De bouwkranen tekenen bij een ondergaande zon de skyline van Maastricht. Het verkeer moet zich nog steeds links en rechts langs de bouwput wurmen, maar de tunneldelen liggen inmiddels allemaal op hun plek. De A2-tunnel, de eerste dubbeldekstunnel van Nederland, is Maastrichts eigen Noord-Zuidlijn – al gaat het hier een stuk sneller dan in Amsterdam. Als eind volgend jaar de tunnel opengaat, laten Rijkswaterstaat, de gemeente en de provincie Limburg ongetwijfeld de champagnekurken knallen.
Molukse wijk bezorgd
Maar in wijkcentrum Moetiara Maloekoe maken bewoners van de Molukse wijk zich steeds meer zorgen, zo blijkt tijdens een info-avond van het Moluks Buurtplatform. Hun deel van de A2 gaat niet ondergronds. ‘Al jaren is de A2 drukker aan het worden. En als de tunnel er ligt, komt er nog meer verkeer’, vreest William Makatita, bestuurslid van het platform. Niet alleen de Molukkers zijn bezorgd. Van de ongeveer honderd aanwezigen komt meer dan de helft uit andere wijken in de buurt.
Als de tunnel er ligt, komt er nog meer verkeer
Snelweg A2 loopt dwars door het centrum van de Limburgse hoofdstad. Het verkeer zorgt voor geluidsoverlast, luchtvervuiling en verkeersopstoppingen. Het grootste deel van de stad haalt daarom opgelucht adem als ruim 2 kilometer snelweg straks onder het maaiveld ligt. Om daarna vrolijk te gaan flaneren op de prachtige groene boulevard bovenop de tunnel.
Tunnelmonden
Maar de Molukse wijk ligt niet naast de tunnel, maar een stukje zuidelijker. De buurt uit 1961 ligt 50 meter van een bovengronds stuk A2, en op 600 meter afstand van de uitgang van de tunnel. Bij de tunnelmonden wordt de vervuilde lucht naar buiten geblazen. De Molukkers vrezen dat de uitstoot van fijnstof in hun buurt daardoor juist toeneemt.
De informatieavond, georganiseerd door het Moluks Buurtplatform, de Maastrichtse actiegroep Klaor Loch en Milieudefensie, wakkert die vrees verder maar aan. De enige spreker is de Vlaamse hoogleraar huisartsgeneeskunde Dirk Avonts, naar eigen zeggen ‘een groene jongen’. ‘Wat zou u ervan zeggen als ik hier met een spray met asbest rondging?’, vraagt hij de zaal. Dieselverkeer is even kankerverwekkend, houdt hij de zaal voor. ‘De sterfte ligt in de stad, op een afstand van 100 meter van een drukke verkeersas 18 procent hoger dan op een plek in de bossen.’ Tot op 1500 meter van een snelweg zijn effecten op de gezondheid van ouderen en kinderen te zien, vertelt hij.
De gezondheid gaat hier verloren
‘De gezondheid hier gaat verloren’, concludeert Sarah Smeets, voorzitter van het Molukse welzijnswerk. ‘Wij zijn de tweede generatie Molukkers hier, maar we willen dat ook de derde en vierde generatie hier nog lang kunnen wonen. We willen geen sterfhuisconstructie voor onze buurt. Ik vraag me af of de gemeente wel rekening houdt met de gezondheidsrisico's.’
‘Wij zijn als Molukse buurt al tien jaar bezig om dit onderwerp bij de gemeente aan te kaarten. Maar we worden niet gehoord’, zegt Max Hehalatu. ‘In andere wijken wordt wel wat gedaan’, zegt William Makatita. In een andere wijk komt een geluidsscherm, weet hij. ‘Maar wij hebben niets.’
In andere wijken wordt wel wat gedaan, wij hebben niets
Als de tunnel er straks is, gaat de snelheid op de A2 omhoog. Die is nu op sommige stukken 50 en op andere 70 kilometer per uur. Dat wordt 80 in de bovenste buis voor streekverkeer, en 100 kilometer per uur in de onderste buis met het internationale verkeer. Dat zorgt voor een hogere uitstoot, denkt Paul Rutten, voorzitter van Klaor Loch. Die stichting steunt de Molukkers bij hun protest. ‘De tunnel heeft bovendien een enorme aanzuigende werking, bijvoorbeeld op vrachtverkeer dat de Duitse tolwegen wil ontwijken. Dat kan dankzij de tunnel lekker doorrijden in Maastricht. Wij pleiten daarom al acht jaar voor filtering van de lucht die uit de tunnel komt’, Rutten.
