De vluchtelingen in de Balkanlanden komen uit de EU
Dat leren kinderen in de brugklas, maar voor de oudere generatie is dat nog een beetje nieuw. Wie vanuit Turkije richting Europa reist moet door Bulgarije (EU-lid sinds 2007) of door Griekenland (EU-lid sinds 1981). Vrijwel iedereen kiest momenteel voor Griekenland, en dat land is niet alleen EU-lid, maar ook lid van de Schengengroep van gemeenschappelijke buitengrenzen. Dat is belangrijk om te onthouden.
Schengen is een afspraak om de gezamenlijke buitengrenzen maar één keer te controleren. Landen hebben nog tal van eigen regeltjes, maar de slagbomen en paspoortcontroles zijn verplaatst naar de buitengrenzen van die Schengenzone. Als bijvoorbeeld Nederland dus een beleid wil voeren wie wel en niet over die grens mogen stappen, moet het dat doen in samenwerking met buitengrenslanden als Griekenland. Dat land doet de controles voor ons, en wij hebben afgesproken daarbij te helpen. Daar zijn ook allerlei organisaties voor zoals Frontex, de Schengengrensbewaker. Om te zorgen dat dat lekker draait is er de Europese Commissie van mijnheer Juncker.
Het is juist de EU die massaal vluchtelingen dumpt bij de buren op de Balkan
Het faalt nogal. De Schengencontroleurs – dus Griekenland namens ons – houden vluchtelingen niet tegen en vangen ze ook niet op. De laatste maanden worden enorme aantallen mensen vanaf de Griekse eilanden per boot naar het vasteland gebracht, vanwaar ze ongehinderd doorlopen naar Macedonië, dat maar moet zien wat het met die mensen doet. De EU “dumpt” dus massaal vluchtelingen bij de buren op de Balkan.
De vluchtelingen in de Balkanlanden willen naar de EU
Macedonië en Servië (kandidaat EU-lid) en Kroatië (EU-lid, maar geen deelnemer in de Schengenzone) krijgen vanuit die Schengenzone dus enkele duizenden vluchtelingen per dag binnen. Die mensen komen daar niet om te blijven. Als ze niet ronduit met bordjes zwaaien waar “Duitsland” op staat, dan stemmen ze wel met hun voeten. In 2014 waren er in Servië 16500 asielaanvragen, maar slechts een fractie daarvan kwam ook daadwerkelijk opdagen bij het eerste gesprek. De meesten waren al doorgewandeld, terug die Schengenzone in, toen nog door Hongarije, tegenwoordig via Slovenië.
De opvang van asielzoekers in de regio is dan ook erg matig. Als opvangcentra vol zitten slapen mensen buiten in het bos. Maar ook veel mensen die wel een plek binnen krijgen, met een bed en wat te eten, vertrekken na verloop van tijd. Ze hebben nu eenmaal een andere reisbestemming. Wat je daar ook van vindt, het is niet iets dat je kunt negeren als je beleid probeert te maken.
Mijnheer Juncker wil nu 50.000 opvangplaatsen voor vluchtelingen op de Westelijke Balkan. Als het idee is dat mensen daar voor langere tijd blijven, zal hij er een stevig hek omheen moeten zetten.
Doorzwaaien
Doorzwaaien is het nieuwe buzzword. Dat is het faciliteren van vluchtelingen op doorreis. Je laat mensen het land in en organiseert vervoer naar de volgende grens waar ze dan het land weer uit kunnen. Mijnheer Juncker wil dat dat ophoudt. Bekende doorzwaaiers zijn Griekenland, vervolgens Macedonië, dan Servië, Kroatië, Slovenië en Oostenrijk. Zo komen mensen met honderdduizenden in Duitsland aan.
Het enige land in Zuid-Oost-Europa dat niet doorzwaait is Hongarije. Dat land timmert hard aan een hek, wat mijnheer Juncker ook maar niks vindt.
Het gekke aan de nieuwe obsessie met doorzwaaien is dat er zo weinig smaken overblijven die dan wél goed zijn. Je kunt lang discussiëren over hoe gemakkelijk of moeilijk je een reis moet maken, maar dat verandert niets aan de opties. Als een vluchteling aan de grens staat kun je echt maar drie dingen doen: Je laat hem binnen of niet, en zo ja, dan laat je hem het land weer uit of niet.
