Als zzp'ers niet vrijwillig meer gaan sparen voor hun pensioen, moet er maar een verplichting komen. Tenminste, dat vindt de Autoriteit Financiële Markten. Een advies in die richting leidde deze week tot protesten en kamervragen. Dat en meer, in week 3 van 2015.
Maandag in De Telegraaf waarschuwden Willem Vermeend en Rick van der Ploeg het kabinet om niet te gaan sleutelen aan de positie van zzp’ers. Volgens de economen weet Rutte 2 zich niet goed raad met de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt.
"Bij het werkgelegenheidsbeleid ligt de nadruk op dure ineffectieve banenplannen en op het beschermen van vaste arbeidsovereenkomsten. Dat levert geen nieuwe banen op en kost zelfs werkgelegenheid. Het echte probleem is dat werk in het midden- en kleinbedrijf wordt afgeremd door vaste starre arbeidscontracten met torenhoge werkgeverslasten."
Er steeds meer sprake van pieken en dalen, betogen Vermeend en Van der Ploeg. Het bedrijfsleven moet daar flexibel en snel op kunnen reageren. "Veel bedrijven in Nederland maken daarbij in toenemende mate gebruik van zzp’ers.
Zelfstandigenaftrek
De economen herinneren eraan dat zzp’ers weliswaar gebruik kunnen maken van fiscale faciliteiten voor ondernemers (zoals de zelfstandigenaftrek) maar dat daar tegenover staat dat zij zelf moeten zorgen voor regelingen op het terrein van ziekte, arbeidsongeschiktheid en pensioen.
"Niettemin meent het kabinet tot onze grote verbazing dat zzp’ers een te groot beslag leggen op de schatkist en de sociale zekerheid. Daarom heeft het kabinet medio vorig jaar aangekondigd dat het de groei van zzp’ers wil beteugelen door fiscale voordelen geheel of gedeeltelijk af te schaffen."
Binnenkort komt het kabinet met de resultaten van een interdepartementaal beleidsonderzoek naar de gevolgen van de opkomst van de zzp'er voor het sociale stelsel. Naar verwachting zal het de resultaten daarvan aangrijpen voor een poging de zelfstandigenaftrek af te schaffen.
Vermeend en Van der Ploeg hebben al vaker betoogd dat er geen goede redenen zijn om overhaast met dat rapport te komen, en zeker niet met de zoveelste lastenverzwaring op arbeid. "Ook op de onzekerheid die daarmee wordt gecreëerd zit niemand te wachten," aldus de economen. "Dat kost juist werkgelegenheid."
ZZP'ers cruciaal
Volgens Vermeend en Van der Ploeg stelt het kabinet het ten onrechte voor alsof zzp’ers geen bijdrage leveren aan innovaties, dat ze geen banen scheppen, en dat het te vaak geen ondernemers zijn maar verkapte werknemers. Zij noemen dat "een zwak bezuinigingsverhaal dat volledig voorbij gaat aan de toegevoegde waarde van zzp’ers."
De economen houden het kabinet voor dat zzp'ers een cruciale rol spelen in de flexibele schil van bedrijven, dat ze zelf voor hun eigen werk zorgen, en dat ze geen beroep doen op dure banenplannen. "Ze zijn een onmisbaar element van onze arbeidsmarkt en werkgelegenheid geworden. Met een lastenverzwaring schiet het kabinet zich bovendien zelf in de voet: een deel van deze zelfstandigen wordt daardoor de bijstand ingejaagd."
Het kabinet doet er volgens Vermeend en Van der Ploeg verstandig aan de positie van zzp’ers nu niet geïsoleerd te bezien, maar in het kader van een breder arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsbeleid. Bij de herziening daarvan moet de nadruk liggen op werk en op het stimuleren van ondernemerschap, in plaats van het afremmen daarvan.
Ook de betuttelende sociale regelingen waarmee sommige politieke partijen zzp’ers willen opzadelen moeten daarom snel de ijskast in, aldus de beide economen maandag in De Telegraaf.
VERDER IN HET NIEUWS
AFM wil pensioenplicht voor zzp'ers
Dinsdag gebeurde precies het tegenovergestelde van wat Vermeend en Van der Ploeg de dag daarvoor hadden bepleit. In het FD vertelde bestuurder Harman Korte van de Autoriteit Financiële Markten dat hij zojuist het kabinet had geadviseerd een verplichte pensioenregeling in te stellen voor zzp'ers.
Volgens Korte (in een vorig leven directeur Begrotingszaken bij het Ministerie van Financiën) is het niet meer uit te leggen waarom werknemers verplicht zijn voor hun pensioen te sparen en zzp'ers niet. "Terwijl alle studies laten zien dat mensen geneigd zijn te weinig en te laat te gaan sparen voor hun pensioen. Waarom worden zzp’ers niet beschermd tegen een te laag pensioen?"
