“De stress en zorgen om geld vind ik het allermoeilijkst. Ik wil helemaal niet zo veel bezig zijn met geld, maar het gaat vanzelf. Ik moet wel, want op is op. ’s Nachts lig ik te piekeren in bed en ’s morgens sta ik op met hoofdpijn. Ik heb nooit geweten dat zorgen zo zwaar konden wegen. Ik voel het fysiek, in mijn lijf. Natuurlijk zijn er ook lichtpuntjes. Ik heb lieve zoons en samen hebben we het gezellig en goed. Als we aan tafel zitten en mijn jongens vertellen enthousiast over hun dag, geniet ik van ze en voel ik me gezegend. Ik loop echt niet de hele dag te huilen. Maar de zorgen zijn wel altijd op de achtergrond aanwezig, als een donkere wolk die niet verdwijnt.”
Lijstjes maken
“Ik heb nooit veel waarde gehecht aan geld. Mijn motto was altijd: geld maakt niet gelukkig. Ik geloof dat nog steeds, maar ik weet nu ook dat geen geld hebben wel veel zorgen brengt. Ik maak elke dag lijstjes: dit komt er binnen, dit moet betaald worden, dit komt er nog aan… Dingen als nieuwe schoenen voor mijn zoons of kaas voor op de boterham schuif ik vooruit, dat zijn luxe-items geworden. Het dieptepunt was afgelopen winter toen het zo koud was. We zaten letterlijk op de bank met dikke truien en warme sokken aan in de kou. Ik durf de de kachel niet aan te doen uit angst voor de rekening. We gebruiken veel minder energie dan vroeger, maar de rekening is toch vier keer zo hoog.
Oorspronkelijk ben ik docent poëzie en tot voor corona werkte ik freelance voor universiteiten en hogescholen. Ik werd per uur betaald en had een prima inkomen. We waren niet rijk, maar ik had ook zeker geen zorgen. Ik kon boodschappen doen zonder na te denken, we gingen op vakantie en als de wasmachine kapot ging, was dat geen probleem. Nu is dat totaal anders. Ik draai elke euro drie keer om. Hebben we het echt nodig of kunnen we ook zonder? Ik fiets om naar de goedkoopste winkels en struin de markt af naar aanbiedingen. Op zich is het niet verkeerd om bewust om te gaan met geld. Maar op het moment is het zo krap, dat het me heel zwaar valt. Ik voel het de hele dag. Ik maak me zorgen om de nabije toekomst. Wat gebeurt er als ik mijn rekeningen niet meer kan betalen? En ik maak me zorgen om later. Hoe kan ik mijn jongens laten doorstuderen?”
Nog steeds rijk
“Wat ik ook moeilijk vind, is dat ik veel minder duurzaam en gezond kan leven dan vroeger. Een duurzame levensstijl kost geld. Lokaal en biologisch boodschappen doen? Ik zou het graag willen, want we verpesten de aarde met al die goedkope groenten die geproduceerd worden met pesticiden en met vervuilende tientonners vanaf de andere kant van de wereld hierheen worden verscheept. Maar ik kan het niet meer betalen. Biologische bonen van de Nederlandse boer kosten 3 euro, geïmporteerde bonen uit Afrika 99 cent… Ook kocht ik vroeger bij een innovatieve verpakkingsvrije winkel, maar dat is nu veel te duur voor mij. Zonder dat ik het wil, ben ik aangewezen op minder gezond voedsel dat de aarde vervuilt. Elke keer als ik bij de kassa sta met goedkope groenten verpakt in bovenmatig veel plastic, voel ik me machteloos en schuldig.
Alsof ik gefaald heb
Natuurlijk weet ik rationeel dat de energiecrisis niet mijn schuld is. Heel veel mensen hebben last van de hoge gasprijzen; ik ben niet de enige. Ook probeer ik te blijven relativeren. Ik heb veel gereisd in mijn leven en heb veel echte armoede gezien, mensen die letterlijk niks hebben en op straat leven. Als ik het daarmee vergelijk zijn we natuurlijk nog steeds ‘rijk’. Wij hebben een dak boven ons hoofd, we hebben een koelkast en een televisie, we lijden geen honger en mijn jongens gaan naar school. Alles is relatief. Dat we nagenoeg geen spullen meer kopen, zie ik als pluspunt. De spullenindustrie is misschien wel de vervuilendste en onnodigste industrie van allemaal. Maar dat ik de pianolessen van mijn jongste en de bijlessen van mijn oudste heb moeten stopzetten, dat doet pijn.”
