Een belangrijke maatregel om Iraks culturele en islamitische waarden te behouden, zo noemde militieleider Qais Khazali de wet die het Iraakse parlement onlangs aannam die homoseksualiteit strafbaar stelt. Wie openlijk uitkomt voor zijn of haar geaardheid kan tien jaar cel krijgen. Wie een geslachtsoperatie ondergaat gaat ook de cel in, net als de arts die hem uitvoert.
Het parlement had nog wel netjes even gewacht tot de Iraakse premier Sudani terug was uit Washington, want het zou zijn besprekingen met de Amerikanen hebben kunnen dwarsbomen. Bovendien hadden de indieners zich er door een spervuur van westerse kritiek toch toe laten overtuigen de doodstraf die ze op homo-zijn hadden willen drukken, los te laten.
Maar ondanks die toegevingen, is de wet een bedreiging voor iedereen die anders is, of een andere seksuele moraal uitdraagt – waarbij partnerruil opeens ook strafbaar is net als het dragen van kleding van de andere sekse. Ze is echter vooral een teken van de macht van radicale Iraakse sjiieten die onder invloed staan van Iran en zich afzetten tegen het Westen.
Voor mij is het ook een teken dat een teveel aan druk volkomen averechts kan werken. Sommige landen, waaronder ook Nederland, hebben in hun buitenlandse beleid opgenomen dat ze de LGBTI-rechten actief verdedigen. De slechte situatie van de LGBTI-gemeenschap werd bij ieder contact met de Iraakse overheid aan de orde gesteld. Dat is in Bagdad in het verkeerde keelgat geschoten.
Uitgebuit
En, nog belangrijker: het is door radicale politici uitgebuit voor hun eigen politieke agenda. Zo heeft dezelfde militievoorman Khazali LGTBI-rechten ‘een kwaadaardig Amerikaans project’ genoemd dat ‘gericht is tegen de waarden en tradities van onze samenleving.’
Hij speelt in op een sterk sentiment in Irak. ‘We willen jullie cultuur niet, probeer die ons niet op te leggen’; hoe vaak heb ik dat niet te horen gekregen. Maar wat is dat, onze cultuur? De cola, Marlboro sigaretten, Nikes, spijkerbroeken, de (beef)burgers en patat? Die zijn toch echt overal te vinden in Irak. Nee, het gaat er vooral om dat we seksuele vrijheid propageren en andere seksuele normen dan waaraan men gewend is. Decadentie, wordt dat ook wel genoemd.
Om daar weerstand aan de bieden, worden de eigen cultuur en vooral ook de islamitische waarden in stelling gebracht. Het is een beweging die we kennen. Ik heb datzelfde ‘dat hoort niet’-denken nog meegemaakt, maar dan vanuit de christelijke cultuur. Als ontwikkelingen niet de tijd krijgen om in te dalen, leiden ze tot verzet.
Het probleem is dat door de wet de toch al weinig rooskleurige levensomstandigheden van de Iraakse LGBTI-gemeenschap veranderen in leven in een jungle. Er zijn de afgelopen jaren diverse aanslagen geweest op dappere leden die weigerden zich te verstoppen. In 2009 leidde een hetze tot vermoedelijk honderden doden.
Nu is daar een wettelijke basis voor. Dus weet je letterlijk niet meer van welke kant het geweld kan komen.
Geniep
Ik vraag me bij deze wet wel af wie nu eigenlijk z’n straatje aan het schoonvegen is in Bagdad. Want alles wat de wet beschrijft, gebeurt – alleen in het geniep. En iedereen weet dat.
Te beginnen bij de prostitutie waarop de rest van verboden is gestapeld. In Koerdistan zijn er hotels waarvan iedereen weet dat er hoertjes opereren, maar omdat de overheid meedeelt in de opbrengsten onderneemt ze er niets tegen. Soms wordt er voor de vorm ergens iets opgerold. Daarna gaan de zaken weer gewoon door. Met meisjes uit Syrië, Libanon, Rusland, maar ook uit de armste Iraakse klassen.
Veel van de appartementen die de afgelopen tien jaar in de Koerdische hoofdstad Erbil zijn gebouwd, zijn in handen van Arabische Irakezen. Vaak stopten ze er hun zwarte geld in. Vaak ook gebruiken mannen die voor feestjes met vrouwen die ze thuis niet kunnen houden. Rijken uit Bagdad en het zuiden stationeren hun vriendin in zo’n appartement, geven haar een dure auto en komen ieder weekeind over.
