Met een kleine groep uit Nederland verblijven we vier dagen in het gastenverblijf van het klooster in Chevetogne. De retraite is georganiseerd door de geestelijk verzorgers Elisabeth Brouwer en Ari van Buuren. Het thema is 'innerlijk wijsheid: de weg naar je bron'.
Het is half zes 's morgens als de wekker gaat en we door het donker de kou ingaan. Langs de velden waar we de vage contouren van slapende koeien zien, bereiken we de Byzantijnse crypte. Een monnik steekt de kaarsen aan in een ruimte gevuld met de geur van wierook. Enkele monikken met grote baarden in zwarte pijen slaan kruisen, zingen op meditatieve rustige toon en reciteren teksten in het Frans.
Innerlijke bron
Elisabeth en Ari hebben een verdiepingsprogramma opgesteld. Zo is er een tekstmeditatie met het sleutelwoord zelfkennis en een icoonmeditatie waarbij je een iconenkaart kunt uitkiezen die je een spiegel kan voorhouden. Ook kun je kiezen voor een lange wandeling langs slaperige dorpjes en door uitgestrekte heuvels getooid in fraaie rode en gele herfstkleuren. Met behulp van kleine oefeningen tijdens deze tocht worden je zintuigen aangescherpt.
Het idee is om alle activiteiten zoveel mogelijk in stilte te doen, zodat je geest tot rust komt en je de diepere lagen van je innerlijke bron kunt bereiken. Het is wel eens fijn om je niet sociaal verplicht te voelen om te hoeven praten. Het is interessant om je bewust te worden van verschillende soorten stiltes. Zo zijn er geladen stiltes en ontspannen rustige stiltes. Chevetogne roept vooral de laatste soort op. Het is ook een stilte die je in contact kan brengen met je diepste innerlijke idealen en verlangens.
Het klooster van Chevetogne werd in 1925 gesticht door Dom Lambert Beaudin (1873-1960). In 1939 vestigde de Benedictijnse monniken zich in Chevetogne. Stichter Sint Benedictus uit Umbrië stelde ongeveer 480 na Christus een levensstijl voor onder het motto: God zoeken en ieder mens eren.
Er zijn twee kerken in Chevetogne: een Byzantijnse en een Latijnse. De orde onderschrijft de oecumenische gedachte om te zoeken naar wat de verschillende religies in Oost en West samenbrengt. Sinds 1926 wordt het oecumenische blad Irénikon door het klooster uitgegeven.
Unieke ervaring
Er zijn drie vieringen per dag. Orthros ‘s morgens om zes uur, Vespers om half zeven ‘s avonds, en half negen in de avond Completen. Dan is er ook nog een korte gebedsceremonie Sext vlak voor de lunch. Het middageten is bijzonder, in een sobere kamer in het klooster eten we aan lange tafels. Via twee kleine geluidsboxen zijn we verbonden met de eetkamer van de monniken. Er wordt een reflectie voorgelezen.
Een viering in de Byzantijnse Oost-Orthodoxe kerk is een unieke ervaring. Het vindt plaats in een door kaarsen verlichte crypte met iconen en religieuze muurschilderingen, met houten hoge stoelen aan de zijkanten voor de bezoekers. De gewelfde crypte bestaat uit meerder ruimtes die in elkaar overlopen. Een voor een druppelen de monniken binnen. Zij hebben meestal indrukwekkende lange baarden en markante spirituele koppen. Zij slaan enkele kruisen, waarbij het hart het laatste wordt aangetikt. Dan volgt er een ritueel van het citeren van teksten, gebeden en individuele eerbetuigingen. Het woord Gospodi Pomilju dat ‘Heer ontferm U’ betekent, wordt vaak herhaald.
Eeuwige levensstroom
Het wordt afgewisseld door een meditatieve, enigszins monotone maar prachtige zang, waar je heel rustig van wordt. De zang is Grieks of Slavisch. Bij het altaar in het midden van de ruimte komt een priester binnen in een zwart met gouden stola.
Na een tijdje verdwijnt hij weer door de deur naar het Heilige der Heiligen. Hij reciteert vanuit deze altaarruimte en de monniken in de crypte antwoorden in zang.
Door je aan de zang en recitaties over te geven, kun je in een soort eeuwige levensstroom belanden. Het is niet voor niets dat deze Chevetogne zang inmiddels over de hele wereld beroemd is geworden. Ze zijn op CD te koop in eigen winkel. Dit is een bron van inkomsten, net als het verkopen van iconen, het produceren van levensmiddelen als brood en honing, het uitgeven van publicaties en boeken en zelfs het maken van eigen wierook.
Een van de hoogtepunten van ons verblijf in Chevetogne is een gesprek met monnik Cyrille. Hij was een begaafd pianist, die zo’n 25 jaar geleden zijn passie als musicus opgaf, om zijn leven aan het Monastère Chevetogne te wijden. Hij vindt dat monniken, ondanks dat zij dag in dag uit bidden, zingen en studeren, niet dichter bij God hoeven staan dan mensen buiten het klooster.
Om de human condition te demonstreren scheurt hij een papier doormidden. De twee helften met ruw afgescheurde randen staan symbool voor het onderaardse en het bovenaardse. Voor het uiterlijke en innerlijke leven. De mens streeft naar heling en eenheid tussen die twee, wat goed is, maar ook moet je accepteren dat het vaak niet lukt. Cyrille vindt dat het leven vaak over doornen paden gaat. Maar je moet soms volhardend zijn. 'Omdat je iets niet moet verlaten omdat het moeilijk is, maar als je er niet gelukkig bent.'
Ook spreekt hij veel in fraaie metaforen. Hij is bijvoorbeeld dol op sterrenkers, dat hij zelf kweekt. Daarbij legt hij geen glazen plaat hoog boven de bloembak, zodat er genoeg ruimte en afstand wordt gehouden. Anders kunnen de plantjes niet groeien. Ook mensen hebben ruimte nodig om te groeien.
Compassie
Erg ontroerend is ook zijn verhaal over de fontein van Bellini op het piazza Navona in Rome. Cyrille leidde mensen rond als reisleider in de Eeuwige Stad. Hij kende het fraaie fontein tot in het kleinste detail. Dat dacht hij althans, maar op een avond ziet hij het fontein als nieuw door zijn innerlijk oog. Met zijn innerlijke zintuigen zoals hij het zelf formuleert. Net zoals je ook een soort wedergeboorte kunt ervaren na het overleven van een ernstige crisis in je leven.
Over het vele goud in de iconen en andere Byzantijnse kunstwerken: goud is het symbool van licht en geloof. In zijn meest fijne vorm wordt het bladgoud, wat weer echt transparant is. Belangrijk zijn voor hem vertrouwen en geloof in jezelf: dat is nodig om het geloof in een ander mogelijk te maken en te intensiveren.
Chevetogne
Byzantijnse rituelen
Diepgang, schoonheid,vrede
Innerlijke zintuigen, intenser bewustzijn
Compassie