Trots opzijzetten
“Mijn moeder wil me graag helpen, maar komt zelf maar net rond van haar AOW. Ze helpt wel door er te zijn. Als ik moet werken, vangt ze de jongens op en ze helpt met schoonmaken. Laatst begon ze over de voedselbank. Er zit er eentje in mijn wijk, ik heb er vroeger een tijdje als vrijwilliger gewerkt. Ik voel een enorme drempel om er nu zelf als klant naartoe te gaan. Ik kijk absoluut niet neer op mensen die naar de voedselbank gaan, ik heb gezien dat het iedereen kan overkomen. Toch kan ik me er niet
toe zetten om me aan te melden. Het voelt als een vernedering, ik schaam me. Mijn moeder snapt het
niet. Ze vindt dat ik mijn trots opzij moet zetten. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Zolang het nog lukt zonder, doe ik het liever niet.
Mijn jongens zijn geweldig. Ze klagen nooit en vragen ook niet meer om nieuwe spullen of kleding. Ze zien hoe hard ik werk en weten dat ik mijn best doe. Wat ze niet weten, is dat ik tijdens corona mijn spaargeld heb moeten aanbreken. Ik had 50.000 euro gespaard voor hun vervolgstudies. Daar is niks meer van over. Als er geen geld binnenkomt – tijdens corona had ik geen werk – gaat het heel hard met spaargeld! Elke keer als ik een bedrag van mijn spaarrekening overschreef naar mijn lopende rekening, deed het pijn in mijn hart. Ik zag mijn spaarpot slinken. En nu is het op. Ik leef zonder buffer. Het voelt heel ongemakkelijk, alsof ik aan de rand van een put sta en er zo in kan vallen. Het voelt kaal en onbeschermd. Al het geld wat binnenkomt gaat er vrijwel meteen weer uit. Het lukt elke maand net.
Maar het is ook elke maand weer spannend…”
Geluk gehad
“Het zijn vooral de onverwachte uitgaven die erin hakken. Vorige maand ging de wasmachine kapot!
Ik heb staan huilen in de keuken. Waarom!? Een lieve vriendin heeft me geld geleend zodat ik een A+++ machine kon kopen die weinig energie verbruikt. Ze bood het aan omdat ze weet dat ik het nooit zou vragen. Ik ben haar dankbaar, maar het voelt dubbel. Diezelfde vriendin had me ook al geld geleend zodat ik de sportclubs van mijn zoons kon betalen. Ze doet er heel relaxed over en ik weet dat zij het kan missen. Maar het is een rotgevoel om schulden te hebben; ik voel me afhankelijk en de relatie voelt ongelijk. Ik weet niet wanneer ik het bedrag terug kan geven en die onzekerheid weegt zwaar. Ik verzet me ertegen, maar ik merk dat het geldtekort begint te vreten aan mijn zelfvertrouwen en eigenwaarde. Ik heb steeds vaker het gevoel dat ik alles verkeerd doe.
Ik voel me verantwoordelijk voor de situatie. Ik heb dit gezin gecreëerd en het is mijn taak om goed voor mijn zoons te zorgen. Ik ben bewust single moeder geworden en heb nooit hulp gehad van de vader. Tot corona ging dat prima en heb ik nooit stilgestaan bij die keuze. Nu twijfel ik soms aan mezelf. Had ik het anders moeten doen? Ik weet dat het weinig zin heeft om zo te denken, het is wat het is. Het enige wat ik kan doen is mijn best, dat zeg ik vaak hardop tegen mezelf. Hard werken, zuinig leven, vooruitkijken en moed houden. Ik wil niet leven in angst voor de toekomst. Ik probeer positief in het leven te blijven staan: tevreden zijn met wat we wel hebben en erop vertrouwen dat alles goed komt. Die levenshouding wil ik mijn kinderen meegeven, ik wil ze niet belasten met een zorgelijke moeder en angst voor de toekomst.
Ik ben altijd heel bewust zelfstandig geweest. Vrijheid is ontzettend belangrijk voor me. Ik heb nog nooit voor een baas gewerkt. Pas toen al mijn spaargeld op was en ik geen kant meer op kon, besefte ik dat ik geen andere keus had. Er was geen freelancewerk meer te vinden voor mij, ik heb echt alles geprobeerd. Mijn vak is een extraatje, een luxe vak. Onderwijsorganisaties hebben geen geld meer om mij op freelancebasis aan te nemen. Ik moest iets anders gaan doen. Maar wat? Uiteindelijk heb ik veel geluk gehad. Ik tikte op google in: vacature, docent en de buurt waar ik woon. Er rolde een vacature uit van een schooltje hier een paar straten verderop. Ik wist niet eens dat daar een schooltje was!
