Na decennia van extreme roofbouw is nu al bijna de helft van al het land op aarde uitgeput ofwel ‘chronisch gedegradeerd’. En dat heeft grote gevolgen waarschuwt UNCCD, het VN-agentschap tegen verwoestijning, in een rapport van 26 april jl.
Van klimaatverandering, opwarming van de aarde en excessieve CO2-uitstoot is de dreiging bekend, maar die van de grond die onder onze voeten gestaag aan het wegkwijnen is, kunnen we dat niet zeggen. Althans, niet als we kijken naar het aantal mensen dat de straten opgaat en van de politiek eist dat er herstel komt. Dan blijft het vrij leeg allemaal.
Verbinding met de aarde
Leonardo Da Vinci zei: “We weten meer van de beweging van sterrenlichamen dan van de grond onder onze voeten.” Wellicht heeft hij nog steeds een punt als je kijkt naar de mate waarin menselijk handelen haar verstikt en verkracht. De grond onder onze voeten wordt zeker niet op waarde geschat nee, terwijl de mens daarmee toch nauwer verbonden is dan gedacht. Dat blijkt wel uit het Latijnse woord “homo” dat mens betekent en is afgeleid van het woord “humus”, Latijn voor aarde. We leven van de aarde en komen voort uit de aarde.
Voedseltekorten
Het feit dat 87% van al het leven op aarde afhankelijk is van een gezond bodemleven en dat landdegradatie een kwestie van leven en dood is, valt niet te rijmen met het gebrek aan waardering voor de grond onder onze voeten. Hoe gaan we in vredesnaam in het jaar 2045, als de wereldbevolking verwacht wordt te stijgen naar 9.2 miljard en de voedselproductie met 40% vermindert als gevolg van extreme roofbouw op het bodemleven, dringende voedseltekorten voorkomen? In landen, zoals India plegen boeren zelfmoord, niet omdat de bank in hun nek hijgt, maar omdat in de aarde geen plant meer groeit. De extreme hittegolf die het land momenteel teistert, maakt het doemscenario nóg grimmiger.
Verwoestijning
Maar India staat lang niet op zichzelf, ook Europese landen kampen met de dreiging van verwoestijning. Dat betekent dat het organisch materiaal in de grond aan het verdwijnen is totdat er praktisch alleen zand resteert. De bodem sterft uit. Levende agrarische grond bevat een minimum van drie tot zes procent organisch materiaal – zoals verrotte plantenresten die de nodige koolstof bevatten – en micro-organismen.
In Europa bevat 75% van de aarde minder dan twee procent organisch materiaal. De helft van de Spaanse gewassen bijvoorbeeld heeft al te maken met verwoestijning, waarbij de grond minder dan één procent organisch materiaal bevat. De VN verwacht dat nog eens een gebied ter grootte van bijna Zuid-Amerika in dezelfde staat achteruitgaat, mocht de huidige situatie tot 2050 aanhouden.
Landdegradatie veroorzaakt een verlies van $235 tot $577 miljard aan gewasproductiviteit per jaar volgens de Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES).
Voedselkwaliteit daalt dramatisch
Om de voedingswaarde van gewassen op peil te houden, is een gezonde grond van vitaal belang. Volgens een artikel uit het wetenschappelijk tijdschrift Nutrients uit 2018 is het gemiddelde gehalte aan mineralen calcium, magnesium en ijzer in kool, sla, tomaten en spinazie in de Verenigde Staten tussen 1914 en 2018 met 80-90% gedaald. Als het niet in de grond zit, zit het ook niet in ons voedsel.
Waarom is het land op aarde zo sterk achteruitgegaan? Eerst kort een mini-lesje biologie. De bodem, de aarde, is een levend organisme, een thuis voor honderden miljarden micro-organismen (microben), zoals bacteriën en schimmels, maar ook regenwormen, mineralen, water, lucht, kool,- en stikstof die planten nodig hebben om te groeien.
In een theelepel aarde leven zo’n één miljard microben dat de groei van de plant ondersteunt. Hoe groter de biodiversiteit, hoe gezonder het bodemleven en hoe gezonder ons voedsel. Volgens de FAO, de Food and Agriculture Organization, van de Verenigde Naties, lijdt 56% van de agrarische grond in de Europese Unie aan verlies van biodiversiteit.
Het microbieel leven in de aarde is vergelijkbaar met het microbieel leven in ons maag- en darmstelsel. Het bodemleven is als het ware de maag van de aarde. Hoe gezonder en rijker aan biodiversiteit het bodemleven is, hoe beter het gewas in staat is de mineralen, voedingsstoffen en water uit de bodem op te nemen. En hoe hoger de voedingswaarde van ons voedsel, hoe gunstiger dat is voor ons maag- en darmstelsel. Is de aarde arm dan belemmert dat de opname van water dat dodelijk is voor de plant. De grond fungeert dus mede als een waterfilter en tevens opslagplaats van koolstof, dat juist weer vrijkomt in de vorm van CO2 wanneer land degradeert en, in het geval van open grond zonder schaduw van vegetatie, opwarmt.