Mijnheer Juncker kiest dus voor wel erin, niet eruit. Dat is waar dit verhaal pas echt cynisch wordt. Voor landen als Duitsland of Nederland zou het natuurlijk heel handig zijn als andere landen dichter bij Syrië dat deden, want dan zouden die vluchtelingen niet hier zijn maar daar en dat scheelt ons weer gedoe met opvang regelen.
Als de EU zelf eens stopt met doorzwaaien is er geen vluchteling op de Westelijke Balkan
Dat vinden ze op de Westelijke Balkan nou ook. Als de EU zelf in Griekenland stopt met doorzwaaien is er geen vluchteling op de Westelijke Balkan. Dan bouwen we die 50.000 opvangplaatsen op de Westelijke Balkan ook voor niets.
Die aantallen opvangplaatsen zijn trouwens een mooie indicatie van hoe hard de EU bezig is om de problemen bij anderen te dumpen. Griekenland krijgt 50.000 plekken en de landen verderop langs de route ook. Dat betekent dat de EU zich er dus alvast bij neerlegt dat Schengenland Griekenland zelf evenveel mensen doorzwaait als opvangt. Benieuwd of die rekensom verderop ook gewaardeerd wordt. Of de Westelijke Balkan na het bouwen van 50.000 opvangplaatsen dan ook 50.000 mensen naar Hongarije en Slovenië kan brengen.
Betere coördinatie tussen landen
Die coördinatie, die kan heel veel beter. Landen weten nu niet van elkaar wat ze doen, en regeringen spelen rare spelletjes. Het is natuurlijk vreemd dat Kroatië busladingen vol migranten naar de Hongaarse grens reed en ze aanmoedigde Hongarije binnen te rennen hoewel Hongarije expliciet had aangegeven dat die mensen niet welkom zijn. Het is ook verschrikkelijk dat mensen dagenlang in niemandsland moeten bivakkeren omdat grenzen plotseling dichtgaan, zonder dat het buurland op de hoogte wordt gesteld. Dat kan allicht heel veel beter. Door eens met elkaar te bellen, door niet van grens tot grens te rijden, maar van opvanglokatie tot opvanglokatie en zo nog wel wat dingen.
Dat zal zeker een flink aantal dagelijkse tragedies verlichten. Wellicht kan het zelfs voorkomen, zoals mijnheer Juncker hoopt ‘dat mensen in velden moeten slapen of tot aaan hun nek in het water ijskoude rivieren moeten doorwaden’. Dat zou mooi zijn.
Een tweede effect is dat deze maatregelen de vaart waarmee mensen van Turkije naar Slovenië komen waarschijnlijk vertraagt. Dat geeft een adempauze die de EU kan gebruiken om het werkelijke probleem van de Balkanroute op te lossen. Gaat ze dat doen?
Vluchtelingenpingpong
Dat werkelijke probleem is de Schengenzone van mijnheer Juncker zelf. Die geeft heel veel tegenstrijdige signalen af. Die zwaait mensen in Griekenland door richting Duitsland, maar wil dat andere landen niet doorzwaaien. Die heet vluchtelingen welkom maar bouwt een hek aan de ingang. Vrijwel elke Syrische vluchteling die binnen weet te komen krijgt een vluchtelingenstatus omdat die niet terug naar huis kan, maar tegelijkertijd moeten mensen worden ontmoedigd om op reis te gaan, want het moeten er niet te veel worden. En die reis moet worden verlicht, maar niet dusdanig dat mensen snel op hun bestemming komen. Als de EU zou durven dat probleem te formuleren, kun je hopen dat je de volgende stap kunt maken in plaats van een afleidingsmanoevre.
De EU-Schengenzone is een verdraaide versie van Hotel California: je bent er hartstikke welkom maar je mag er niet in
Merkels Willkommenskultur en Orbans hek kunnen binnen een douaneunie niet naast elkaar bestaan. Het maakt de EU-Schengenzone tot een verdraaide versie van Hotel California: je bent er hartstikke welkom maar je mag er niet in.
En als dat leidt tot chaos voor de ingang geef je de deurmat de schuld.
Lees ook: ‘Ik word hier behandeld als afval’ – het kat- en muisspel aan de buitengrenzen van Europa
Volg Joost van Egmond op Facebook of Twitter