In een opwelling ben ik er naartoe gelopen, heb mezelf voorgesteld aan de directeur en gevraagd of zij een baan voor me had. Ik heb als hoogleraar poëzie voldoende ervaring met lesgeven, maar ik had geen
officiële lesbevoegdheid voor de middelbare school. Toch mocht ik meteen de volgende dag beginnen!
Eerst als gastdocent en inmiddels met de juiste papieren op zak. Ik heb mijn lesbevoegdheid vorig jaar in de avonduren gehaald op kosten van de school.
Hoewel ik het moeilijk vind niet meer mijn eigen baas te zijn, voel ik me wel thuis op dit schooltje. De sfeer is warm en ongedwongen, niet autoritair. Het is vlak bij mijn huis, dus ik kan in de pauzes thuis lunchen of koffiedrinken als ik wil. Ook het lesgeven gaat me goed af; de leerlingen zijn dol op me. Al met al is het schooltje mijn redding geweest! De directeur heeft mij een kans gegeven en daar ben ik enorm dankbaar voor. Maar als ik eraan denk dat ik hier tot aan mijn pensioen zal werken, krijg ik het
benauwd. Dus daar denk ik maar niet aan.
Ik probeer zo veel mogelijk met de dag te leven. Voor nu is dit de beste oplossing en ben ik hier op mijn plek. Het werk op school geeft me een basisinkomen. Het is qua verdiensten helaas niet genoeg om van rond te komen met mijn twee jongens, dus geef ik ’s avonds ook nog online bijles. Mijn dagen zijn lang en soms beneemt het me allemaal de adem. Ik voel me bij vlagen uitgeput. Ook dan helpt het om niet te ver vooruit te kijken. One day at a time. Als ik goed slaap, kan ik er de volgende dag meestal weer met goede moed tegenaan.”
Het komt goed
“Op het moment is er een status quo. Het lukt allemaal net. Ik hoop dat ik binnenkort weer kan beginnen met sparen voor later. Tot nu toe lukt dat helaas nog niet. Er is altijd wel wat; vorige week ging de fiets van mijn oudste kapot en volgende week gaat mijn jongste op schoolreis. Opgroeiende tieners kosten veel geld. En ik wil niet altijd overal ‘nee’ op zeggen, dus soms zeg ik ‘ja’ tegen beter weten in. Toen ze vorige week naar de film wilden met een stel vrienden en het geld voor de maand al bijna op was, heb ik ze toch laten gaan. Meedoen met leeftijdsgenoten is belangrijk. Ik wil niet
dat ze buiten de groep vallen door onze financiële situatie. Net als elke moeder wil ik het beste voor mijn kinderen. Ik wil ze alles geven wat ze nodig hebben en hopelijk, als deze financiële crisis voorbij is, ook weer wat meer…
Sinds de coronacrisis mediteer ik elke dag. Ik richt me op acceptatie van hoe het is, en op moed en kracht om door te zetten. Ik heb het gevoel dat het helpt. Ondanks de grote zorgen blijf ik lachen. Humor is belangrijk, het maakt het leven licht en draaglijk. Als ik denk aan de mensen in Oekraïne of Afghanistan, hebben wij het goed. Ik kan alleen maar hopen dat de energieprijzen weer gaan dalen en dat de winterkou niet terugkomt. Ondertussen is de zomer in aantocht en als de zon schijnt is alles beter! In mijn keuken hangt een bordje met een Zuid-Afrikaans gezegde: Alles sal reg kom, alles komt goed. Ik kijk er elke ochtend naar als ik koffiezet en herhaal de woorden in mijn hoofd. Het is een soort mantra voor me geworden die helpt tegen de zorgelijke gedachten. Een affirmatie. Het gaat goed komen! Want het leven is nu eenmaal verandering and this too shall pass…”
VERSCHILLENDE SOORTEN ARMOEDE
Hoewel Nederland een van de rijkste landen van Europa is, komt ook hier armoede voor. De Verenigde Naties omschrijven armoede als: ‘Het niet kunnen voorzien in de eerste levensbehoeften.’ Armoede betekent niet alleen weinig financiële middelen hebben, het betekent ook sociale uitsluiting, gezondheidsproblemen en beperkte toegang tot onderwijs.
