Wie kent ze nog, de negentiende-eeuwse schrijvers en kunstenaars die bekend zijn geworden als de Tachtigers? Dichters als Willem Kloos, Albert Verwey, Frederik van Eeden, Herman Gorter en Jacques Perk, maar ook kunstenaars als George Breitner en Isaac Israëls wilden niet minder dan een revolutie teweegbrengen in de Nederlandse kunst en literatuur. Schilder Willem Witsen werd niet de meest bekende van het stel, maar hij vormde wel de (financiële) spil van de Tachtigers. Het Witsenhuis in Amsterdam, waar hij een tijd resideerde, is ook nu nog een plek waar schrijvers en kunstenaars kunnen wonen en werken.
Glansrol
Dit beroemde en belangrijke gezelschap speelt niet de hoofdrol in de nieuwe roman van bestsellerauteur Arthur Japin, maar vormt wel het boeiende decor. In Wat stilte wil – de prachtige titel is ontleend aan Verzen van Herman Gorter – is de glansrol weggelegd voor Willems zus Anna Witsen. Bijna tien jaar geleden wijdde Japin al eens een toneelstuk aan haar, maar nu duikt hij dieper in de psyche van deze getalenteerde zangeres, wier carrière werd gebroken in de knop. Hij schreef de roman in de impressionistische stijl van die tijd.
Anna Witsen is een gevoelige, getalenteerde vrouw in een tijd waarin vrouwen werden geacht echtgenote en huisvrouw te zijn. Haar vader en zus beletten haar een opleiding te volgen aan het conservatorium en een carrière op het podium na te streven.
En als Anna in de trein stapt naar Duitsland om haar zangleraar op te zoeken – een getrouwde man op wie ze verliefd is –, wordt ze opgesloten in een gesticht. Als ze dan een hele tijd later toch nog een kans krijgt om te schitteren, worden de negatieve onderhuidse invloeden Anna de baas, en faalt ze.
Als je Wat stilte wil gelooft, was Anna misschien wel de meest zuivere exponent van het gedachtegoed waar de Tachtigers voor stonden. Kunst moest volgens Willem Kloos de allerindividueelste expressie zijn van de allerindividueelste emotie.
Maar waar de schrijvers, naarmate hun succes toenam, steeds meer allerlei andere belangen vooropstelden in plaats van hun kunst, liet het vurige verlangen in Anna zich niet temmen, met noodlottig gevolgen.
In deze roerende roman wekt Japin haar met verve tot leven om haar nog eenmaal het podium te geven dat ze zo verdiende, maar nooit kreeg.
Arthur Japin, Wat stilte wil (327 p.), De Arbeiderspers, € 24,99
