De gezondheidsgoeroes en fitgirls slaan ons ermee om de oren; drink water voor een mooie huid en een strak lijf. En liever drie dan twee liter per dag, want dan ben je bovendien snel(ler) je afvalstoffen kwijt. Klinkt mooi, klopt niet. Zoveel water drinken is namelijk nergens voor nodig.
Balans tussen water en zout
Eens kijken hoe dit zit. Allereerst zoomen we in op het watermanagement van ons lichaam; een ingenieus, zelfregulerend systeem. Ons lichaam bestaat voor ruim 60 procent uit water. “Het is als het ware onze ‘grondstof’, want al onze cellen bevatten water,” zegt nefroloog (nier-arts) Brigit van Jaarsveld van het Amsterdam UMC. Het Voedingscentrum adviseert dan ook dagelijks anderhalve tot twee liter te drinken, en meer is volgens Van Jaarsveld ook echt niet nodig, want we halen ook zo’n halve liter vocht uit voedsel. Vocht is nodig voor het vervoer van voedings- en afvalstoffen en om het lichaam op temperatuur te houden. Dagelijks verliezen we via urine, ontlasting, transpiratie en adem zo’n tweeënhalve liter, en meer bij warm weer of zware inspanning.
Brigit van Jaarsveld: “Minder bekend is dat zout net zo belangrijk is voor onze waterhuishouding. De hoeveelheid vocht in het lichaam wordt zelfs bepaald door zout. Die water-zout-balans moet goed zijn. Maar daar wordt voor gezorgd, dankzij een geoliede samenwerking tussen de hersenen en de nieren.” De nefroloog legt het uit met een voorbeeld. “Als iemand intensief sport, verliest hij veel vocht, waardoor de zoutconcentratie in het bloed te hoog is. De nieren willen vocht sparen en roepen: minder plassen! Tegelijkertijd regelen de hersenen een dorstprikkel: ga snel wat drinken! Bij zout eten werkt dat net zo.” Want andersom, bij een te lage zoutconcentratie, gaan de nieren aan de bak en plassen het overtollige water uit. Overigens functioneert dat systeem bij mensen boven de 75 minder goed, dus zij moeten erop letten dat ze dagelijks voldoende drinken.
Genoeg vocht binnen krijgen? Simpel: gewoon bij dorst wat drinken
Massahysterie
Oké, maar die afvalstoffen dan? We horen toch altijd dat veel – dus meer dan anderhalve liter – water drinken zo gezond is, omdat het helpt de boel snel(ler) te zuiveren en te ‘ontgiften’? Professor Ewout Hoorn, ook nefroloog, en water- en zoutexpert, benadrukt dat daar geen enkel bewijs voor is. “Dat vele water drinken lijkt tegenwoordig meer op massahysterie. Je lichaam weet zelf of, en wanneer het aan de gang moet om water met afvalstoffen – urine dus – te lozen. En ook wanneer het beter is om wat minder te plassen. Alles blijft in balans, inclusief die afvoer van afbraakproducten in het lichaam, of je nou veel of weinig water drinkt.” Om dit aan te tonen deed professor Hoorn in een televisie-uitzending van ‘Broodje Gezond’ (bij een special over water) een testje met de presentator. Die dronk normaal gesproken een paar kopjes koffie en thee per dag – in totaal ongeveer een liter – maar kreeg nu de opdracht om twee dagen lang drie liter water te drinken. Drie keer zoveel dus. Wat bleek: de hoeveelheid afvalstoffen die hij had uitgescheiden na al die liters water was exact hetzelfde als altijd met die ene liter. Ook werden die niet sneller afgevoerd. Hoorn: “Hoeveel je drinkt, maakt dus weinig uit. Alleen als iemand echt zou stóppen met drinken, dan hopen de afvalstoffen op. Maar pas dán is er een probleem. Tegelijkertijd weten we nog niet alles: gek genoeg is er nooit goed onderzoek gedaan of meer of minder water gunstige effecten op de gezondheid heeft.”
‘Er is geen bewijs dat veel water drinken gezond is’
Water tegen de kater?
