Agaath: ‘Toen Merel vier weken was, en de huisarts me wéér met haar had weggestuurd, ging het bijna mis. Ze kreeg ’s middags zo’n enorme hoestbui dat ze er bijna niet meer uit kwam. Ze werd rood. En toen blauw. Één seconde dacht ik: ik moet 112 bellen. Maar toen werd haar ademhaling weer normaal. Bovendien, ik kwam nét van de huisarts en ik kon toch op zijn oordeel vertrouwen? Gelukkig had ik de dag erna een afspraak bij het consultatiebureau staan. Nog één dag wilde ik het aanzien.’
Van slijm en snot naar hoestbuien
Merel was besmet met de kinkhoestbacterie die Agaath vlak voor haar bevalling had opgelopen. Agaath: ‘Ik wist absoluut niet dat ik zelf kinkhoest had. Wel wilde de verloskundige tijdens mijn bevalling dat ik naar het ziekenhuis ging omdat ik koortsig was. Merel werd geboren, en zij was een beetje benauwd. Bovendien bleken haar bloedwaarden niet goed. Dus kreeg ze antibiotica. Een domper, want van naar huis gaan was dus geen sprake, tot die kuur voorbij was. Alsof dat allemaal nog niet genoeg was, kwam er op mijn vijfde kraamdag ineens een “neusverkoudheid” opzetten.’ Maar het was geen verkoudheid.
Infectioloog/immunoloog Martijn van der Kuip is kinderarts in het VU Medisch Centrum. Hij weet dat de eerste kinkhoestsymptomen inderdaad op verkoudheid lijken. ‘Met het bekende slijm en snot. Maar dat is de eerste fase. Pas in het tweede stadium krijg je aanvalsgewijs hoestbuien, vooral ’s nachts tot brakens aan toe. Kinderen worden vaak zo benauwd dat ze blauw aanlopen. Af en toe stoppen ze zelfs met ademen. In de derde fase neemt het aantal hoestbuien af.’
Een specialist bij het VUmc zei: ‘Voor kinkhoest heb ik ontzag’
Weinig schokkend
Eindelijk. Na acht dagen kon de vlag uit; Merel en Agaath mochten naar huis, naar haar man en haar zoontje Tom van drie. Inmiddels zat Agaath in fase 2: de hoestaanvallen waren begonnen. ‘We hadden een zeer ervaren kraamhulp. Zij vond dat ik een “lelijke hoest” had en stond erop dat ik naar de huisarts ging.’ De dokter vond het allemaal niet zo schokkend, herinnert Agaath zich. ‘Beide keren dat ik er zat, zei hij: “Ach, je bent net bevallen en hebt weinig weerstand. Bovendien wandelen er allerlei bacteriën door zo’n ziekenhuis dus misschien heb je er eentje opgepikt.”’ Maar toen begon Mérel te hoesten. ‘Ook haar situatie vond de dokter niet zorgelijk. In de spreekkamer leek ze inderdaad ook dapper en alert. Maar die middag veranderde het. Dat was het moment waarop ze blauw werd. Die volgende dag op het consultatiebureau kwam eindelijk een mogelijke diagnose. De jeugdarts vermoedde dat Merel kinkhoest had en belde meteen de kinderkliniek van het Flevoziekenhuis. Hoe nuchter ik ook ben, ik was in tranen. Want Merel, nog maar vier weken oud, moest alweer naar het ziekenhuis…’
Alarmsymptomen
De stijging van het aantal baby’s met kinkhoest is momenteel in het hele land zichtbaar, stelt het RIVM. ‘Eerder was de stijging te zien in de bible belt. Ongeveer 85 procent van de baby’s was niet voldoende beschermd tegen kinkhoest omdat de baby en/of de moeder niet gevaccineerd was.’ In tegenstelling tot die jeugdarts van Merel, hebben huisartsen vaak moeite om kinkhoest te herkennen. Zelfs in het tweede (‘hoest’)stadium. Hoe komt dat? Vooral dankzij de DKTP-vaccinatie – met de K voor Kinkhoest. Daardoor komt kinkhoest minder voor. En wie wel besmet is, heeft vanwege de inenting een milde vorm, zoals Agaath. Daarnaast ziet de dokter niet altijd ter plekke een echte (kink)hoestbui. Dus doet hij de hoest af als verkoudheid of iets wat ‘heerst’. Bij hoestende zuigelingen is het echter oppassen geblazen. Om twee redenen. Kinderarts Martijn van der Kuip: ‘Allereerst: zuigelingen zijn niet beschermd, omdat ze hun eerste kinkhoestvaccinatie pas met drie maanden krijgen. Jaarlijks belanden er maar liefst 100 tot 200 zuigelingen met kinkhoest in het ziekenhuis. Baby’s, zeker als ze jonger dan drie maanden zijn, worden dan ook altijd opgenomen. Ze lopen namelijk grote kans op ademstilstanden en daarmee op een zuurstoftekort, met misschien hersenschade en zelfs overlijden als gevolg.’ De tweede reden waarom artsen alert moeten zijn bij baby’s, is dat ze niet altijd ‘typische kinkhoestkenmerken’ hebben. ‘Soms hoesten zuigelingen niet eens. Maar ze worden wel blauw met ademstilstanden.’ Als ouders dat zien, móeten ze alarm slaan, volgens de immunoloog. ‘Adempauzes (apneu) en blauw kleuren zijn dé alarmsymptomen van kinkhoest.’
