Als jong meisje was Sam Bettens een tomboy en droeg hij de kleren van zijn twee grote broers. Bij zijn sekse stelde hij zich geen vragen, van het woord transgender had hij nooit gehoord. ‘Ik was een meisje en kreeg borsten, die realiteit aanvaardde ik.’
In de zomer van 2018 begon Bettens te begrijpen wat het knagende gevoel dat hij al jarenlang had nou precies betekende. ‘Ik zag een foto van het kind van vrienden dat was geboren als meisje maar zodra hij kon praten riep dat hij een jongetje was. Zo ging hij ook naar school. Ik dacht terug aan de afschuwelijke rokken die ik op mijn katholieke school moest dragen en voelde een steek van jaloezie.’ Niet lang daarna kreeg zijn vrouw Stef borstkanker en moest zij een dubbele borstamputatie ondergaan. ‘Dat riep bij mij de wrange gedachte op dat ik het juist fijn zou vinden als ik geen borsten meer had.’
Transitie
Na lange gesprekken met een transgendervriend, zijn vrouw en een therapeut besefte hij dat hij als man door het leven wilde. Dankzij hormoontherapie en een borstoperatie werd hij definitief Sam. Net als veel andere transgenders gebruikt hij zijn vroegere naam daarom liever niet meer, hoe bekend hij onder die naam ook werd.
Over zijn transitie sprak Bettens openhartig in interviews en vlogs. De cover van George Michaels Freedom door zijn band Rex Rebel, was een kwinkslag: in de videoclip zien we Bettens de ene na de andere mannenoutfit aantrekken, onderzoekend wie hij wil zijn. In de clip bij de nieuwe single Body loopt hij rond in blote bast. Voor mannen die als man zijn geboren is dat niets bijzonders, voor Bettens als transman ligt dat gevoelig.
Waarom wilde je dit graag, jezelf tonen met ontbloot bovenlijf?
‘Het nummer Body gaat over jezelf durven laten zien zoals je bent, dat gaat niet alleen over transgender zijn. Het onderwerp is universeel, want we verlangen er allemaal naar om gewoon onszelf te kunnen zijn. Toen we bezig waren met de clip dacht ik ineens: dit is misschien wel hét moment om te laten zien hoe ik er als transman uitzie, twee jaar na mijn borstoperatie. Juist omdat ik bevoorrecht ben en weinig last heb van negatieve reacties, voel ik de verantwoordelijkheid iets te betekenen voor al die mensen die wél met oordelen te maken krijgen. Mijn transitie heb ik toch al niet anoniem en ongemerkt kunnen doormaken, dan kan ik mijn bekendheid beter benutten om bij te dragen aan meer openheid en begrip.’
Ook omdat je zelf een voorbeeld hebt gemist?
‘Jazeker. Als tiener wist ik niet dat er zoiets bestond als genderdysforie, waarbij het geslacht waarmee je geboren bent niet overeenkomt met wie je je voelt. Was ik vandaag 12 geweest, dan had de wereld er anders voor me uitgezien. Het engste en moeilijkste gedeelte van het hele proces waren niet de operatie en hormoontherapie, maar de vragen en de onzekerheid vooraf: wás ik wel transgender? Was het geen midlifecrisis? Ik was midden veertig en had een geweldige vrouw en kinderen, een mooie carrière, ik was niet suïcidaal – had ik het recht méér te willen? Dat vond ik het ingewikkeldst. Ik wist dat mijn keuze voor een transitie niet slachtofferloos zou zijn; het zou moeilijk worden voor iedereen om me heen, voor mijn gezin, mijn ouders. Ook was ik bang dat ik misschien niet meer zou kunnen zingen en niet meer voor mijn gezin zou kunnen zorgen.
Gelukkig reageerde Stef begripvol; ze vond mijn mannelijke kant altijd al aantrekkelijk. Natuurlijk betekende het ook een afscheid van hoe het voorheen was en was dat moeilijk. Maar daar konden we altijd open en eerlijk over praten. Ook mijn bandleden zeiden dat ik voor mijn geluk moest kiezen. En mijn transgendervriend zei: ‘Je hoeft niet eerst op het randje van een brug te staan om je leven te kunnen leiden zoals jij dat wilt.’ Die bemoediging had ik nodig, en hoop ik anderen te kunnen geven. Ik besef maar al te goed hoeveel geluk ik heb gehad – sommige transgenders verliezen hun partner, vrienden of baan. Maar hoe dan ook, je bent niemand iets verschuldigd. Ieder mens heeft het recht zichzelf te zijn.’
Minder bang
Hoop je dat de videoclip iets verandert?
‘Ik hoop dat het mensen minder bang maakt voor alles wat anders is. Veel mensen hebben mij jarenlang gekend als vrouw; nu zijn mijn borsten weg en dat is misschien even raar. Maar het is niet mijn bedoeling te choqueren; ik wil laten zien dat het uiteindelijk níét zo vreemd of eng is als je misschien dacht.
Ik vond het superspannend. Thuis in Californië loop ik geregeld zonder T-shirt. Daar voel ik me intussen prima bij maar in de studio voelde dat heel kwetsbaar. Niet eens zozeer vanwege mijn borstkas, want daar ben ik heel tevreden mee. Maar ik blijf altijd details zien aan mijn lichaam die minder mannelijk zijn; zo is mijn bekken toch net iets breder dan bij mannen die als man zijn geboren.
