Zo overleeft het sluwe dier al ruim 750 jaar. En nog steeds weet hij met zijn streken jong en oud te vermaken. Knap werk van ‘Willem die Madocke maecte’ – de anonieme satiricus die ergens tussen 1257 en 1271 Reinaerts vossenstreken het licht liet zien. En van Maria van Donkelaar en Martine van Rooijen, die het oorspronkelijk Middelnederlandse gedicht onlangs in eigentijds rijm uitbrachten.
Mysterie
Jarenlang was ‘Van den vos Reynaerde’ verplichte kost voor havisten en vwo’ers. Tijdens de lessen Nederlands behandelden docenten het epische dierdicht over de sluwe vos.
In maar liefst 3469 versregels neemt hij de adel en geestelijkheid op de hak en beticht hij hen van nepotisme en schijnheiligheid. In soms weinig verheffende taal laat ‘Willem’ de vos zijn tegenstanders – koning Leo, de wolf Izengrim en nog heel wat andere dieren – te grazen nemen. Vooral Cuwaert is het haasje: het dier moet de goedgelovigheid van alle vijanden van Reinaert met de dood bekopen.
Al die avonturen, en de dubieuze dubbele lagen in het dierdicht, blijven een mysterie zolang het in zijn oorspronkelijke vorm en taal wordt gelezen. Voor jongeren en ouderen die het Middelnederlands niet beheersen – en de maatschappij van destijds niet begrijpen – is ‘Van den vos Reynaerde’ daardoor weinig meer dan een ‘klassieker’. Zou je het gedicht hertalen, dan zou de bedoeling van de auteur veel duidelijker worden.
Al die avonturen, en de dubieuze dubbele lagen in het dierdicht, blijven een mysterie zolang het in zijn oorspronkelijke vorm en taal wordt gelezen.
Dubieus
Dat is dan ook precies wat Maria van Donkelaar en Martine van Rooijen deden. Zij ‘vertaalden’ de middeleeuwse tekst naar modern Nederlands en ontsloten het dierdicht daarmee voor een heel nieuwe generatie. Het resultaat, ‘Het onvergetelijke verhaal van Reinaert de vos’, mag er – mede door de strakke illustraties van Wendy Panders – zijn.
Toch heeft de nieuwe editie van ‘Reinaert’ ook iets onverkwikkelijks – en dat is niet allereerst omdat het metrum soms niet helemaal klopt. Door de hertaling wordt namelijk ook de dubieuze van het oorspronkelijke gedicht goed duidelijk. Dat is geen winst voor jonge generaties. In zeker opzicht is het oude dan toch beter, al is het winst dat de inhoud van een van de oudste Nederlandse teksten nu in elk geval doorzien en gefundeerd besproken kan worden.
Boekgegevens
Boektitel: Het onvergetelijke verhaal van Reinaert de Vos
Auteur: Maria van Donkelaar en Martine van Rooijen (illustraties van Wendy Panders)
Uitgeverij: Gottmer
Jaar van uitgave: 2024
Aantal pagina’s: 96
Prijs: € 19,99
