“En u? Heeft u een verleden met drugs? Of aandoeningen waar we van moeten weten?” Vol overtuiging schud ik mijn hoofd. Niks aan het handje hier, alles in orde, kom maar op met die baby! De ogen van onze verloskundige draaien weer terug naar mijn vrouw, Nikki. De rest van het half uur durende gesprek had ik wat de verloskundige betreft net zo goed van lucht kunnen zijn. Alsof ik alleen maar de leverancier ben van het goedje dat het eitje in de buik van mijn vrouw heeft bevrucht. Dank u, parkeer het daar maar en tabee.
In de auto naar huis ben ik stil. Wanneer Nikki vraagt wat er loos is schouderophaal en lieg ik (“Niets”) en begin tegelijkertijd te janken. “W-we zijn drie maanden zwanger en ik voel me alsof ik overal alleen maar voor spek en bonen bij mag zitten”, hakkel ik met een overdaad aan ziltige druppels en snot. De hysterie nabij vervolg ik snikkend en slingerend over de snelweg: “Er is nooit eens iemand die aan míj vraagt hoe ík me voel!”
Emotioneel incontinent, zo voel ik me. En dat tranendal dient zich te pas en te onpas aan tijdens de eerste maanden van onze zwangerschap. Babbelen over babynamen? Ik vlucht het toilet in en dep mijn ogen droog. Klussen in de kinderkamer? Ja, maar dan wel meejanken met zielige liedjes van Acda en De Munnik. Honden Spritz en Olly die even lief opkijken? Ben ik alleen in de kamer? Ja? Niemand die me ziet? Nou, laat maar lopen dan!
Samen zwanger
“Mark had dat ook, vertelt vriendin Mara als ze op bezoek is met haar jongste. “Toen ik zwanger was van Twan bleef hij maar janken. Het was net een vrouw.” Meezwangeren, schijnt dat te heten wanneer mannen tijdens de zwangerschap van hun vrouw ook zwangerschapssymptomen vertonen. Ze zien hun buik en borsten groeien, zijn misselijk in de ochtend, voelen zich loom, krijgen last van hun rug, slapen slecht, gaan dingen vergeten en kunnen zich slechter concentreren.
Volgens medische handboeken als het Dictionary of Medical Syndromes is het een neurotische stoornis met de naam ‘Couvade-syndroom’. Een soort extreme nesteldrang (‘couvade’ is afgeleid van het Franse woord voor ‘nestelen’), maar dan bij mannen. Ik leg mijn hand op mijn buik, die sinds de zwangerschap begon vier kilo extra inhoud telt. Zou het dat ik… O, god! Wat moet er eigenlijk allemaal nog meer in de kinderkamer gebeuren? En krijg ik straks man boobs?
Vreetbuien en ochtendkots
Weinig mannen hebben zo’n last van het Couvade-syndroom gehad als de Brit Harry Ashby. In 2014 werd hij de eerste man in Engeland die zich met een briefje van de huisarts ziek meldde met het syndroom. De 29-jarige beveiliger uit Birmingham begon twee maanden nadat zijn vriendin zwanger raakte last te krijgen van uitputting, vreetkicks, rugpijn en buikpijn. “Hij begon in de ochtend over te geven”, vertelde Harry’s verloofde Charlotte Allsopp tegen de Britse krant Daily Mail. “Dan lagen we samen op de bank te kreunen met pijn.”
Zo erg als Harry heb ik het niet te pakken. Ik hang niet kotsend boven een emmer, ga geen cupmaat omhoog en zelfs na een dag artikelen tikken op een houten krukje is er met mijn rug niets mis… dat is allemaal voorbehouden aan Nikki, in wier buik Moeder Natuur langzaam maar zeker een klein mannetje (werknaam: Spider-Man) in elkaar knutselt.
