In een regio die al zoveel ontheemden en vluchtelingen kent, is als gevolg van het geweld in Libanon een nieuwe uittocht aan de gang. Meer dan een miljoen Libanezen (een kwart van de bevolking) zijn op de vlucht als gevolg van evacuatie-orders van het Israëlische leger in tientallen dorpen in Zuid-Libanon en door de bombardementen in Beirut en elders.
Veel ontheemden binnen Libanon vinden onderdak bij vrienden of familie, of in scholen, sporthallen en zelfs nachtclubs. Soms krijgen ze toegang tot de huizen van degenen die al eerder vertrokken. Of ze slapen in de openlucht in parken en op pleinen. Duizenden Syriërs zagen geen andere optie dan terug te keren naar hun vaderland, al ontwijken ze de gebieden die onder controle zijn van het Assad-regime zoveel mogelijk. Zeker 100.000 Libanezen en Syriërs zouden de grens al over zijn gevlucht.
Vele duizenden hebben hun toevlucht gezocht in de autonome Koerdische regio van Syrië, of kiezen de regio als de doorgangsroute, zelfs al is dat een langere weg. Het is ook een regio waarin al vele duizenden Syrische ontheemden worden opgevangen, en waar Turkije regelmatig aanvallen uitvoert.
Irak
Een deel van de Libanese vluchtelingen reist naar Irak. Het zijn vooral familieleden van Hezbollah-strijders, en anderen afkomstig uit dorpen die onder haar controle stonden. Binnen een paar dagen zouden al zo’n vijfduizend mensen zijn ontvangen.
Een deel arriveert via de luchthavens van Bagdad en Najaf. Anderen leggen de lange weg door Syrië te voet af. Het Iraakse Rode Kruis heeft aan de grens met Syrië speciale mobiele posten opgezet om de Libanezen bij te staan. Ook het bureau van de sjiitische geestelijke leider, ayatollah Sistani biedt hulp. De Libanezen krijgen bij aankomst een gratis visum (normaal moeten ze dat aanvragen) en mogen langer blijven als dat nodig is.
Irak heeft zich geïdentificeerd als een bondgenoot van de Libanese Hezbollah, waarmee ontegenzeggelijk duidelijk is dat de regering in Bagdad zichzelf beschouwt als onderdeel van pro-Iraanse as. En dat dit dus niet alleen geldt voor de door Iran getrainde en aan het buurland gelieerde Iraakse milities, maar meer algemeen voor de sjiitische meerderheid in Irak en hun regering in Bagdad.
De Iraakse premier Sudani veroordeelde de dood van Hezbollah-leider Hassan Nazrallah als een roekeloze daad en kondigde drie dagen van nationale rouw af. Er zijn onbevestigde berichten dat Nasrallah’s resten naar Bagdad zijn overgebracht voor begrafenis in de Khadimiya-wijk, een belangrijke locatie voor de sjiitische sekte van de Twaalfde Imam.
Sistani
Opvallend is de tegenstelling met de reactie van Iraks geestelijk leider Sistani, die afzag van een oproep tot militaire hulp, zoals van hem werd verwacht omdat hij dat wel deed toen de terreurgroep ISIS in 2014 Iraakse steden veroverde. Sistani beperkte zich echter tot een oproep voor humanitaire hulp aan de Libanezen.
Ondanks de terughoudendheid van hun geestelijk leider kondigde een gewapende groep in Basra operaties aan met biologische wapens, raketten en drones tegen Amerikaanse doelen in Irak en tegen Israël. Al eerder waarschuwden pro-Iraanse milities in Irak voor aanvallen op Amerikaanse doelen als de Amerikanen zouden meedoen aan operaties tegen Iran, of als ze daarvoor het Iraakse luchtruim zouden gebruiken.
Toen er echter raketten werden afgevuurd op een locatie in Bagdad die in gebruik is bij Amerikaanse militairen (die in Irak zijn om te helpen met de strijd tegen de terreurgroep ISIS) liet premier Sudani onmiddellijk merken dat dit niet de bedoeling is en kondigde een onderzoek aan naar de daders. Die Amerikaanse militairen zijn immers nog steeds in Irak op uitnodiging van de Iraakse regering.
Strijders
Terwijl er berichten zijn dat zich al zo’n veertigduizend strijders uit Irak, Syrië en Jemen verzameld hebben op de Syrische Golan Hoogte om tegen Israël te gaan vechten, hebben pro-Iraanse milities in Bagdad en de Iraakse havenstad Basra rekruteringskantoren geopend. Er zouden zich al veel vrijwilligers hebben gemeld voor de strijd tegen Israël. Dat laat zich deels verklaren door het feit dat de werkloosheid onder jongeren groot is in Irak, en dat veel sjiitische militieleden na het beëindigen van de strijd tegen ISIS (in 2017) thuis kwamen te zitten.
Iraakse milities gebruiken de grensregio met Syrië bij Al-Qaim als een uitvalsbasis om strijders en voorraden de grens over te brengen. Daar lijken ze zich ook voor te bereiden op een mogelijke interventie in Libanon.
Een van de groepen, Kata’ib Sayyid al-Shuhada (waarvan bekend is dat ze sterke banden met Hezbollah heeft) kreeg in de grensregio luchtaanvallen te verwerken nadat ze raketten had afgevuurd op Israël. Die bombardementen waren vermoedelijk uitgevoerd door Israël, wat een precedent schept, want tot nog toe lieten de Israëliërs dit soort wraakacties in Irak over aan de Amerikanen.
Vrees
Terwijl vluchtmaatschappijen vluchten in de regio cancelen vanwege alle raketten die het luchtruim onveilig maken, vrezen veel Iraakse burgers voor een escalatie van het conflict. Met name als Israël actie zou ondernemen tegen Iran en ook aanvallen zou uitvoeren op de pro-Iraanse milities in Irak.
De verdeeldheid is echter groot, mede omdat het anti-Israëlische sentiment niet in heel Irak even groot is. Waar in Bagdad een wet is aangenomen die alle contact met Israël en Israëliërs verbiedt, beschouwen veel Koerden die juist als hun broeders. Daarom ook stellen Koerdische politici zich gematigd op en spreken alleen zorg uit over de dreiging die uitgaat van de huidige ontwikkelingen voor de regio.
De Iraakse minister van buitenlandse zaken Fuad Hussein waarschuwde dat een langdurig conflict in Libanon kan leiden tot andere regionale oorlogen. Wat vruchtbare grond zou bieden voor de terugkeer van nog radicalere groepen zoals ISIS. De fragiele balans in Irak loopt gevaar, waarbij enerzijds sjiitische milities een pro-Iraanse koers varen en anderzijds de regering een groter conflict probeert te voorkomen.
En al die duizenden vluchtelingen in de regio, die steeds opnieuw moeten vluchten voor nieuwe oorlogen en conflicten zorgen al evenmin voor stabiliteit. Syrië heeft al zoveel ontheemden dat de demografie verandert. In Irak menen sommigen dat de instroom van Libanese sjiieten bedoeld is om bij te dragen aan groeiende macht voor sjiieten en dus Iran. Daarmee veranderen de interne verhoudingen in Irak.
Zelfs al beperkt het conflict zich tot de huidige regio, dan nog zijn de gevolgen in de omliggende landen nu al levensgroot. En de kans dat die blijvend zijn eveneens.
