Het leek op een film. Het zakenvliegtuigje stond klaar op het vliegveld van Bagdad voor een van de verdachten van ‘de roof van de eeuw’. De eigenaar ervan wilde ontkomen aan arrestatie, en kreeg daarbij de hulp van anderen die van de roof profiteerden. Er werd zelfs druk uitgeoefend op de minister van Binnenlandse Zaken om hem te laten gaan. Minuten voordat hij zou opstijgen, wisten de Iraakse autoriteiten hem toch te arresteren.
De hashtag “heist of thecentury” is trending op Twitter. Want die roof gaat om 2,5 miljard dollar. Geld dat van een bankrekening van de Iraakse belastingdienst is gestolen. Niet dat dit soort acties niet al veel meer gebeuren in Irak, waar corruptie ambtenaren en bestuurders al jaren grote bedragen wegsluizen. In totaal zou sinds 2003 zo’n 150 miljard dollar naar het buitenland zijn gegaan. Maar deze keer gaat het om één groot bedrag, en is het voor de verandering eens ontdekt.
Het betreft een rekening waarop Iraakse bedrijven de bedragen van hun voorlopige aanslagen moeten deponeren. Als de uiteindelijke aanslag lager uitvalt, krijgen ze deel van hun geld terug. Alleen is al dat geld nu verdwenen. De vorig jaar opgestapte minister van Financiën Ali Allawi had al gewaarschuwd voor malversaties met de rekening, en had daarom bepaald dat voor iedere transactie vooraf zijn goedkeuring nodig was.
Uitgedacht
Maar de roof was goed uitgedacht en voorbereid. Ze nam een jaar in beslag, van september vorig jaar tot augustus van het huidige. Een maand eerder zijn vijf bedrijven opgericht, die in dat jaar bijna 250 cheques wisten te innen bij de Iraakse Rafidain Bank waar de rekening loopt. Hoe dat kon, terwijl de minister toestemming had moeten geven, is onduidelijk. Eind augustus kwam Justitie met een opdracht dat er niets meer van de rekening mocht worden afgehaald, waarmee er een einde kwam aan de roof.
Inmiddels is de zaak in handen van de Integriteitscommissie die corruptie in Irak onderzoekt en daarvoor een eigen apparaat met rechters en zelfs een cellencomplex heeft. Tegen de verdachten zijn reisverboden uitgevaardigd. Maar het hoofd van de belastingdienst heeft het land al verlaten, zo wordt beweerd. Hij tekende de 247 cheques – tegen de wil van zijn minister. Ook zijn vervanger kreeg een reisverbod aan de broek. Er zijn ook vragen over de Rafidain Bank, de bank waar de overheid bankiert, die de roof gefaciliteerd heeft.
Nour Zuhair Jassim, de zakenman die op Baghdad International net niet aan arrestatie wist te ontkomen, is onmiddellijk gaan praten. Hij leidt een van de vijf betrokken bedrijven die het geld inden en zou de namen hebben genoemd van twee ministers, zeven onderministers en elf algemeen-managers. Waar de directeuren van de andere vier betrokken bedrijven zijn, is niet bekend.
Achterhaald
De Integriteitscommissie probeert ook uit te zoeken waar het geld is gebleven. In Bagdad geloven weinigen dat het nog achterhaald kan worden. Het zal wel via de door de Panamapapers bekend geworden omwegen langs belastingparadijzen allang zijn weggesluisd naar onroerend goed. Al meldde een rechter van de integriteitsrechtbank deze week via een krant in de Emiraten dat het meeste van het geld zich nog in Irak bevindt en dat de rechtbank alle bankrekeningen en eigendommen van de verdachten, hun vrouwen en zonen heeft bevoren.
Irakezen kijken met argusogen naar wat er met de rovers gaat gebeuren. Worden ze berecht en krijgen ze flinke straffen, of weten ze zich vrij te kopen? Moeten ze de gestolen publieke gelden teruggeven? De meeste Irakezen geloven echter niet dat er veel straf te verwachten is. En menen dat daardoor dit soort praktijken gewoon door zal gaan.
De roof komt boven water op een moment dat Irak eindelijk, een jaar na de verkiezingen, een nieuwe president en premier heeft. Een moment ook dat dezelfde verliezers van die stembusgang die als gevolg van massale demonstraties in 2020 uit de regering waren gezet, weer aan de macht komen. Terwijl de nieuwe premier Mohamed Sudani omzichtig belooft alle corruptie aan te pakken, wijzen zijn pro-Iraanse bondgenoten met beschuldigende vingers naar vertrekkend premier Mustafa Kadhami.
Advies
Want volgens de berichten zou de roof in gang zijn gezet door een advies van zijn kantoor om voor bepaalde rekeningen het toezicht van de rekenkamer te schrappen. Binnen een maand na de beslissing begon de plundering van een van die rekeningen. Bovendien waarschuwde toenmalig minister van Financiën Allawi Kadhimi’s kantoor al in november 2021 over zijn zorg over deze rekeningen. Er zijn weliswaar geen bewijzen dat Kadhimi of zijn kantoor direct betrokken waren bij de roof, maar hun tegenstanders spelen ieder grijntje indirect bewijs uit om hem van het speelveld te duwen. Twee jaar geleden was hij immers de enige die acceptabel was voor de betogers die hen toen ten val brachten.
Dat er politici betrokken waren staat zonder meer vast. Alle politieke partijen hebben mensen binnen de ministeries en besturen weten te plaatsen op plekken waar zij bedragen kunnen afromen. Daarom alleen al is het belangrijk om te ontdekken wie er achter de benoeming zat van het hoofd van de belastingdienst. Die maakte als directeur-generaal binnen het ministerie van Financiën in augustus 2021, vlak voordat de roof begon, de overstap.
En dan is er de huidige onderminister Taif Sami van Financiën, die nota bene een onderscheiding kreeg van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken vanwege haar strijd tegen corruptie. Toch wordt ook haar naam genoemd in verband met de roof – al staat ze in Irak vrij algemeen bekend staat als een van de weinige betrouwbare hogere ambtenaren. Niemand weet eigenlijk meer wie wel of niet te vertrouwen is.
Chief
Sami staat tegelijkertijd op de lijst van mogelijke ministers in de regering-Sudani. Een regering die geformeerd wordt onder direct toezicht van ‘chief’ oud-premier Nouri al-Maliki, die wordt gezien als de macht achter de troon. Hij geldt als de kampioen van de corrupte politici in Irak. De val van Mosul aan de terreurgroep ISIS, die grotendeels op zijn conto kan worden geschreven, was het gevolg van corruptie, nepotisme en mismanagement. Hij is er echter nooit voor gestraft, noch is hij uit de politiek gezet, zoals elders zeker gebeurd zou zijn.
Tijdens zijn twee termijnen als premier zou 360 miljard dollar aan regeringsgeld zijn verdwenen. Zelf zou hij miljarden dollars hebben vergaard, en hij wist maar net van de Amerikaanse sanctielijst af te blijven.
Deze man krijgt opnieuw grote invloed, terwijl de vertrekkende regering-Kadhimi hard heeft gewerkt om de corruptie aan te pakken die een echte ontwikkeling van het olieland tegenhoudt. Niet zonder tegenwerking natuurlijk, want de corruptie zit tot in de haarvaten van het Iraakse systeem. Dat deze miljardenroof nu aan het licht is gekomen, geeft aan dat hij wel wat bereikt heeft. De vraag is echter hoelang het systeem dat Kadhimi daarvoor opzette, onder Sudani en zijn ‘chief’ Maliki zal blijven werken.
