Een opvallend hogere opkomst van zes jaar geleden, dat was het belangrijkste nieuws van de parlementsverkiezingen die de Koerdistan Regio van Irak. En een opvallend rustige stembusgang na twee jaar van onenigheid, uitstel en veel gescheld op elkaar.
Dat de opkomst deze keer ver boven de vijftig procent uitkomt (het voorlopige cijfer is 72%) terwijl er bij vorige verkiezingen alleen maar een neergaande lijn (tot onder de 50%) was, kent een paar verklaringen. Ten eerste wordt dat cijfer nu vergeleken met de 2,7 miljoen geregistreerde stemmers en niet met allen die recht hebben te gaan stemmen.
Logisch, maar het levert wel een aanmerkelijk verschil op, omdat wie zich registreert er toch al min of meer op rekent te gaan stemmen. Dus helemaal vergelijken kan je de cijfers toch niet.
Ten tweede lijkt er meer vertrouwen te zijn. Bij vorige verkiezingen waren de organisatie en het toezicht in handen van een Koerdische kiescommissie, deze keer had de Iraakse IHEC de touwtjes stevig in handen. Bij vorige verkiezingen was er altijd sprake van gekochte stemmen, kiezers die erin slaagden meerdere keren te gaan stemmen en ongeregeldheden bij de telling.
Foto’s
Deze keer zijn meerdere pogingen tot fraude opgemerkt en gestopt. Nog steeds worden stemmen gekocht en om die reden probeerden mensen hun uitgebrachte stem te fotograferen als bewijs. Telefoons mochten echter niet mee het stemlokaal in.
Opvallend was echter het grote aantal ongeldige stemmen op de eerdere aparte verkiezingsdag voor leger en ambtenaren. Zo’n 8,3 procent van de stemmen maar liefst. Vermoedelijk van ontevreden partijleden, die gedwongen waren te gaan stemmen en hun stem ongeldig maakten om niet op hun partij te hoeven stemmen.
Fraude was moeilijker deze keer omdat al het tellen van de stemmen digitaal is gegaan. Daarbij zijn de stemformulieren direct onder toeziend oog van de kiezer door een scanner gehaald. Vooralsnog lijkt het moeilijker om daarmee te knoeien dan in het verleden. Toen waren er bijvoorbeeld berichten over hele dozen met stemformulieren die in het systeem zouden zijn gebracht.
De enige problemen waarvan op verkiezingsdag zelf melding werd gemaakt, waren die met het vergelijken van de vingerafdrukken van kiezers met die in het systeem. Mensen gebruikten citroenen en aardappels om hun vingers zo schoon mogelijk te maken; dat laatste zelfs op aanraden van de kiescommissie. Een vrouw die in Sulaymaniya herhaaldelijk terugkwam om haar vingerafdruk te laten scannen, had een paar minuten voor sluitingstijd eindelijk succes, wat haar applaus opleverde van alle aanwezigen.
Weinig verschil
De uitkomst laat echter opvallend weinig verschil zien met voorgaande verkiezingen. De KDP bleef de grootste met negenendertig zetels (klein verlies, was 43), gevolgd door de PUK 24 zetels (kleine winst, was 21). De Goran Beweging is als oppositiepartij in dertien jaar opgebrand (nog een zetel over van de twaalf) en in die positie opgevolgd door New Generation (15 zetels, was 8). Onder islamitische partijen zijn de zetels een beetje herverdeeld, maar het totaal komt ongeveer op hetzelfde neer (14 zetels in totaal).
De twee grote partijen wisten toch weer de stemmen te vergaren voor de vijf speciale minderhedenzetels, hoewel dat nadrukkelijk niet de bedoeling was. Daarmee voegden KDP en PUK dus indirect zetels aan hun totale aantal (KDP drie, PUK twee). Geen van beiden is er echter in geslaagd een meerderheid (van 51 zetels) te vergaren.
Strikt genomen kan er een coalitieregering worden gevormd zonder KDP. Maar zo’n samenwerking van PUK, New Generation, de partij van Lahur Talabani die uit de PUK is gestapt en andere kleine spelers lijkt even moeilijk tot stand te brengen als die van KDP en PUK toch weer samen, die het meest voor de hand ligt.
Afgestraft
Verrassend blijft dat Koerden de huidige zittende partijen zo weinig hebben afgestraft voor het beleid van de afgelopen jaren. Daarbij is het wegstrepen door Bagdad van Koerdische rechten doorgezet, en zijn Koerdische ambtenaren maanden achtereen niet betaald door onwil van de KDP om zaken te doen met Bagdad. Burgers maken zich boos over toegenomen water- en stroomgebrek en hogere (en meer) belastingen.
Veel verontwaardiging is er ook over de manier waarop de regerende families Barzani en Talabani zich verrijken door de oliewinning – terwijl onder gewone burgers er steeds minder geld is. Nu de pijpleiding voor officiële export naar Turkije al meer dan een jaar buiten werking is, vervoeren ze olie per tankerauto’s naar het buitenland. Of raffineren dat in illegale bedrijfjes tot benzine voor interne verkoop. En strijken daarbij het grootste deel van de (illegale) opbrengsten op; niets belandt in de staatskas.
Die woede is echter nauwelijks terug te vinden in de uitslagen, of het moest zijn in de stemmen die naar New Generation zijn gegaan. Maar dat zijn stemmen toch al op de oppositie worden uitgebracht, sinds Goran in 2011 ontstond. Lahur Talabani, die door zijn neven uit de PUK is gezet die hij geruime tijd leidde, vond (met twee zetels) weinig steun in zijn klachten over corruptie in de partij.
Tradities
Dat de twee grootste partijen hun aanhang ondanks alles hebben weten vast te houden, heeft alles te maken met de manier waarop zij loyaliteit kopen en afdwingen. En ook met tradities: een familie die KDP stemt, zal dat blijven doen zelfs al zit het allemaal niet meer zo mee. PUK is daar traditioneel minder goed in, maar de nieuwe jonge leiding (Mam Jalal’s zonen Bafel en Qubad Talabani) lijkt erin geslaagd (jonge) stemmers aan zich te binden.
Het lijkt veilig om te voorspellen dat de verkiezingen weinig verandering zullen brengen. En ook dat het een hele klus gaat worden om een nieuwe regering te vormen, gezien de steeds maar toegenomen animositeit tussen de KDP en PUK van de afgelopen jaren. Koerdistan kan zich voorbereiden op een lange periode van regeringsvorming.
