Het is onbegrijpelijk dat ‘Songs of Slow Burning Earth’ van Olha Zhurba uit Oekraïne geen prijs won in IDFA. Deze ingetogen, scherp geobserveerde en respectvolle documentaire over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, zou iedereen moeten zien.
In mijn vorige verslag over IDFA ‘24 schreef ik over de Russische film ‘Architecton’ van Kossakovsky, met beelden waarin rijen kapot geschoten Oekraïense flats te zien zijn. De enige menselijke actie die wij daar zien, zijn de lange rij vrachtwagens die af en aan rijden om puin te ruimen. De uitwerking van de oorlog op de mens, die in Olha Zhurba’s film juist zo knap geobserveerd en met veel empathie in beeld wordt gebracht, ontbreekt hier grotendeels.
Ontreddering
De film begint met beelden van de natuur met kapot geschoten voertuigen op een weg, op de geluidsband klinken bombardementen. Via de telefoon horen we mensen die in paniek opbellen, omdat hun nabije omgeving beschoten wordt. Een meisje vertelt in shock hoe de auto van haar ouders door Russische soldaten beschoten wordt. Een gewone burgerauto geen tank of militair voertuig, roept ze in totale paniek. Haar moeder kruipt ergens buiten in het veld en zij weet niet hoe het met haar vader afgelopen is.
Daarvoor zien we honderden mensen vluchten op een station voor het aankomend geweld in volgepropte treinen. Vrouwen en kinderen hebben voorrang. Sommige kinderen worden ruw gescheiden van hun moeders of weggedrukt op het perron. Totale wanhoop en ontreddering bij de mensen die achterblijven op het perron.
Andere vluchten per auto in een konvooi, vele auto’s hebben een met de hand geschreven papier op de voorruit met het Oekraïense woord: kinderen!
Knielen
In het hart van de film een zeer indrukwekkende minutenlange scene waarin we vele mensen langs de weg zien knielen met gevouwen handen voor een langskomende oude vrachtauto. Na een tijd wordt duidelijk dat ze hun laatste respect brengen aan twee omgekomen soldaten die in de auto worden vervoerd. Daarna zien we een lange rij mensen door de bergen lopen naar het kerkhof.
In een andere scene zien we vliegen op de ruiten van een mortuarium. Medewerkers in witte pakken lezen hardop de verminkingen van de omgekomen slachtoffers voor. We zien de doden niet in beeld en dat is niet alleen respectvol van de makers, maar ook veel aangrijpender dan alles maar laten zien.
Ingetogenheid
Op het einde worden kinderen gevraagd of ze nog dromen hebben. Later worden andere jongeren van een jaar of 17 gevraagd wanneer ze weer toekomst zien. Over tien jaar zegt een, over 5 jaar zegt een ander. De meesten blijven stil, zij hebben geen idee hoe lang deze waanzinnige oorlog nog gaat duren.
Het knappe van filmmaker Olha Zhurba, dit is pas haar 2e lange film, is dat zij heel goed invoelbaar maakt wat een enorme impact een oorlog heeft op het dagelijks leven van mensen. Zij maakt ons getuige van al die gepijnigde gezichten, mensonterende verhalen en zorgvuldig gekozen beelden, maar nooit op een sensationele manier. Juist die ingetogenheid, ook in de bleke kleurstelling van de film, maakt deze waarachtige en urgente film zo sterk en buitengewoon ontroerend.
– Foto’s IDFA 2024.