Oorzaken ‘chronische landdegradatie’
De aantasting van het bodemleven in een alarmerend tempo is onder meer veroorzaakt door intensieve landbouw, massale ontbossing, verstedelijking, verlies van biodiversiteit, maar ook het veelvuldig gebruik van pesticiden. Open akkerbouw zonder enige vorm van schaduw ligt aan de basis van een arm bodemleven. Gras, humus, struiken, bomen, bladeren, ze zorgen allen voor de nodige voeding en schaduw, al is de moderne boer ze liever kwijt dan rijk. Landbouw moet dringend duurzaam willen we nog op het land kunnen rekenen voor onze voedselproductie.
Steun uit een opmerkelijke hoek komt van een man die al tientallen jaren lang het belang van een gezond bodemleven en de alarmerende dreiging van het uitsterven van de bodem voor het voetlicht brengt. Hij heeft zich herhaaldelijk op verschillende internationale platforms, zoals de VN, uitgesproken over dit thema. Deze man is de Indiase Sadhguru, een beroemd spiritueel raadsman, spreker en yogi. Met zijn Save Soil – beweging wil hij landdegradatie op de politieke agenda zetten en pleit hij voor een betere bodemkwaliteit.
Het initiatief werd op 5 april 2022 bij de Verenigde Naties in Genève gepresenteerd door zijn Isha Foundation en gesteund door de World Health Organization (WHO), de Sustainable Development Goals-Lab van de VN (SDG-Lab) en de International Union for Conservation of Nature (IUCN).
Guru op een motor bezoekt 26 landen
Hij is alles wat je van een guru verwacht, met de kenmerkende grijze baard, tulband en omslagdoek, en ook weer niet. Zo rijdt hij momenteel in 100 dagen met zijn motor van Londen naar India, een solo-reis van 30.000 km om in 26 naties aandacht te vragen voor het uitsterven van de grond. Op deze reis brengt hij wereldleiders, experts en burgers samen om hierover te spreken.
“Het uitsterven van de bodem is niet zomaar een ecologische uitdaging. Het is een existentiële bedreiging. Als we nu de juiste dingen doen, kunnen we de situatie ingrijpend veranderen en de bodem in de komende 15 tot 25 jaar regenereren,” aldus de spiritueel leraar. Volgens Sadhguru is de oplossing het terugbrengen van ten minste 3-6% organisch materiaal in de landbodems door het land in de schaduw van vegetatie te brengen en de bodem te verrijken met plantenresten en mest. Doen we dat niet op tijd dan zal het bodemleven pas over minstens honderd jaar kunnen herstellen met enorme schade tot gevolg.
‘Cultural Icon’
“Onze eigen” Carice van Houten en Giel Beelen ontvingen Sadhguru afgelopen maart in een stampvolle RAI in Amsterdam. Tussen global leaders als Dr. Jane Goodall en David Beasley, eindverantwoordelijke van het VN Wereldvoedselprogramma (WFP), is Carice van Houten één van de cultural icons van de Save Soil-beweging.
De 15de UNCCD-wereldtop op 10 mei in Abidjan, de hoofdstad van Ivoorkust, staat geheel in het teken van het nieuwste VN-rapport. Sadhguru zal ook hier spreken. Maar eerst wordt hij nog op 4 mei verwelkomt in Amman, Jordanië.
Dat we het tij nog kunnen keren, zegt niet alleen Sadhguru, het volgt ook uit het VN-rapport. “Laat het een wake-up call zijn,” aldus de UNCCD-secretaris Ibrahim Thiaw, die onder meer herbebossing en duurzame landbouw aanbeveelt om de dreiging van uitstervende landbodems af te wenden.
Regeneratieve landbouw
Een onderzoek in 2021 laat zien dat gewasopbrengsten in Afrika tot 300% zijn toegenomen bij boeren die volledig zijn overgeschakeld op regeneratieve landbouwpraktijken. Regeneratieve landbouw bestaat onder anderen uit het gebruik van zo min mogelijk pesticiden en andere chemische bestrijdingsmiddelen, het verhogen van de biodiversiteit door verschillende gewassen op één stuk grond te verbouwen, en de grond zo lang mogelijk bedekken met gewassen voor een voedzame bodem.
Als je beseft dat 95% van ons voedsel afkomstig is van het land op aarde, maar dat diezelfde aarde in rap tempo verslechterd en waarschijnlijk over zestig jaar geen voedsel meer kan voortbrengen, moet ons toch wakker schudden, “woke” of niet.
Beeld: www.consciousplanet.org