De lage-inkomensgrens ligt voor een alleenstaande ouder met één kind op € 1.380 bruto per maand. Voor paren met twee kinderen komt dit bedrag op € 1.960 per maand. Vooral bijstandsontvangers en ZZP-ers (freelancers, zelfstandigen zonder personeel) zijn kwetsbaar voor armoede. In Nederland neemt de groep mensen die in armoede leeft toe.
Er zijn verschillende soorten armoede. We spreken van absolute armoede als mensen leven onder de lageinkomensgrens en bijvoorbeeld niet beschikken over (gezond) voedsel, huisvesting en/of toegang tot gezondheidszorg (bijvoorbeeld een zorgverzekering). Er is sprake van relatieve armoede als de levensomstandigheden van iemand in verhouding met zijn/haar omgeving veel lager zijn.
Sociale armoede betekent dat mensen niet mee kunnen doen aan het normale maatschappelijk leven omdat er geen geld is voor een sportclub, vereniging, schoolactiviteiten of internet. Langdurige armoede speelt als de armoede-situatie ten minste vier jaar achtereen voortduurt.
Een nieuw begrip is energie armoede: huishoudens met een laag inkomen en een hoge energierekening en/of een slecht geïsoleerd en niet-verduurzaamd huis. De meeste energie-arme huishoudens bevinden zich in Noordoost-Groningen en Zuid-Limburg, Rotterdam, Den Haag, Arnhem, Almelo en Enschede.
Er is ook veel ‘stille’ armoede: onzichtbaar voor de omgeving. Je kunt niet zien of iemand de huur niet
kan betalen of de kinderen zonder ontbijt naar school stuurt.
ARMOEDE & DE ENERGIECRISIS
• In 2021 leefde 2,9% van de minderjarige kinderen langdurig onder de lage-inkomensgrens. Dit percentage was dalende, maar door de energiecrisis zijn de armoede-cijfers weer toegenomen.
• Volgens onderzoeksorganisatie TNO kampen 602.000 huishoudens met energiearmoede; dat zijn er 90.000 meer dan in 2020. Het aantal komt neer op 1 op de 13 huishoudens in Nederland.
• De financiële compensatie van de overheid kon armoede bij zo’n 400.000 huishoudens voorkomen.
(bronnen: CBS, NJI, Armoedefonds, NOS)
ENERGIE BESPAREN
1. ZET APPARATEN DIE JE NIET GEBRUIKT UIT
Apparaten gebruiken ook stroom als je ze niet gebruikt. Dit heet ‘sluipverbruik’. Zet daarom apparaten die je niet gebruikt uit en haal de stekkers uit het stopcontact.
2. ZET DE VERWARMING LAGER
Als je de verwarming op 19°C zet, bespaar je al snel tientjes op je energierekening.
3. VERWARM ALLEEN DE RUIMTES WAAR JE VEEL BENT
Verwarm alleen je woonkamer of keuken. Dit bespaart al snel een paar honderd euro per jaar.
4. VERVANG ALLE LAMPEN VOOR LEDLAMPEN
Ledlampen zijn veel zuiniger dan andere lampen: ze verbruiken tot negentig procent minder stroom dan ouderwetse gloeilampen en gaan dertig tot vijftig keer langer mee.
5. WAS NIET HETER DAN NODIG
Wassen op dertig graden verbruikt de helft minder energie dan wassen op veertig graden en de was wordt net zo schoon. Ook afwassen hoeft niet heet.
6. DOUCHE KORTER
Warm douchen kost veel energie. Zet een timer in je badkamer en douche maximaal vijf minuten. Als je ook een waterbesparende douchekop neemt, bespaar je water én energie.
7. ISOLEER JE HUIS
Dicht naden en kieren bij ramen en deuren met tochtstrips. Warmte die wegstroomt kost veel extra en
onnodige energie.
8. KOOP ENERGIEZUINIGE APPARATEN
Het energielabel vertelt je welke apparaten de minste stroom verbruiken. Een A-label is het zuinigst,
een G-label is het minst zuinig.
9. HANG JE WAS TE DROGEN
Het drogen van was in de machine is duurder dan het wasprogramma. Was uithangen op een rek bespaart je 1 tot 2 euro per wasbeurt.
(bron: geldfit.nl)
Foto via Mehrpouya H van Unsplash
