Marjolijn van Heemstra – Meer hoef dan voet (59 p.), De Bezige Bij, €17,50
Op dit moment viert theatermaker, verhalenverteller, aanschouwer, bevrager en relativeerder Marjolijn van Heemstra (1981) vier en vijf sterren triomfen met de theatervoorstelling Als ik de liefde niet heb – een voorstelling die het zwijgen over misbruik in de kerk wil doorbreken en oproept tot meer openheid en minder hypocrisie. Opnieuw een productie waarin een verontwaardiging vorm, en het verzwegene stem krijgt. Ook haar recente poëzie in de bundel Meer hoef dan voet getuigt wederom van haar nieuwsgierige en onderzoekende manier van waarnemen. Van Heemstra durft een ogenschijnlijk naïeve verwondering naast verrassend en kritisch taalgebruik te laten bestaan. Daarbij zelf een bescheiden schakel in de genetische ketting van de evolutie, vergankelijk in een eeuwig bewegend nu:
*
in mij sleept een slak zich prehistorisch kalm//
terug naar het begin en een mens zich naar het einde; geen van beide//
is in zicht, alleen dit tijdelijke midden.//
*
Ze is een wereldburger die een brug slaat tussen het pleistoceen en het moment waarop interplanetaire communicatie een gewoonterecht zal zijn geworden. Allesomvattend en klein tegelijkertijd. Geloofwaardig door een diep doorleefd besef van eigen menselijke beperking. De sterren liggen vooralsnog ver buiten bereik, maar hoop doet al op het kinderfeest leven:
*
Binnen kijken ze een film//
Over zeven manieren om Mars te bereiken, likken ze//
aan ijsraketten, oefenen in zweven voor als ze later//
door de dampkring gaan.//
Wij zijn wees maar hebben zilver, tape en//
telescopen, en in onze schoot een machtig//
reservoir aan ruimtevaarders.//
*
Een flink aantal van de teksten weerspiegelen haar ervaringen in het ruimtevaartcentrum ESA en geven hierbij de verwantschap tussen Noordwijk en het heelal in overweging . In een veelheid aan losse associatieve indrukken blijft van Heemstra meestal op het scherp van de snede, ook als haar twijfels over het hogere aan bod komen ondanks toenaderingspogingen van beide kanten.
*
Het gebeurde in een zomer, iedereen sliep nog, maar ik lag wakker en trok//
aan mijn huid, die meegaf!, laag voor laag, Gods gangenstelsel bleek//
te beginnen in mij, open mens.//
//
Totdat God zich bedacht//
//
De route doodliep op een stekelige laag, daaronder niets verhevens maar//
bloed. De huid begon schijnheilig te ontkennen, herstelde zich van knallend//
rood naar een kalm soort zalm, met hier en daar streepjes potdicht weefsel.//
*
Ook haar adelijke achtergrond, het verglijden van de generaties, slaapgebrek, de oorsprong en regelmatig ook de vergankelijkheid van het leven (‘Na de beroerte’, ‘Bodyscan’ en ‘Collageen’), alles geeft aanleiding tot een bijkans schetsmatige poëzie die de sporen van de tijd verkent. Zoals in ‘Collageen’:
*
Het is begonnen. Het traag opdrogen van mijn lach,//
mijn frons, de vorm waarin ik jaren mijn lippen//
heb geplooid om te doen alsof ze voller waren//
//
Er is nog wat vet om in te schuilen, restjes elastiek//
en jeugd, vel van niemand in et bijzonder,//
maar de rest is onherroepelijk mezelf//
//
Mijn pruilen, mijn knipoog, onvrede rond mijn mond, alles//
wordt met gevoel voor detail verhaald op de bleke lap//
die tot voor kort van iedereen had kunnen zijn//
//
Mijn ware aard ligt nu onbeschermd op mijn gezicht,//
uniek vertakt, ik ben steeds minder//
met een ander te verwarren
*
Van Heemstra’s vermogen om zich uit te drukken, wordt magisch doordat haar taal het bijzondere in het gewone beschrijft. Haar (onder)zoekende aard en zelfreflectie houden de lezer een uitnodigende spiegel voor, één die regelmatig een glimlach weet te ontlokken.