De AFM zou nog wel willen afwachten of zzp’ers op vrijwillige basis gaan deelnemen aan regelingen als het ZZP Pensioen. Maar als dat niet gebeurt moet er een verplichte regeling komen, aldus Korte.
Opmerkelijk is dat de AFM tot zijn advies voor een verplichte pensioenopbouw komt op basis van een onderzoek van het ministerie van Sociale Zaken uit 2013. Op grond van datzelfde onderzoek besloot staatssecretaris Klijnsma van SZW destijds juist om de totstandkoming te bevorderen van vrijwillige pensioenregelingen.
In lijn daarmee heeft Klijnsma met kennelijk enthousiasme de totstandkoming gestimuleerd van ZZP Pensioen. Nu, twee jaar later, trekt de AFM dus openlijk de wijsheid van dat besluit in twijfel – zonder zelf met nieuwe gegevens te komen.
ZZP Pensioen van start
Donderdag, twee dagen nadat de AFM op die manier wat extra druk op de ketel had gezet, ging het ZZP Pensioen waar de toezichthouder op doelde officieel van start. FNV Zelfstandigen meldde als eerste van de vier initiatiefnemers (de andere drie zijn Stichting ZZP Nederland, PZO-ZZP en Zelfstandigen Bouw) dat uitvoeringsorganisatie Loyalis die ochtend de loketten had geopend.
Zo zijn er nu drie concurrerende aanbieders van beleggingsproducten waarmee zelfstandigen op individuele basis geld opzij kunnen zetten voor hun oude dag: ZZP Pensioen, Brand New Day, en BrighNL. Op Z24 publiceerde Jeroen de Boer al eens een helder verhaal hoe belangstellenden de opbouw en de kosten van de verschillende aanbiedingen kunnen vergelijken.
Kamervragen
Vrijdag bereikte de ophef over het pensioen-advies van de Autoriteit Financiële Markten de Tweede Kamer. Norbert Klein diende schriftelijke vragen in aan het adres van staatssecretaris Jetta Klijnsma. Volgens AM Web vindt het onafhankelijke kamerlid het voorbarig om nu al uitspraken te doen over een mogelijke verplichting, aangezien het vrijwillige pensioensparen nog maar net is gestart. “Deelt u die mening?”, vraagt hij aan Klijnsma. En: “In hoeverre vindt u het gepast dat door de AFM als toezichthouder hierover wordt geadviseerd?”
Eerder had ZZP Nederland (de bedenkers van ZZP Pensioen) zich al afgevraagd waar de Autoriteit Financiële Markten zich mee bemoeide. "De AFM heeft een publieke en uitvoerende functie en volgens de doelstellingen zijn zij toezichthouder op bestaande regels, niet om beleid te maken”, aldus de belangenorganisatie.
EN DAN NOG DIT
Crowdfunding: journalisten onderzoeken de discussie over zzp'ers
Deze week is de crowdfunding begonnen voor een journalistiek onderzoek naar de belangenstrijd rondom de zelfstandigen zonder personeel. Nog maar een paar jaar geleden waren zzp'ers de marktvernieuwers die de gevolgen van de crisis opvingen. Nu krijgen ze steeds vaker te horen dat ze de sociale zekerheid uithollen en de schatkist alleen maar geld kosten.
Een groep journalisten rondom TPO Magazine (onder wie schrijver dezes) vraagt zich af waar die omslag vandaan komt. Welke belangen spelen hier? Wat staat zzp’ers nog meer te wachten, de komende maanden? Krijgen ze de ruimte om te ondernemen of worden ze aan banden gelegd?
Iedereen vindt er wat van en bemoeit zich er tegenaan. Van Sociale Zaken tot de Belastingdienst, van de vakbonden tot de werkgevers. En de AFM, dus. Allemaal bekijken ze de zzp'er vanuit hun eigen perspectief, hun eigen belang.
"Als je weet wie in deze discussie welk belang vertegenwoordigt en waarom," denken de journalisten, begrijp je beter er allemaal wordt bekokstoofd. En kun je ook beter je eigen belangen behartigen." Daarom gaan ze de komende maanden uitzoeken hoe het spel precies wordt gespeeld. Daar berichten ze dan over op The Post Online. Het complete onderzoek verschijnt als e-boek.
Geïnteresseerden kunnen dit project steunen, door het team van informatie te voorzien en/of een donatie te geven via het crowdfunding platform Yournalism. Om te starten is minimaal 5.000 euro nodig. Zaterdag, de vijfde van de veertig dagen dat de campagne duurt, was daar al bijna een derde van binnen.
Donateurs krijgen gratis toegang tot de serie artikelen, ontvangen gratis het e-boek, en zijn eregast bij een discussie over de resultaten. Meer informatie (en de onvermijdelijke doneer-knop) op de projectpagina.
Pierre Spaninks schrijft iedere zondag over zzp’ers in TPO Magazine. Klik hier voor een overzicht en hier voor een abonnement.