Door open te zijn over mijn onzekerheden, hoop ik anderen een hart onder de riem te steken. De clip en foto’s moesten er dan ook niet te sexy uit komen te zien – het gaat erom dat ik er tevreden en blij uitzie. Ik ben veel gelukkiger dan drie jaar geleden. Dát is wat ik wil delen.’
Wat is er in die drie jaar veranderd?
‘In mijn gedrag en uiterlijk zocht ik altijd de grenzen op: kan dit nog of is dit raar voor een vrouw? Mijn haar werd steeds ietsje korter, mijn kleding mannelijker. Met een binder drukte ik mijn borsten plat omdat ik die steeds slechter kon verdragen. Nu klopt mijn uiterlijk eindelijk met wie ik me vanbinnen voel. Dat geeft rust. Als mijn kinderen me plagen dat ik oud word, kan ik daar, in tegenstelling tot een paar jaar geleden, hartelijk om lachen. Dat mijn zoon en mijn dochter papa tegen me zeggen, dat mijn vrouw het heeft over haar husband… wat dat doet, is bijna niet uit te leggen. Ik kon me mezelf ook nooit voorstellen als oma. Maar opa – no problem.’
Opluchting
Hoe was het jezelf de eerste keer in de spiegel te zien na de operatie?
‘Ik had de dagen tot de ingreep afgeteld, zó graag wilde ik het. Vier dagen later mocht het verband eraf. Mijn vrouw was erbij toen ik in de badkamer de windsels verwijderde. Ik dacht dat ik misschien emotioneel zou worden en in huilen zou uitbarsten. Maar het verrassende was: toen ik mezelf zonder borsten zag, was dat dus juist niet verrassend. Mijn huid was natuurlijk nog gezwollen en rood, toch dacht ik: ja, nu klopt het.’
Geen tranen?
‘Nee, wel opluchting: zo hoort het. De hele week nadat de drains waren verwijderd, liep ik thuis zonder shirt rond, of ik het nou koud had of warm. Ik wil mezelf nooit meer verbergen.’
Hoe reageert de buitenwereld?
‘Voor vrienden in Amerika die ik elke week zie is het makkelijker om me Sam te noemen dan voor ooms en tantes die mij mijn hele leven hebben gekend als vrouw. Dat heeft tijd nodig. Mijn stem is lager dan voorheen, maar als iemand me aanspreekt als vrouw, bekruipt me het gevoel dat ik nog een lange weg heb te gaan. Bij iemand van mijn leeftijd verloopt dit proces trager en moeilijker dan bij jongeren.
De eerste keer dat ik in mijn zwembroek op het strand liep, zal ik nooit vergeten. Ik wandelde langs een groepje voetballende jongens en hoorde: ‘Hey, toffe tatoeage.’ Ik voelde me fantastisch: in de ogen van die jonge gasten was ik gewoon een kerel met een tattoo. Het riep ook verdriet op omdat ik nooit een jongen van 22 ben geweest. Dat gemis van wat ik nooit heb kunnen zijn, is een rouwproces.
Die tijd ben ik aan het inhalen. Van andere transmannen – we vormen een Facebookgroepje – hoor ik dat ze blij zijn dat ze nu eindelijk een stropdas kunnen omdoen. Ikzelf koop graag mannendeodorant, mannenshampoo, mannendouchegel. En ik sport veel. Het is niet aantrekkelijk om als man van 49 nog ijdel te zijn maar dat probeer ik mezelf maar te vergeven – dat wordt vast vanzelf minder.’
Wat was voor jou de grootste erkenning?
‘Mijn moeder noemde vroeger niet vaak mijn naam; ik heb oudere broers en ze noemde me altijd ‘zusje’. In haar e-mails schreef ze al snel: ‘dag Sam’ of ‘goedemorgen lieve zoon’. Dat deed ze heel bewust. Sommige vrienden spreken me aan met brother. En vanochtend vroeg een vriend waarom ik nog wakker was om half drie ’s nachts. Ik antwoordde dat ik zijn appje had gezien toen ik moest plassen. ‘Ja, wij oude mannen moeten er ’s nachts steeds vaker uit, hè,’ zei hij. Dat lijken kleine opmerkingen, maar ze zijn onbetaalbaar.’
Rex Rebel treedt op woensdag 17 november in Rotown in Rotterdam. Klik hier voor de videoclip van het nummer Body.
Paspoort Sam Bettens
Geboren
Kapellen, België, 23 september 1972
Opleiding
Fotografieopleiding, niet afgemaakt vanwege doorbraak met band K’s Choice
Loopbaan
De muzikale carrière van zanger en gitarist Sam Bettens, toen nog Sarah, begon begin jaren negentig in de amateurband The Basement Plugs. Samen met broer Gert vormde hij vervolgens The Choice, later K’s Choice. K’s Choice scoorde in 1995 een wereldhit met de single Not an Addict. Hierna volgden diverse albums en andere hits, en de band toerde de wereld over. Bettens trad ook solo op, schreef titelsongs voor de films Zus & Zo en Leef! en werkte samen met onder anderen Bløf en Ozark Henry. In februari vorig jaar bracht hij met zijn nieuwe band Rex Rebel het debuutalbum Run uit. In 2019 maakte hij bekend dat hij transgender is.
Getrouwd met Stef Kramer, twee stiefkinderen, twee adoptiekinderen
Woont in Palm Desert, de Verenigde Staten.
AQM” AQM”
