Niet alleen adverteren, ook musiceren moet het stel hebben gedacht. De boodschap van John en Yoko ging gepaard met een Peace For Christmas concert in Londen waaraan beroemde bevriende muzikanten, zoals George Harrison en Eric Clapton hun medewerking gaven.
Oekraïne
Drieënvijftig jaar later en wat oorlogen verder lijkt er niet veel veranderd. Er mag dan veel onenigheid bestaan over politieke thema’s, op oorlog zit niemand te wachten. In de laatste maand van het jaar is er geen enkel uitzicht op een einde van de oorlog in Oekraïne, die eind februari dit jaar losbarstte door de inval van Rusland.
Na twee voor velen moeilijke en onzekere ‘coronajaren’, is ook het jaar 2022 politiek gezien bepaald geen jubeljaar. Ten eerste de uitbraak van een oorlog op Europees continent, niet eens zo ver van onze veilige havens. Ten tweede allerlei crises, zoals de energie- en stikstofcrisis, die chaos en onzekerheid onder talloze burgers hebben teweeggebracht. En weinig wereldleiders lijken de weg uit de chaos en het rumoer te weten.
Verdeeldheid
Doordat feiten meningen zijn geworden en meningen feiten, staat het sociale klimaat op losse schroeven met een alsmaar toenemende verdeeldheid. Wat is waarheid? Zo is klimaatverandering, naast natuurlijke klimaatverandering ook door toedoen van de mens, voor sommigen een linkse ideologie, een geloof. En een geloof dient natuurlijk alleen maar om angst aan te jagen. Is het niet het brengen van aardse offers voor een plaatsje in de hemel in plaats van de hel, dan is het wel de hel en verdoemenis die boven ons hangt als we nu niet doen wat nodig is. Angst als drijfveer dus. Trap er niet in, zeggen de ongelovigen. Alsof de ongekende, apocalyptische overstromingen die Pakistan dit jaar troffen en de aanhoudende droogte en watertekorten in vooral Zuid-Europa geen duidelijke signalen zijn dat we toch echt anders moeten gaan leven.
Cultuuroorlog
Liever voeren we oorlog – tussen de gelovigen en ongelovigen, de progressieven en conservatieven. Geen bommen en granaten als oorlogstaal, maar morele superioriteit en woorden in de slag om het klimaat, één van de onderwerpen van de cultuuroorlog overgewaaid uit de Verenigde Staten. Volgens de ongelovigen kunnen we lekker achterover hangen, is er niks aan de hand. Met kerstmis voor de deur mogen de biefstukken en de varkenshazen in groten getale op tafel, want “dat pakken ze ons niet af”. De één denkt dat we straks in zo’n onleefbare wereld terecht komen dat vrijheid niet veel waarde meer heeft en de ander denkt dat onze vrijheid wordt afgenomen onder het mom van klimaatverandering.
‘War is over! If you want it’ gaat drieënvijftig jaar later niet alleen om de oorlog in Oekraïne. Het gaat ook om de cultuuroorlogen die landen en mensen tot op het bot verdelen. Verbaal geweld zal op een dag misschien niet meer het enige wapen zijn.
Bewustzijn
John Lennon zei over de campagne destijds het volgende: “When we stick posters around saying, ‘War Is Over – If you want it’, what we’re trying to promote is an awareness in people of how much power they have, and not to rely on the government, or leaders, or teachers so much that they’re all passive or automatons. They have to have new hope.”
Voor hoop en vertrouwen in de toekomst zijn we niet afhankelijk van overheden en leiders. Dat is een universele en tijdloze boodschap. Ik hoor je denken, wat kan zo’n reclamebord daar nou aan veranderen, oorlogen zullen er altijd zijn. De campagne loopt overigens nog steeds – het gewenste resultaat ontbreekt immers nog altijd – en posters zijn uit te printen vanaf de website om op je ramen te plakken. Ik zag eens zo’n zelfde poster voor een Amsterdams raam en ik móest er een foto van nemen. Het is wellicht slechts een zaadje, een kiezelsteentje dat rimpelt in de rivier zodra het de oppervlakte van het water raakt. Maar dat zaadje groeit en het rimpel-effect reikt verder dan je denkt. Als genoeg mensen iets willen, gebeurt het. Het idee van de reclameborden was om mensen van deze kracht bewust te maken. Genoeg mensen die actief vrede wensen, kan oorlog doen stoppen, dachten John en Yoko. Naïef? Ja, maar we weten ook wat King en Ghandi in gang zetten.
Anti-oorlog kerstplaat
Twee jaar later werd de War is Over-slogan de basis van een kerstplaat met een anti-oorlog boodschap, Happy Christmas (War is Over), en werd – het duurde even – uiteindelijk een wereldwijde kerstklassieker. En elke keer weer kippenvel bij de beelden van de muziekvideo.
‘So this is Christmas and what have you done.’
In de lente van 1969 verkondigden John en Yoko hun vredesboodschap in het Amsterdamse Hilton vanuit hun hotelbed. Een week lang tussen witte hotellakens riep het beroemde hippie-stel op tot wereldvrede. Hiervoor nodigden ze fotografen en journalisten uit om hun boodschap te verspreiden. “Het rook er niet zo fris,” zei Henk van der Meijden die voor De Telegraaf de pagina Privé schreef, en Johns haren bleven ongewassen. Een maf idee, maar de bed-in kreeg veel publiciteit en worldpeace werd een mantra – zonder overigens het gewenste resultaat.
Band Aid
De flowerpower mag dan al decennia voorbij zijn, zou het niet mooi zijn om een dergelijke boodschap te horen van hedendaagse muzikanten? Ik zeg je, de tijd is er (weer) rijp voor. Een gelegenheidsformatie à la Band Aid? Muzikanten die samenkomen om een plaat op te nemen met een politieke boodschap? Zoals in 1984 gebeurde met Do they know it’s Christmas om geld in te zamelen ter bestrijding van de hongersnood in Ethiopië. Later in 1985 volgde USA for Africa met het legendarische We are the world.
Muziek verbindt en doet hoop leven. Ik kan alleen oude(re) rockers, zoals Bob Dylan, Bob Geldof en Bono bedenken, die ons door middel van muziek herinneren aan de kracht van het individu om een beweging te starten die een verschil kan maken. Is de kracht van het individu soms aan het verzwakken in individualistische tijden als de onze? Zijn de bekende artiesten van nu te druk met zichzelf?
Vrijheidsconcert
U2’s zanger en gitarist Bono en The Edge speelden in mei dit jaar, op uitnodiging van de Oekraïense president Zelenskyy, in een metro-station van Kiev in solidariteit met de burgers van Oekraïne. Een concert voor de vrijheid.
John & Yoko’s War is Over, Band Aid, USA for Africa, U2 for freedom, ik wil het voor kerst. Met Europe for Climate als mogelijke opvolger. Wie kunnen we gaan zien en horen? Je hoeft geen zwevende hippie of sentimentele oude zak te zijn om te weten dat muziek de katalysator is voor verandering en verbinding. Het is een oergevoel – en dat durf ik te stellen – waar we allemaal zo naar snakken.
Beeld: uit John Lennon & Yoko Ono’s War is Over! (If you want it) op YouTube.
