Jan Vantoortelboom – Meester Mitraillette (272 p.)
Atlas Contact, €21,95/€14,99 (e-book)
______
Ik verlaat dit vertrapte leven als jongeman: krachtig van lichaam, klaar van geest. Dat is niet wat ik wil, maar mij werd niks gevraagd. Ze hebben me vastgebonden aan een weidepaal. (…) Aan het einde van deze ochtend ben ik zo koud als de aarde, als de rijp op de takken van de beuk. Als de lucht.
De nieuwe roman de Vlaamse auteur Jan Vantoortelboom, Meester Mitraillette, begint en eindigt met een indrukwekkende scène. David Verbocht, een jonge schoolmeester van tweeëntwintig jaar, kijkt de dood in het gezicht. De Eerste Wereldoorlog is gaande en David zal als deserteur worden gefusilleerd.
Meester Mitraillette is echter geen oorlogsroman; de Eerste Wereldoorlog vormt vooral een effectief decor voor deze prachtige roman over schuld en onschuld. Binnen het raamwerk van dat moment voor het vuurpeloton lezen we hoe Davids leven tot dit punt heeft geleid.
We volgen David in twee episodes in zijn leven. In zijn jeugd vormt hij samen met zijn ouders en jongere broertje Henri een gelukkige, en in de ogen van zijn vader zelfs ‘magische’ constellatie van vier, waar wreed een einde aan komt door Henri’s vroegtijdige dood. Pas laat in de roman wordt duidelijk wat er precies is gebeurd, maar al vanaf het begin is helder dat Davids moeder hem op een of andere manier (mede)schuldig acht aan de dood van Henri.
Daarnaast zien we David als jongeman, die een baan heeft gekregen als leraar op een katholieke jongensschool in Everdinge, een plaats die we nog kennen uit Vantoortelbooms fraaie debuut De verzonken jongen. Everdinge is een kleine boerengemeenschap waar je niet te veel noten op je zang moet hebben en vooral je dient aan te passen en te zwijgen. Als koppige niet-gelovige komt David al snel in botsing met de pastoor en andere buurtbewoners. Ook hier raakt hij betrokken bij een sterfgeval: een van zijn leerlingen, Marcus Verschoppen, verdrinkt. David wordt hieraan schuldig bevonden en belandt achter de tralies. Wanneer de Eerste Wereldoorlog kanonnenvoer nodig heeft, meldt hij zich aan als soldaat.
Jan Vantoortelboom heeft zijn Meester Mitraillette doorspekt met fraaie Vlaamse woorden en uitdrukkingen en mooie, beeldende metaforen.
Ik zag onmiddellijk van wie de brief was. De strijdvaardigheid van de t’s die als krijgsbanieren boven de rangen uitstaken, de consequente hellingsgraad van de letters: het voetvolk dat zichzelf tegen de wind in in het spoor van de lijnregels voorttrok. Het was een brief van mijn vader.
Tegen de achtergrond van het Vlaamse platteland en de verwoestende Eerste Wereldoorlog gaat deze roman vooral over schuld en onschuld, verantwoordelijkheid en keuzes, de goede en kwade kanten van de mens. In hoeverre draagt David wel of geen schuld of verantwoordelijkheid voor de gebeurtenissen? Vantoortelboom roept de vraag op, maar laat het antwoord aan de lezer.
