burgeroorlog kan uitlopen. Bij recente opiniepeilingen was immers maar al te duidelijk dat slechts een deel van de bevolking de Taliban steunde. Wie naar het ISIS-verhaal in Irak kijkt, kan die voorspelling alleen maar onderschrijven. Uiteindelijk wilde daar ook een overgrote meerderheid van de bevolking van ISIS af. Dat koste vele duizenden mensenlevens, liet steden achter in puin en zette de ontwikkeling van het land op jaren achterstand. Maar bracht ook vooral corruptie, en politiek gezien geen enkele oplossing.

Waardoor de bodem vruchtbaar blijft voor groepen als ISIS. Net als in Afghanistan, zoals de snelle terugkeer van Taliban heeft laten zien. Geweld is nog niet voorbij, of het volgende begint alweer.