Robert Haasnoot – Het ruime bed (218 p.), De Geus, € 19,95/€15,99 (e-book)
We kijken door de vensters naar Het ruime bed en zijn getuige van fragmenten uit het leven van Paul Honsaat. Een schrijver wiens opgebouwde zekerheden in verval raken. Een stuurloze apathie maakt zich van hem meester ondanks pogingen grip te behouden op processen die zijn zelfbeschikkingsvermogen ondermijnen. Het oude vensterglas vervormt en weerspiegelt. Aan welke kant van de ruit bevinden we ons eigenlijk?
Misleidend lichtvoetig neemt Robert Haasnoot ons in zijn meest recente roman mee in het leven van Paul Honsaat, een bijna-anagram, en beide auteurs vloeien haast ongemerkt in elkaar over. Als Honsaat terugkeert van een reis die hij ter bezinning naar Amerika maakt, lijkt hij aan meer te leiden dan een jetlag. In de trein vanuit de luchthaven stuurt hij berichten aan zijn vrouw Teresa – met wie hij een ‘open huwelijk’ heeft in een poging de relatie levend te houden – en aan zijn minares Maanke, die haar naam dankt aan het moment waarop ze verwekt werd op de maanverlichte middenstip van de plaatselijke voetbalvereniging. Reactie blijft uit en Paul voelt zich onwel, ‘hij vindt geen houvast, hij kan het niet tegenhouden en het spijt hem, het spijt hem van alles’.
Als hij thuiskomt, is zijn huis verlaten. De scènes wisselen elkaar in snel tempo af door de tijd heen. Tegen de achtergrond van een gestrand huwelijk en het overlijden van zijn vader, werkt Paul aan een nieuwe roman Spiegelgevecht. Aan zijn bureau schrijft hij zittend voor een spiegel. In samenspraak met dit object – dat welhaast een op zichzelfstaand personage lijkt – geeft Paul vorm aan de roman die zijn dagelijkse bestaan weerspiegelt. Dit wordt hem niet door iedereen in dank afgenomen en het al dan niet uitgeven van het manuscript wordt mede inzet van de relatieperikelen.
De scheidslijn tussen het fictieve Spiegelgevecht en het gerecenseerde Het ruime bed vervaagt gaandeweg. Fijnzinnig vervlecht Robert Haasnoot – zelf woonachtig in Katwijk, het geboortedorp van zijn eigen ‘bevindelijk gereformeerde’ vader – in zijn roman het sterven van de streng gelovige vader van Paul en de verstikkende invloed van ‘het Siberië van het gereformeerde denken’. Wat een verachting had Honsaat als kind gevoeld voor zijn vader en voor diens gemeenschap van ‘sombere mannen, doordrenkt van zondebesef’. Overtuigd van de Heere blijft vader Honsaat waardig als de dood – Thanatos in een bijna-anagram – ‘geruisloos voetenvegend zijn intrede in het huis heeft gedaan’. In het zicht van dit sterven komt Paul tot mildheid. Teder is de scène waarin vader en zoon in een woordenloos verstaan een laatste sigaret roken, alvorens vader besluit om zich met zijn laatste krachten af te sluiten voor de adem en ‘ten slotte in een lange stilte uit te doven’. De bedenkelijke gereformeerde moraal komt wrang tot uiting als een ouderling voor de nabestaanden bepaalt dat het stoffelijk overschot de toegang tot het godshuis wordt ontzegd. Impliciet wordt in dit ‘zanderige fundament van dubbele predestinatie’ beslist wie er in de ogen van God vroom genoeg of ‘gelijker dan anderen’ is om tot de hemelhof te worden toegelaten.
Als een soort droste-effect weerspiegelen in Het ruime bed vervormingen van de werkelijkheid elkaar. Tot slot is ‘het blauwe uur’ daar, en waar we de werkelijkheid voor ogen dachten te hebben, brengt een lachspiegel de haast surealistische beelden terug tot oorspronkelijke proporties. Een geraffineerd en liefdevol eerbetoon aan een overleden vader.
