Recensie
Joost de Vries – De republiek (264 p.)
Prometheus, € 17,95/10,99 (e-boek)
Lees mij! De republiek van Joost de Vries, recentelijk bekroond met het Charlotte Köhler Stipendium, riep dat al tijden. Geduldig wachtend op die stapel boeken die al tijden liggen te wachten om gelezen te worden, gaf de roman elke keer een knipoog – hallóó. Voor iedereen die het boek ook nog niet ter hand had genomen: beslist doen! De Vries’ tweede roman (met zijn veelomvattende, bejubelde roman Clausewitz maakte De Vries een overtuigende entree in de Nederlandse letteren), behoort tot de beste boeken van jonge Nederlandse schrijvers die er dit jaar zijn uitgebracht.
Friso de Vos, hoofdpersoon van De republiek, is hoofdredacteur van De Slaapwandelaar, een tijdschrift voor Hitler-studies. Hij is bevriend met Josip Brik, vermaard professor in de Hitler-studies. Als Brik plotseling komt te overlijden wordt er een grote herdenkingsdienst georganiseerd, precies op het moment dat Friso doodziek in een Chileens ziekenhuis ligt. Zo komt het dat niet Friso de Vos, maar Philip de Vries, student van Brik, een legendarische afscheidsrede houdt en door de media wordt gebombardeerd tot Briks opvolger en hoeder van diens academische nalatenschap. Friso ziet groen en geel van jaloezie, want híj was toch Josips boezemvriend?
Wanneer hij en Philip beide worden uitgenodigd om te spreken op een groot congres ter nagedachtenis van hun mentor, ziet Friso zijn kans schoon om zijn rol op te eisen. Omdat Philip sterk op hem lijkt, doet Friso zich voor als zijn rivaal in de hoop hem belachelijk te kunnen maken. Als een verzonnen verhaal van Philip voor waar wordt aangenomen, raakt Friso echter ongewild in een heel ander soort intrige verwikkeld.
Feit en fictie
Haribo macht Kinder froh, schrijft Joost de Vries. Zijn roman ook. Behendig jongleert hij met de tegenstellingen tussen feit en fictie, tussen ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur, daarbij gebruikmakend van het brede referentiekader van de moderne mens, van films/boeken als Harry Potter en Lord of the Rings tot het werk van kunstenaars als Andy Warhol en Rothko of El Greco. Met humor en bravoure voert De Vries zijn karakters ten tonele tegen een decor van scherp, snel en gevat proza. In een enkele dialoog zet hij treffend neer hoe zelfgenoegzaam en triviaal de door ego’s geregeerde academische wereld is: ‘Wat is eigenlijk jouw favoriete oorlog?’ vroeg de een. ‘De Krimoorlog heeft wat mij betreft wel alles wat je van een goede oorlog mag verwachten,’ zei de ander. Ook Friso’s bijdragen voor De Slaapwandelaar, zoals interviews met mensen die Hitler heten, zijn eigenlijk maar een beetje spielerei. Dat blijkt op het moment dat hij in een antiquarische boekhandel terechtkomt in een verborgen nazikabinet vol wapens en hakenkruizen die echt betekenis hebben. Kotsend komt Friso naar buiten – de confrontatie met de realiteit is teveel. Zo komt De Vries’ centrale thema, de verwarring van werkelijkheid en fictie, of soms zelfs de vervanging van werkelijkheid door fictie, op vele manieren en in verschillende varianten terug.
De metaforen en beelden die De Vries gebruikt om zijn verhaal te vertellen zijn origineel en geestig. Soms sterk uitvergroot: zo is een bed zo strak opgemaakt ‘dat het leek alsof ze het bed wilde straffen voor het feit dat het zacht was’ en heeft iemand een kin ‘die als brug tussen twee aardplaten zou kunnen dienen’. Soms ook gevoelig, haast teer: ‘Hij dronk zijn wienermelange vanuit het theelepeltje, voorzichtig, alsof hij een vogeltje voedde.’
I was not made to think. I was made to eat herinnert Friso zich een zin uit Hermingways A Farewell to Arms. De republiek is een roman als een malse, vlezige, sappige biefstuk –en dat smaakt naar meer.