Gaan ze dat dan nu aanpakken? Vast niet. Bovendien is het de vraag of de Koerden de wet zullen overnemen, gezien het feit dat ze zich in Bagdad van stemming onthielden.
Kussen
Dan de homoseksualiteit. Een verbod erop lijkt alleen al raar als je kijkt naar hoe mannen hier met elkaar omgaan. Elkaar kussen, handen vasthouden, gearmd lopen – het is heel normaal. Nee, ze zijn geen homo, al zijn er vanwege de repressie natuurlijk veel getrouwde mannen die hun geaardheid verbergen. Of het stiekem met mannen doen.
Wel hebben heel wat Iraakse mannen in hun jeugd homoseksuele ervaringen. Omdat in veel gemeenschappen de scheiding van de seksen nog vrijwel compleet is. Omdat de maagdelijkheid van de vrouw zo belangrijk is, dat tieners en jonge mannen alleen hun eigen sekse als uitlaatklep hebben. Daar zullen ze vast niet mee ophouden. Alleen wordt alles nu nog stiekemer dan het al was.
De wet is niet alleen een uiting van antiwesterse sentimenten, maar ook van de tegenstelling tussen de groepen in Irak. Bedacht en doorgevoerd door de pro-Iraanse, sjiitische meerderheid. Die aangevoerd wordt door radicalen als Qais Khazali van Asaib al-Haq, die met Kataib Hezbollah en Badr tot de meest radicale en Iran-getrouwe milities behoort en grote invloed heeft op het beleid in Bagdad.
Hoe de liberale sjiieten ertegenaan kijken, is moeilijk te zeggen. Maar duidelijk is wel dat de soennitische ex-parlementsvoorzitter Mohamed Halbousi geprobeerd heeft het wetsvoorstel af te serveren. Toen hij kort daarna gewipt werd, is het opnieuw ingediend en erdoor gejast. Waarbij de soennieten zich net als de Koerden van stemming onthielden.
ISIS
Die beide groepen herinneren zich nog maar al te goed hoe de terreurgroep ISIS tussen 2014 en 2017 in haar kalifaat homo’s van hoge gebouwen gooide. We willen geen radicalisme meer, hoorde ik steeds weer toen ik onlangs soennitische Iraakse steden bezocht. De betrokken gebouwen zijn afgebroken; de herinnering aan die gruwelijke straffen zijn te pijnlijk om er steeds weer tegenaan te kijken.
Terwijl de Koerden en soennieten zich stilhielden, kwamen er van buitenaf onmiddellijk veroordelingen over de wet. Zoals van de EU-vertegenwoordiger – ‘discriminerend’- en van de Amerikaanse ambassadeur – ‘bezorgd’. Niemand heeft echter nog gedreigd met sancties zoals die bijvoorbeeld tegen Oeganda zijn afgekondigd nadat er een soortgelijke wet was aangenomen.
Amnesty International en Human Rights Watch hebben de wet een schending van de mensenrechten genoemd. Meerdere Irakezen spreken de angst uit dat ze kan worden gebruikt om mensen tot zwijgen brengen, omdat de bewijslast niet omschreven is. Zo’n wet kan alleen maar tot onzekerheid leiden, en verkeerd gebruikt worden.
Conventies
De Hoge commissaris van de Mensenrechten van de VN wijst er in een email op dat de wet in strijd is met tal van internationale conventies en verdragen waar Irak z’n handtekening onder heeft gezet, en alleen daarom al moet worden ingetrokken.
‘Er is overweldigend bewijs dat zulke wetten ook vooroordelen legitimeren, mensen blootstellen aan haatmisdaden, mishandeling door politie, intimidatie, blackmail en marteling,’ waarschuwt het kantoor van de Commissaris. ‘Bovendien leiden ze tot discriminatie en het weigeren van de toegang tot diensten, waaronder gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting.’
Er lijkt maar een oplossing als je homo bent in Irak, of lesbisch, of queer, of trans, of nonbinair – of als mensen denken dat je dat wel eens zou kunnen zijn omdat je anders bent. Als je ervan houdt je te verkleden. Als je van sekse wilt veranderen.
Wegwezen. Je land, je familie en je vrienden verlaten. Als je leven je lief is.