Acht liter zuurstof
Een vriendin van Agaath hielp spullen pakken voor het ziekenhuis. Zij zag thuis ter plekke een hoestbui van Merel. Agaath: ‘Mijn vriendin keek me ontsteld aan. Ik zag haar angst. “Dit is echt niet goed,” zei ze zacht.’ In het ziekenhuis ging het snel slechter met Merel. ‘Omdat ze het zo benauwd had, kreeg ze zuurstof via zo’n “snorretje”. Ze begonnen met een halve liter per minuut. Dat liep al snel op tot twee liter en de volgende dag kreeg ze maar liefst acht liter zuurstof.’ Merel kreeg borstvoeding, maar drinken kostte haar zoveel energie dat de dokters overgingen tot sondevoeding. Agaath stond in de overlevingsmodus, maar ze bleef optimistisch. ‘Merel had niets aan een huilende moeder toch? Maar ja, mijn kleine zieke wurmpie lag op mijn buik mét een zuurstofslang, een voedingssonde in haar neus en allerlei plakkers op haar borst. Ik had mijn hand op haar ruggetje en voelde dat het ademen haar te zwaar viel. Diezelfde dag nog brachten ze haar over naar het VU Medisch Centrum in Amsterdam en lag ze aan de beademing op de Intensive Care,’ vertelt Agaath geëmotioneerd.
Daar aangekomen, merkt Agaath dat zelfs artsen kinkhoest niet ‘zomaar iets’ vinden. ‘Een van de specialisten zei bij binnenkomst: “Voor kinkhoest heb ik ontzag”. Dat was veelzeggend en weinig geruststellend.’ Merel werd in slaap gebracht. Dat gebeurt altijd bij beademing van baby’s. Naast een katheter had ze inmiddels 3 infusen waar zo’n 11, 12 slangetjes aan vast zaten voor onder meer: beademing, slaapmedicatie voor de narcose, antibiotica, maar ook morfine, om pijn door de infusen en beademingsbuis in de keel te voorkomen. ‘Zelfs wij mochten Merel vrijwel niet aanraken. Bij elk contact zou ze kunnen schrikken met een hoestbui als gevolg. Omdat ze er inmiddels zo ernstig aan toe was, kon elke hoestaanval levensbedreigend zijn.’ Al snel wilden de artsen een gesprek met Agaath en haar man. ‘Ze hebben toen gezegd: “Wij kunnen weinig meer doen. Er is een kans dat Merel overlijdt.” Dat laatste heb ik letterlijk niet willen horen. Pas achteraf hoorde ik van mijn man dat ze dat twee keer hadden gezegd…’
Vaccinatie voorkomt bij 9 van de 10 baby’s jonger dan 3 maanden een kinkhoestinfectie
Alleen voor Obama… en Merel
Merel had nog één allerlaatste optie; naar het Sophia Kinderziekenhuis in Rotterdam voor de ECMO. Martijn van der Kuip: ‘De ECMO is een machine die de hart-longfunctie overneemt, zodat de longen rust krijgen om te herstellen. Daar kiezen artsen alleen voor als ze met hun rug tegen de muur staan, zoals bij Merel. Helaas zijn de resultaten van ECMO voor kinderen met ernstige kinkhoest teleurstellend.’ Agaath: ‘Maar we hadden geen keus. En dit was het moment waarop ze nog vervoerd kon worden. Na ons “ja” duurde het twee uur voordat alles klaar was voor transport. Merel zelf moest met al haar medicatie en slangen er klaar voor zijn. Maar de route naar Rotterdam was een operatie op zich. Onderweg zou de ambulancechauffeur zijn voet continu op de gaspedaal moeten houden, want elke (rem)beweging zou een hoestbui kunnen veroorzaken. Dus keek Rijkswaterstaat naar de meest rustige route van dat moment. Alle regionale politie werd erbij betrokken en zette de wegen af. En daar ging ze; met politie-escorte naar Rotterdam.’
