‘Maandag, maandag, maandag… Maandag zullen we anders zijn. Maandag zal er van ons gehouden worden.’ Elke week probeert de jonge vrouw Naïma haar leven te beteren: nog gehoorzamer te zijn, nog slanker te worden, nog ijveriger te zijn en harder te werken. Proberen te zijn wie ze moet zijn, in plaats van wie ze is. ‘Maandag zullen we passen in alle modellen die we voorgeschoteld krijgen.’
Sociale controle
In de strenggelovige omgeving waarin ze opgroeit, als ‘de dochter van Muh’ zoals haar vader wordt genoemd, zijn dat er nogal wat. Vrouwen verlaten het huis uitsluitend om een boodschap te doen en wijden zich verder aan de kinderen en het huishouden. Ze ruimen de rommel op die vader en zoons achterlaten. De sociale controle op vrouwen is gigantisch, en van kinds af aan krijgen meisjes ingepeperd dat hun lichaam iets zondigs is, en seksualiteit en begeerte gevaarlijk en verdorven. Een haat-liefde-relatie met haar lichaam krijgt Naïma zo met de paplepel ingegoten.
Maar een nieuwe vriendin zet haar wereldbeeld op losse schroeven. Deze jongedame – de vertelster noemt haar hartsvriendin alleen ‘jij’ – onderwerpt zich niet aan de religieuze en maatschappelijke normen; zij wil werken, droomt van een eigen kapsalon en een huwelijk gebaseerd op liefde en gelijkwaardigheid. Voorzichtig begint ook in Naïma het verlangen naar een ander leven zich te roeren: ze wil studeren en schrijver worden.
De Catelaans-Marokkaanse schrijfster Najat El Hachmi ©Xavier Torres-Bacchetta
Door zelf een echtgenoot te kiezen, ontsnappen ze aan uithuwelijking; ze trouwen jong en krijgen allebei al snel een kind. Maar wat op vrijheid leek, blijkt oude wijn in nieuwe zakken: ook hun ‘moderne’ echtgenoten voeren geen klap uit, terwijl hun vooruitstrevende vrouwen zich niet alleen binnenshuis maar nu óók nog buitenshuis een slag in de rondte werken om het geld binnen te brengen.
De prijs die ze betalen voor hun verlangen naar de vrijheid om zichzelf te mogen zijn, is hoog: uitsluiting uit hun familie, gebroken gezinnen, diepe eenzaamheid. Terwijl ‘het enige wat we wilden was dat men van ons hield. Gewoon, zoals we waren.’
Najat el Hachmi schreef een krachtige en ontroerende roman over vrijheid, en over hoe we worden bepaald, aangestuurd en gevangengehouden door aloude mechanismen, conventies en (waan)ideeën. Welke kleur, achtergrond of voorkeuren je ook hebt, Maandag zal er van ons gehouden vertelt een belangrijk verhaal voor iederéén.
Najat el Hachmi, Maandag zal er van ons gehouden worden (286 p.), Meulenhoff, € 23,99.