Van drinken naar eten, of eigenlijk: minder eten. Helpt water drinken bij afvallen? Dat is onderzocht aan de universiteit van Birmingham bij volwassenen met obesitas, zwaarlijvigheid dus. Deelnemers die voor elke maaltijd een halve liter water dronken, vielen in drie maanden 1,3 kilo meer af dan patiënten die dat niet deden. Tot zover het goede nieuws. Want verder is er geen bewijs dat water een positieve invloed heeft op gewicht. Tenzij het dient ter vervanging van suikerhoudende frisdranken of een biertje. Want ja, die calorieën bespaar je dan. Water kan overigens voor een vertekend beeld zorgen. Wie weleens fronsend naar de weegschaal kijkt na een avondje uit eten hoeft zich niet meteen zorgen te maken, volgens Brigit van Jaarsveld. “Vaak was het eten dan iets zouter, wat dorstig maakte. En dan drink je er zo een fles water bij. Het duurt even voordat je lichaam die grotere zout- en dus waterbelasting heeft verwerkt. Meestal is het dus vocht dat je vasthoudt.”
Nu we het toch over eten en drinken hebben: hoe zit het dan met drank en water? Alcohol droogt uit, weten we. Dus liever, hop wat water bij de wijn om ‘the day after’ een bonzend hoofd en een droge mond te voorkomen, toch? Van Jaarsveld zegt stellig: “Dat water compenseert niet voldoende. Alcohol remt namelijk het antidiuretisch hormoon (een stofje in de hersenen dat ervoor zorgt dat de nieren water vasthouden). Oftewel: je plast door alcohol meer water uit dan de bedoeling is. Dus bij te veel drank kan extra water die kater echt niet voorkomen.”
Bij ouderen werkt de dorstprikkel iets minder; extra opgelet dus
Huid om zeep
Water wordt ook geroemd om de zuiverende werking ‘voor een mooie, stralende huid’. Maar wie dáárvoor liters weg klokt, komt waarschijnlijk bedrogen uit. Ook dat effect is niet wetenschappelijk aangetoond. Wel helder zijn de gevolgen van wassen, douchen en badderen voor de huid. Dat bleek bijvoorbeeld bij de coronacrisis. Massaal gingen we, gewapend met zeep, langdurig handenwassen. Weg vuil en virus. Maar ons vel deels ook! Dat kloven, slijten en uitdrogen, is dat de schuld van water? Dermatoloog Marco van Coevorden nuanceert: “Het probleem ligt niet altijd bij water, of het nou hard – dus kalk- en magnesiumrijk – of ‘zacht’ is. Wat het vettige beschermingslaagje van de huid vooral om zeep helpt, zijn de (te hoge) watertemperatuur en was- en doucheproducten.”
Van Coevorden weet dat vaak wordt gedacht dat waterfilters – die hard water ontkalken – gunstig voor de huid zouden zijn. “Bij kinderen met jeukend eczeem is dat ook onderzocht in een studie. Maar ontkalkt water gaf helaas nauwelijks verlichting. Wel voelt ‘zacht’ water fijner aan. Bovendien schuimen zeepproducten eerder bij ontkalkt water, waardoor je er automatisch minder van gebruikt. En dát is wel weer gunstig voor de huid.” Zijn advies: douche lauw, kort, en beperk het gebruik van ‘reinigings’producten.
Geen gesjouw
Al met al is het dus makkelijker dan we dachten; drink lekker water als je dorst hebt, zie het als dé vervanger van frisdrank en vermijd hete douchesessies. Liters water drinken is gewoon niet nodig (en dat scheelt weer flesjes meesjouwen in de tas!).
Watervergiftiging: cellen die zwellen
Het klinkt cru, maar je kunt een watervergiftiging oplopen en er zelfs aan overlijden.
Professor Ewout Hoorn: “Juist waar je het niet verwacht. Zo’n 10 procent van de marathonlopers ontwikkelt een watervergiftiging. Tijdens het lopen besluit het lichaam namelijk zelf al om extra water vast te houden (door meer antidiuretisch hormoon aan te maken). Gecombineerd met veel drinken, kan dat leiden tot een watervergiftiging. Water hoopt zich op in de cellen, ook in de hersencellen. De druk in het hoofd wordt enorm en dat is levensgevaarlijk.”
Nefroloog Brigit van Jaarsveld: “Bij studenten is de water-challenge tegenwoordig in; heel veel water achteroverslaan in korte tijd. Dat lijkt onschuldig, maar evengoed kan het fataal zijn, wederom omdat die nieren al dat water niet zo snel kunnen verwerken.” Watervergiftiging na sporten voorkomen kan door de waterinname beter te spreiden, en er wat bij te eten waar zout in zit. Een broodje ofzo.