Toen Agaath en haar man in het Kinderziekenhuis aankwamen, was het schrikken. ‘Ik zakte door de grond: Merel was er nog niet. Ik zag het helemaal voor me: in een ambulance langs de snelweg waren ze mijn dochter aan het reanimeren…’ Toen de ambulance uiteindelijk arriveerde, hoorde Agaath hoe zorgvuldig ze juist te werk waren gegaan. ‘Doorrijden zonder stoppen bleek alleen via Utrecht te kunnen, vandaar de omweg. Nadien hoorde ik dat achter dit transport maar liefst 100 man had gestaan. Een Rotterdamse zuster zei toen: “Ja meid, dat doen ze alleen voor Obama én voor jouw dochter!”’
Luier verschonen
Die nacht gebeurde er een wonder. Ze lag nog niet eens aan de ECMO, maar Merels bloedwaarden werden beter. ‘Artsen durfden voorzichtig de slaapmedicatie te verminderen. In stapjes ging het beter. Ze opende haar oogjes. Ik mocht zelfs een luier verschonen! Twee dagen later konden we terug naar het VU Medisch Centrum. Ze had de ECMO niet nodig gehad…. Pfff, wat was iedereen blij!’ Inmiddels is Merel zes maanden. Ze heeft geen schade overgehouden aan haar ziekte en haar lichaam heeft zich ondanks de ernstige ziekte gewoon doorontwikkeld. ‘We hebben zo’n geluk gehad. We zijn dankbaar dat we onze dochter nog hebben en dat we nu met haar en Tom een gewoon gezinsleven kunnen opbouwen.’ Ook is Agaath blij dat zwangere vrouwen nu de mogelijkheid hebben om zich te laten inenten. ‘Hun baby’s zijn dan gelukkig wél beschermd…’
De ‘100 dagen-hoest’
Bij kinkhoest word je via andermans hoest besmet met de Bordetella pertussis-bacterie die vervolgens een luchtweginfectie veroorzaakt. Het hoesten kan wel drie maanden aanhouden. Verloop in drie stadia:
– Catarraal – lijkt op neusverkoudheid, soms koorts. Voordat je deze symptomen krijgt na de besmetting, ben je maar zo zeven tot tien dagen verder
-Paroxysmaal – hoestaanvallen met gierende inademing en soms braken
– Convalescentie – hoeststoten worden ‘losse hoest’
Meer ziektegevallen
In 1953 is de kinkhoestvaccinatie ingevoerd. Na een sterke daling, verhoogde het aantal gevallen tussen 1996 – 2020 flink. Zo’n 3.000 tot 14.000 gevallen per jaar. Dat kan komen doordat de bacterie van structuur veranderd, terwijl het vaccin is gemaakt voor de ‘oude’ kinkhoeststam van de bacterie. Daardoor kan de bacterie ook gevaccineerde mensen ziek maken. Ook lijkt het erop dat de huidige bacteriestammen ziekmakender zijn. Bovendien laten de laatste jaren steeds minder mensen zich inenten.
Kinkhoest voorkomen
Vaccinatie van zwangeren en pasgeboren baby’s is de belangrijkste manier om kinkhoest te voorkomen. Een zwangere die de vaccinatie op tijd haalt (22-wekenprik) is beschermd tegen kinkhoest. En de baby na geboorte ook. De vaccinatie voorkomt bij 9 van de 10 baby’s jonger dan 3 maanden een kinkhoestinfectie.
Bron: www.rivm.nl
Vaccinatie bewezen veilig voor zwangeren en ongeboren baby’s
Zwangeren kunnen hun ongeboren baby via de placenta niet besmetten, maar wel beschermen dankzij een kinkhoestvaccinatie. Eind 2015 heeft de Gezondheidsraad deze inenting geadviseerd bij zwangere vrouwen tijdens de laatste drie maanden van de zwangerschap. Dat geldt ook voor vrouwen die als kind al zijn ingeënt. Als zij dit doen, worden jaarlijks 100 van de ongeveer 128 ziekenhuisopnames van zuigelingen voorkomen! In tegenstelling tot andere onderzochte methodes is het kinkhoestvaccin bewezen veilig voor zwangere vrouwen en hun ongeboren baby.
Wanneer de dokter bellen?
– Kinkhoest is een besmettelijke ziekte. De oorzaak is een bacterie.
– Kinkhoest begint met verkoudheid. Daarna kun je erge hoestbuien krijgen.
– Het hoesten kan lang duren: tot 4 maanden.
– Bel je huisarts als je kinkhoest hebt en 1 van deze dingen voor jou klopt:
Je bent meer dan 34 weken zwanger en hebt geen prik tegen kinkhoest gekregen tijdens je zwangerschap.
Je hebt een baby die jonger is dan 1 jaar.
Bron: www.thuisarts.nl
Meer info:
Dr. Martijn van der Kuip is kinderarts-infectioloog/immunoloog aan het VU Medisch Centrum in Amsterdam
