De Apocalyps volgens Longo

Plunderende bendes trekken als een plaag sprinkhanen over het land en laten het kaalgevreten en kapot achter. Terwijl de grenzen sluiten en de bevolking zich verschanst in huizen of terugtrekt in berggebied, vluchten ook steeds meer mensen het land uit, naar Frankrijk of Zwitserland. Het is echter de vraag of het daar beter is, want van de vluchtelingen wordt zelden nog een teken van leven vernomen.

Voor de hoofdpersoon van de roman, voormalig schrijver Leonardo, was het leven al jarenlang een kaalslag. Sinds een schandaal zijn carrière en gezinsleven verwoestte, leeft hij teruggetrokken in een dorpje. Schrijven doet hij al jaren niet meer, maar in zijn ‘bibliotheek’ vindt hij vrede. Leonardo is een man die een klein pupje van de dood redt, een man die zoekt naar schoonheid in het alledaagse, een man die weinig opzettelijk kwaad in zich heeft, maar ook niet heel moedig lijkt.

Het contrast tussen de wereld van de fatasie en literatuur en de harde, extreem gewelddadige wereld die zich onherroepelijk aan hem opdringt, wordt steeds scherper. ‘Nu was zijn lichaam dat van een man van tweeënvijftig, die zijn leven wijdde aan boeken, intellectuele beschouwingen en aan de dialoog. Zaken die steeds minder nut hadden in de wereld die zich voor zijn ogen aan het ontvouwen was.’

Als zijn ex-vrouw op een dag op de stoep staat en hun dochter en haar zoon uit haar tweede huwelijk (tijdelijk) bij hem achterlaat, wordt Leonardo gedwongen keuzes te maken. Hij doet zijn uiterste best om goed voor hen te zorgen, maar is hij moedig genoeg om hen te beschermen?

Spiegel

Davide Longo refereert nadrukkelijk aan literaire voorbeelden als The Road van Cormac McCarthy, maar met De verticale man heeft hij een heel eigen en originele roman geschreven, die een spiegel vormt voor onze tijd. Niet een oorzaak van buitenaf, geen grote natuurramp of klimatologische ramp veroorzaakt de teloorgang van Europa, maar een proces van innerlijke degeneratie: als een cultuur op zijn hoogtepunt verkeert, volgt onverbiddelijk de neergang, al wordt die in de schoenen geschoven van de ‘externen’, zoals de mensen van elders worden aangeduid. Longo toont een wereld die weliswaar is uitvergroot, maar die misschien wel beangstigend dichter bij de werkelijkheid ligt dan we willen weten. Want hoeveel medemenselijkheid blijft er over als de mens zich in zijn eigen bestaan bedreigd voelt? Wat blijft er over van de beschaving als de welvaart verdwijnt en mensen op zichzelf en elkaar aangewezen raken voor voedsel, hulp of zorg?

Leonardo raakt op drift met zijn hond, kinderen, een vriend die niet praat en uiteindelijk zelfs een olifant. Na een helletocht die je de haren te berge doet rijzen, vindt Leonardo een antwoord en een (soort van) uitweg uit de verschrikking. ‘Voor de eerste keer voelde hij ten volle het Goede. Niet zoals in het verleden wel was gebeurd, als iets wat brandt en vergaat, maar als een vuur dat je in je handen kunt pakken en naar je lippen kunt brengen om er steeds kleine hapjes van te nemen. Een vuur dat zowel warmte als kou in zich heeft, licht en diepe duisternis, en dat juist daarom aan de mens toebehoort.’

Longo biedt de lezer geen happy end, maar wel de troost van zielenrust die voortkomt uit waarachtige keuzes en het aangaan van een diepe verbintenis met andere levende wezens, mens of dier.