Meer drinken? Deze apps helpen je herinneren om voldoende water te drinken (sommige gratis, sommige betaald):
– Waterherinnering
– Drink Water – Daily Reminder
– Water Daily
– Aqualert
Bronwater, mineraalwater, koolzuur
– Natuurlijk mineraalwater dient bij de bron te worden gebotteld. Het bevat meestal meer minerale zouten dan kraanwater en die bepalen de smaak en hardheid. Het hoeft niet aan dezelfde eisen te voldoen als het Nederlandse drinkwater.
– Bronwater wordt gewonnen uit een onderaardse bron en ongezuiverd gebotteld. Het moet voldoen aan drinkwaternormen.
– Water met koolzuur (prik) is iets zuurder dan zonder, maar niet schadelijk voor de tanden.
Koffie en thee: vochtvreters? Koffie, zwarte en groene thee onttrekken geen water aan het lichaam. Ze werken enigszins vochtafdrijvend door de cafeïne, maar het lichaam neemt het vocht wel op. Uiteraard wordt de smaak van thee bepaald door water. Hoe harder het water, des te vlakker, bitterder en troebeler de thee(smaak). Een ‘omgekeerd osmosefilter’ zorgt wel voor zacht water.
Lood om oud ijzer Woningen van voor 1960 kunnen nog oude waterleidingen hebben. Daardoor kan er te veel schadelijk lood in het drinkwater zitten. Ook nieuwe kranen of leidingen kunnen de eerste drie maanden lood afgeven. Kijk voor advies op www.voedingscentrum.nl
Drinkwater: oppervlakkig of diepgravend
Voordat drinkwater uit de kraan stroomt, moet er gegraven worden. Dat geldt althans voor 60 procent van het drinkwater. “Grondwater is helder, schoon en oud, dus het beste water,” volgens een bodemwaterexpert. ‘Oud’ kan zijn: 2500 jaar oud (bijvoorbeeld van de Utrechtse Heuvelrug) tot wel 30.000 jaar oud (in de bodem bij Den Bosch)! Hoe ouder, hoe schoner, want ooit bestond er geen lucht- en watervervuiling. Pas sinds 1900 is het water vervuild.
De andere 40 procent drinkwater, vooral in het westen van Nederland, komt uit oppervlaktewater (rivierwater). Dat kan relatief wat meer vervuild zijn met (weliswaar minieme hoeveelheden) bestrijdingsmiddelen en medicijnresten – maar is in Nederland erg goed gezuiverd.
(Bron: Broodje Gezond, uitzending KRO-NCRV)
Water als met medicijn?
In Nederland lozen we minstens 140 ton medicijnresten per jaar. Dat komt in het oppervlaktewater via het riool en de waterzuivering. Het meeste (90-95 procent) belandt daar via het menselijk lichaam (urine en ontlasting). Van de mensen die medicijnresten thuis weggooien (en niet naar apotheek of milieustraat brengen) spoelt een kwart de boel door het toilet of gootsteen. Die medicijnresten kunnen een negatief effect hebben op de kwaliteit van het oppervlaktewater, de waterdieren en op lange termijn op de kwaliteit van het drinkwater.
(Bron: Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen)
Als een paal boven water
– Veel water drinken is wel belangrijk bij blaasontsteking of nierstenen.
– Dagelijks leveren de waterleidingbedrijven zo’n 3 miljard liter kraanwater.
– ons Hollandse kraanwater behoort tot het beste drinkwater ter wereld, in veel andere landen bevat het chloor (om te zuiveren) en dat proef je.
– Het zachtste water wordt getapt in Heerde en Epe
– Voor 1 euro kun je het hele jaar water drinken (uitgaande van 1,5 liter per dag). Met flessenwater ben je 150 tot 500 keer duurder uit.
– Kraanwater is 30 tot 1.300 maal beter voor het milieu dan flessendranken, omdat er geen verpakking nodig is.
www.wereldwaterdag.nl
Bronnen:
www.voedingscentrum.nl en Theesommelier Mariëlla Erkens, www.theesommelier.me / Boek: Thee, de nuchtere neef van wijn]
Met dank aan: Professor Ewout Hoorn, internist-nefroloog Erasmus MC Rotterdam, Dr. Marco van Coevorden, dermatoloog Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn, Dr. Brigit van Jaarsveld, internist-nefroloog Amsterdam UMC, Mariëlla Erkens, theesommelier
