Vivaldi’s Stabat Mater, RV 621, is een van de belangrijkste voorbeelden van Italiaanse kerkmuziek uit de 18e eeuw. Het werk, gecomponeerd in 1712, had een aanzienlijke invloed op de ontwikkeling van kerkmuziek in die periode. De compositie introduceerde een aantal innovatieve elementen. De toegepaste expressieve kwaliteiten waren ongebruikelijk voor religieuze muziek van die tijd; het gebruik van een, intieme sfeer oproepende, kamermuziekbezetting (alt of countertenor, strijkorkest en orgel) was ronduit vernieuwend.
De tekst beschrijft Maria’s verdriet bij het kruis van haar stervende zoon Jezus. Vivaldi gebruikte ongeveer de helft van de oorspronkelijke Latijnse hymne om het werk geschikt te maken voor een vesperdienst. Hierdoor ligt de nadruk volledig op Maria’s weeklacht. Het werk begint met de woorden:
Stabat mater dolorosa
Iuxta crucem lacrimosa
Dum pendebat filius
De diepbedroefde Moeder
Stond wenend bij het kruis
Terwijl haar Zoon daar hing
De negen delen van de compositie volgen de structuur van de eerste tien coupletten, waarbij de muziek in f mineur de melancholische en droevige sfeer van de tekst weerspiegelt. Alleen afsluiter Amen is allegro. De countertenor Carlo Vistoli is de bezielde vertolker van deze vocale meditatie die, ondanks de trieste situatie hoog in de hemel oplichtend, als een brug achttiende en eenentwintigste eeuw met elkaar verbindt.
Samen met de Akademie für Alte Musik Berlin verkent de zanger ook het beroemde Nisi Dominus, RV 608, een muzikale zetting van Psalm 127, gecomponeerd rond 1715 voor de Vespers. Dit opmerkelijke werk is geschreven voor altstem, strijkers en orgel of klavecimbel, waarbij de altpartij geschikt is voor zowel contralto als countertenor. Nisi Dominus wordt beschouwd als een van Vivaldi’s meest indrukwekkende en fantasierijke werken, waarin hij zijn meesterschap in tekstzetting en instrumentale kleur in gewijde muziek demonstreert.
Alle goede dingen in drieën. In het opera-achtige motet In furore iustissimae irae, RV 626, “over Gods rechtvaardige toorn”, laten zanger en musici de extraverte, meer dramatische kant van Vivaldi’s meesterschap horen.
Deze werken worden afgewisseld met Vivaldi’s Concerto voor strijkers in g-mineur, RV 157, Concerto in d-mineur, RV 129, ook bekend als Concerto Madrigalesco, en diens korte, contemplatieve werk Sinfonia in b-mineur, RV 169, Al Santo Sepolcro, “Bij het Heilig Graf”.
Vivaldi had een ongelooflijke energie. Hij werd gedreven door affetti zoals ze in Italië zeggen, de emoties en driften die bij de mens horen, van volledige gemoedsrust tot uiterste razernij en alles daar tussenin. Dat is de muziek van Vivaldi. Akademie für Alte Musik Berlin heeft dat begrepen, en bewijst dat met deze Concerti. Zo moet Antonio Vivaldi het ooit zelf bedoeld hebben, zoals zijn muziek hier klinkt, vol verfijning en toch krachtig in expressie en warm van klank.
Antonio Vivaldi – Sacro Furore
Stabat Mater, Nisi Dominus, Concerti
Carlo Vistoli (countertenor), Akademie für alte Musik Berlin
Harmonia Mundi HMM902383 / EAN 3149020948750
