Eind jaren tachtig vertrekt Derk Sauer naar Rusland. In de tijd dat Gorbatsjov in Rusland president was, in de tijden van de Perestroika (Dooi). Er was veel ruimte en er lagen kansen voor ondernemers om eigen zaken op te zetten. Samen met zijn vrouw begon Sauer ‘The Moscow Times’, een onafhankelijke gedrukte krant, later vanaf 2017 een on-line medium. In het kielzog van deze krant geeft hij ook succesvolle titels uit als Playboy, Men’s Health en Cosmopolitan. Van dit laatste tijdschrift was zijn vrouw/journalist Ellen Verbeek de hoofdredacteur.
Overweldigende natuur
Het meest interessante deel van Zomergasten is vaak het laatste uur. Daar wordt het meer persoonlijk en leren we de motieven en drijfveren van de Zomergast goed kennen. In dit deel zien we een scène uit de film Aquarela van de volstrekt authentieke filmmaker Viktor Kossakovsky (Tische en Vivan las Antipodas), vertoond in het IDFA. Hier komt Sauer’s liefde voor Rusland en met name de Russische mensen naar voren. Derk Sauer houdt van de oneindige ruimte, de overweldigende natuur en de warmte en solidariteit van de gewone Rus.
Roekeloosheid
In Aquarela racen auto’s over het immense Baikalmeer en zakken regelmatig door het ijs. Daarbij verdrinken er dikwijls mensen. Janine Abbring begrijpt niet, dat mensen zo’n groot risico nemen. Die roekeloosheid is typisch Russisch zegt Sauer. De levensstandaard is laag in Rusland en de levensduur veel korter dan in het Westen. Daartegenover staat dat de Russen met veel minder gelukkig kunnen zijn. Dat is ook duidelijk in het fragment uit de documentaire ‘Garagenvolk’ (2020). Dit zijn ‘safehavens’ voor de bevolking, hier kunnen ze zichzelf zijn. Ze creëren er hun eigen bubbel, en willen zo min mogelijk met de overheid te maken hebben. Sauer: ‘Zelfvoorziening is het nieuwe mantra’.
Bij het zien van dit fragment krijgt de Rusland-liefhebber direct heimwee naar Rusland. Dit melancholieke en nostalgische verlangen naar ‘moeder Rusland’ wordt Tocka genoemd. Het is sterker dan heimwee, meer een diep gevoel van amputatie. Losgesneden te zijn van je wortels, een zekere vervreemding. Dit zie je ook duidelijk in bijvoorbeeld de film Nostalgia van Andrei Tarkovski. De filmmaker was verbannen naar Italië en maakte daar een film over dit typische gevoel van ontheemding.
Pionier
Derk Sauer komt naar voren als een avonturier en pionier in de media. Het getuigt van lef en ondernemingsdrift om in een ver en vreemd land diverse media en ondernemingen op te zetten. Al toen hij 19 jaar oud was vertrok hij naar Ierland om getuige te zijn bij een brandhaard. De katholieke minderheid onderdrukte een protestantse meerderheid. De journalist legt uit dat je toen twee IRA’s had een officiële, die aanslagen pleegde tegen katholieken en een niet-officiële, waarbij hij betrokken raakte. Op de vraag van Abbring of Sauer wapens smokkelde voor hen antwoordt hij nuchter: ‘Nee, die hadden ze al. Ik was meer een revolutionair met een pen’.
Soms wordt gesuggereerd, dat Derk Sauer zelf ook een oligarch is, maar hij is gewoon een slimme ondernemer met een antenne voor mogelijkheden. Zijn vermogen werd naar verluidt in 2014 geschat op 70 miljoen.
Onafhankelijke journalistiek
Op het einde van de uitzending zien we een scene uit de docu ‘Fuck this Job’(2021) van Vera Krichevskaya, waarin we getuigen zijn van het sluiten van het laatste onafhankelijke nieuwsstation TV Dozjd. De redactie wordt belegerd door staatspolitie, maar blijft moedig doorwerken.
Nu zendt TV Dozjd in Amsterdam uit, opgezet door Sauer met zijn Moskow Times en andere oppositiekanalen. Sauer zegt dit niet zozeer om het geld te doen, maar hij vindt het belangrijk om de onafhankelijke journalistiek in stand te houden. Dit is zijn belangrijkste drijfveer.
Oorlog
Uiteraard komt ook de oorlog tegen Oekraïne ter sprake. In het openingsfragment laat hij een korte film ‘The Occupant’ zien. Een jongen van een jaar of zeventien krijgt een Kalasjnikov in zijn handen gedrukt en wordt nauwelijks voorbereid de oorlog in Oekraïne ingestuurd.
Overheid is maffia
Op 24 februri 2022 was Sauer’s eerste reactie toen Poetin Oekraïne binnenviel: ‘Ik was in een staat van shock, gevolgd door ongeloof. We bombarderen onze eigen mensen’. Er wonen 8,3 miljoen Russen in de Oekraïne. Velen wilden het niet geloven. ‘De Russische vrouw van mijn zoon Pjotr praat niet meer met haar ouders, die volkomen gehersenspoeld zijn. Poetin verplaatst zich in de schoenen van Stalin en Peter de Grote. Rusland is nog niet klaar voor een Westerse vorm van democratie. De overheid is nu de maffia geworden’.
Op het eind van Zomergasten maakt Janine Abbring de balans op met Sauer. Hij begon heel links, als activist en sympathisant van de SP. Een ontwikkeling van revolutionair met een pen, naar journalist met een laptop. Derk Sauer brengt dan met Janine Abbring een toost uit op het einde van de oorlog, op ons geluk en meer menselijkheid.