Huilbuien blijf ik wel hebben en soms ben ik een tikje misselijk in de ochtend (al is het geloof ik niets vergeleken met de misselijkheid van Nikki). En ik heb vreetkicks. Nog voordat Nikki eraan kan denken om een stukje chocola te pakken dat ze gekocht heeft, heb ik de hele reep al achterover gedrukt. “Wie is er hier nou eigenlijk zwanger? Die vreetkicks hoort Nikki te hebben, niet jij,” grapt vriend Bart wanneer ik op een feestje een schaal goedkope namaak-M&M’s in mijn keelgat giet. “Nee man, ik zwanger mee!” Een glimlach: “Aansteller!”
Boze geesten verjagen
Harry, Mark en ik zijn lang niet de enige mannen die meezwangeren met hun vrouw. Het Couvade-syndroom komt volgens de wetenschap vaker voor dan je zou denken. Zo’n twintig procent van alle Zweedse mannen laat symptomen zien, blijkt uit onderzoek dat in 1983 werd gepubliceerd in het medische tijdschrift Acta Psychiatrica Scandinavia. Amerikanen, Russen en Chinezen hebben er in respectievelijk 52, 35 en 68 procent van de gevallen last van.
Gek genoeg lijken Australiërs er vaak zonder kleerscheuren van af te komen. Een mogelijk gevolg van de macho-cultuur van barbecueën, biefstukken en buiten zijn, redeneren de Britse psychologen Dominic Upton en Grace Thomas in een onderzoek naar verwachtende vaders. “Veel mannen drukken de symptomen van het syndroom weg omdat ze niet willen dat anderen hen zwak vinden.”
Niet ongebruikelijk dus, dat meezwangeren. En dat is al heel lang zo, verzekert Anita Haaijer, die negentien jaar lang als verloskundige werkte voordat ze docent werd. Haaijer verwijst naar een foto in het boek Oude kraamgebruiken, waarop een man een jurk en nachtmuts draagt. “Heel vroeger gedroegen mannen zich bewust als kraamvrouw om kwade geesten weg te houden bij vrouw en kind.” In Baskenland lieten vaders-in-spe zich 150 jaar geleden om die reden met pijnkreten op bed vallen. En ook de eerste Europeanen die in Amerika aankwamen zagen daar dat mannen dagenlang in bed bleven na de bevalling, ter bescherming van hun kroost.
Ook al geloof ik niet in kwade geesten, heel even voel ik me beter. Wanneer ik in de spiegel kijk ben ik niet langer een sniffend hoopje mens, maar een kloeke ridder. Dat gejank van me, dat is dus eigenlijk een heldendaad waarmee ik mijn ongeboren Spider-Man bescherm. Ik vond al dat Nikki een standbeeld moest krijgen voor de manier waarop ze, sinds dat ze weet dat ze zwanger is, alles doet om de baby een goede start te geven. Maar misschien mag daar nog wel een klein standbeeldje naast voor mij?
Gedeelde smart?
Ondanks die historische link is het nog altijd niet duidelijk waar het Couvade-syndroom door wordt veroorzaakt, weet hoofddocent Arthur Brennan van de Kingston Universiteit in Londen. In 2008 promoveerde hij op de aandoening, die nog altijd niet officieel erkend wordt in het Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen, een standaardwerk dat iedere psycholoog in zijn kast heeft en gebruikt om diagnoses te stellen.
“Er zijn verschillende theorieën. Volgens één daarvan zijn mannen die aan het Couvade-syndroom lijden jaloers op het feit dat de vrouw zich kan voortplanten en zij niet. Een andere theorie stelt dat de patiënt jaloers is op zijn ongeboren kind en hem ziet als rivaal die alle aandacht van de moeder opslokt.”
Mmm, dan misschien toch maar geen ridderstandbeeld van mezelf. Zou het echt zo zijn dat ik nu al jaloers ben op dat onschuldige kleine frutseltje in de buik van mijn vrouw? Kan ik mezelf dan straks wel vertrouwen als Spider-Man er is en hij en ik samen alleen zijn? “Zo moet je het niet zien”, stelt Brennan gerust. “Het Couvade-syndroom werkt juist verbindend. Het zorgt ervoor dat mannen meer betrokken zijn bij de zwangerschap van hun vrouw. Daardoor kunnen ze zich beter met haar identificeren. En dat geeft hun beschermende instincten een boost.”