Niet filteren
De gemeente wil daar niet aan. Volgens wethouder Gerdo van Grootheest is er geen bewezen techniek om tunnellucht te filteren. Hij wil niet experimenteren met de Maastrichtse tunnel. Van Grootheest erkent dat het drukker zal worden op de A2. Wordt de lucht dan wel schoner? ‘Volmondig ja’, zegt Van Grootheest. ‘Nu moeten auto’s steeds afremmen en optrekken bij de stoplichten. Straks kan het verkeer doorrijden, zonder files. Daardoor verbetert de luchtkwaliteit rondom de tunnel substantieel, vooral op de plekken waar die nu het slechtst is.’
De luchtkwaliteit verbetert substantieel
Inderdaad, de locaties waar de lucht nu het slechtst is profiteren. Dankzij de tunnel voldoet Maastricht straks op alle plekken langs de A2 aan de Europese normen voor fijnstof. De uitstoot wordt beter verdeeld over de stad. Zou de tunnel er niet komen, dan zou in 2017 op vier plaatsen langs de weg de uitstoot te hoog zijn. Maar dat is slechts een deel van het verhaal. De totale uitstoot van fijnstof in de stad neemt toe ten opzichte van een toekomst zonder tunnel, zo blijkt uit schattingen van bouwbedrijven Ballast Nedam en Strukton. Dat komt doordat meer auto's en vrachtwagens de A2 bij Maastricht zullen nemen.
Uitstoot neemt toe
En de omgeving van de tunnelmonden is het kind van de rekening. Vlakbij de zuidelijke tunnelmond, in de buurt van de Molukse wijk, neemt de uitstoot een paar procent toe ten opzichte van de toekomstverwachting zonder tunnel.
Hoogleraar Avonts vindt bovendien de Europese fijnstofnorm die de gemeente gebruikt niet streng genoeg, vertelt hij in het Molukse wijkcentrum. Wereldgezondheidsorganisatie WHO acht op sommige punten maar de helft van de Europese uitstoot acceptabel.
Wethouder Van Grootheest vindt die norm onwerkbaar. ‘Als we daaraan moeten houden, dan kun je geen steden rond snelwegen hebben’, zegt hij. De GroenLinks-wethouder heeft wel degelijk 'torenhoge ambities' op milieugebied, zegt hij, al kan hij daarbij geen cijfers noemen. ‘Hoeveel schoner de lucht moet worden? Zoveel mogelijk. Dat doen we niet alleen met de tunnel, maar met een heel pakket aan maatregelen. We hebben ook de snelheid op de Kennedybrug verlaagd, en we weren vervuilende vrachtwagens van de Statensingel.’
Wij hebben wel degelijk torenhoge ambities op milieugebied
Eén vraag houdt de Molukkers in de zaal bezig, aan het eind van de avond. Wat moet er gebeuren? De tunnel ligt er immers al. Avonts heeft geen pasklare antwoorden voor de Maastrichtse situatie. Het antwoord zal een pakket aan maatregelen moeten zijn. De snelheid in de tunnel zou bijvoorbeeld om laag kunnen worden gebracht. ‘Dat kost niks, en daar kun je meteen mee beginnen’, zegt hij. Ook vervuilende vrachtwagens uit de tunnel weren is 'een puzzelstukje'.
Hoger dan verwacht
Volgens Van Grootheest zijn dat maatregelen die niet de gemeente moet nemen, maar Rijkswaterstaat. Hij wil het onderwerp wel aankaarten, maar pas als de tunnel in gebruik is en de uitstoot hoger is dan verwacht. Hij wil daarbij strenger zijn dan de Europese normen. ‘We gaan de komende periode meten. Wij verwachten een forse verbetering. Als de uitstoot anders is dan onze voorspelling, moeten we kijken naar aanvullende maatregelen.’