Gedeelde smart, dus eigenlijk. Ook voormalig verloskundige Anita Haaijer ziet daar iets in. “De laatste decennia is de betrokkenheid van mannen bij de zwangerschap veel groter geworden. Ze willen overal bij zijn en verwoorden ook de klachten van zwangere vrouwen steeds vaker.”
Precies zoals ik erin sta. Iedere week opnieuw vecht ik tegen de slaap om op woensdag 0.00 uur de update van de zwangerschaps-app van Nikki te bekijken. Hoe groot is Spider-Man nu? (week 9, ongeveer net zo lang als een groene olijf.) En welke nieuwe features heeft hij er nu weer bij gekregen? (week 12, zijn haar begint te groeien.) Ook mis ik geen enkele afspraak bij het ziekenhuis en de verloskundige. Maar dat gevoel niet meer te zijn dan een aanhangsel wier aanwezigheid alleen maar getolereerd wordt laat me niet los. Minderwaardig.
Lekker hormonaal
Dat minderwaardigheidsgevoel zou ook de reden kunnen zijn voor mijn malaise, weet universitair Brennan. Anders dan de eerder genoemde psychoanalytische theorieën is er volgens de knappe kop een derde theorie voor de oorzaak van Couvade-syndroom, die beter omschrijft hoe ik me voel. Volgens psychosociaal onderzoek ontstaat het syndroom juist doordat de rol van de man tijdens de zwangerschap wordt gemarginaliseerd.
“Vrouwen hebben tijdens de zwangerschap een duidelijke rol”, aldus Brennan. “Het feit dat mannen niet kunnen baren degradeert hen tot een bijfiguur. Daardoor kunnen ze zich marginaal en soms nutteloos voelen. Om dit gevoel weg te nemen gaat de man aandacht voor zichzelf vragen. Al doet hij dat wel onbewust.”
En dan zijn er ook nog de hormonen, vult Brennan aan. Uit individuele onderzoeken van de Memorial University en de Queen’s University (beiden in Canada) blijkt dat mannen tijdens het eerste en derde trimester van hun zwangerschap significant meer van de vrouwenhormonen prolactine en oestrogeen aanmaken. Tegelijkertijd loopt de aanmaak van het stresshormoon cortisol en mannenhormoon testosteron terug. Kort door de bocht: mannen met een zwangere partner krijgen in die periode minder mannenhormonen en meer vrouwenhormonen in hun systeem. En laten het eerste en derde trimester nou net de momenten zijn dat mannen klagen over hun eigen zwangerschapskwaaltjes.
Praatclubje voor mannen
“En de mannen? Waar zijn jullie bang voor?” Halverwege het derde trimester van de zwangerschap van Nikki zitten we in de lerarenkamer van een schooltje in Velserbroek. Samen met nog vier stellen babbelen we over de zwangerschap, de bevalling en baby’s. In de ogen van de andere mannen blik als bij mij: die van een hert dat in de koplampen van een snel naderende auto kijkt.
“Ehm, ik ben eigenlijk bang dat ik tijdens de bevalling machteloos moet toekijken”, opper ik tijdens onze gezamenlijke zwangerschapscursus, die Nikki liefkozend ‘het praatclubje voor de mannen’ noemt. Tot mijn opluchting zie ik andere aanwezigen knikken. Inmiddels is het meezwangeren bij mij gestopt. De gewichtstoename is gestopt, misselijk ben ik niet meer en mijn ogen zien er niet meer uit alsof ik de hele dag uien heb staan snijden. Bij een eventueel tweede kind weet ik wat me te wachten staat. En laat ik het gewoon allemaal lekker lopen.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen in Ouders van Nu
