“Kijk hoe droog het hier is.” Wanhopig wijzen de twee vrouwen in Zuid-Soedan naar hun verpieterde maisveldje, volledig uitgedroogd door de brandende evenaarszon. Licht verbaasd vraag ik hen hoe ze erbij komen dat Zuid-Soedan droog is. “Jullie hebben een regentijd van zes maanden waarbij het water elke dag urenlang met bakken uit de hemel komt zetten. Waarom graven jullie bijvoorbeeld niet een bassin, bekleden het met plastic zeil en vangen er water in op?” De vrouwen kijken me niet begrijpend aan, waarschijnlijk op een ander antwoord gerekend.
Door de decennialange burgeroorlog kennen ze in Zuid-Soedan misschien geen plastic zeil maar in andere landen in Afrika zeker wel. “En ook door enkel een bassin te graven, kun je water al vrij aardig opvangen”, bevestigt een Nederlandse landbouwdeskundige in Juba mij. “Die aparte kleigrond in Zuid-Soedan is bovendien waanzinnig vruchtbaar.”
Meer regenval dan in Engeland
Dacht ik eerder dat dit zo’n droog continent was. Nu 2,5 jaar in Sub-Sahara Afrika, verbaas ik me misschien wel het meest over de waanzinnige hoeveelheid regen die hier valt. Een blik op een neerslagkaartje bevestigt dat in grote delen van Sub-Sahara Afrika (de Sahara dus even buiten beschouwing gelaten) gemiddeld zelfs meer regen valt dan in Engeland (waar gemiddeld 1000 mm per jaar valt).
“Maar er is hier ook een veel hogere verdamping”, tikt Danny Wijnhoud me op de vingers. De onderzoeker van ActionAid legt uit dat je hierdoor in Afrika water ook weer veel sneller verliest. Tegelijk geeft hij toe dat er veel regen valt en er daarom in Afrika veel meer bereikt zou kunnen worden met ‘water harvesting’ en daaraan gekoppelde kleinschalige irrigatie.
Al die daken zonder dakgoten
De afgelopen weken zag ik Afrikanen vanuit Kenia, Tanzania, Oeganda en Zuid-Afrika op twitter weer de ene na de andere foto van ondergestroomde wegen posten. Want het is regentijd. En in Afrika gaat het dan niet om af en toe een gezellig tropisch buitje van een kwartier. Tijdens de natte periode kan het hier gerust dagenlang stortregenen. Uiteraard begrijp ik het problematische hieraan: dat het gaat om hevige, slecht voorspelbare buien die zaden en soms zelfs gewassen wegspoelen en rivieren buiten hun oevers laten treden.
Zelf kijk ik vooral met een wanhopige blik naar al die daken zonder dakgoten waar het regenwater vanaf klotst en zo de wegen inderdaad in wilde rivieren doet veranderen. Hoewel gelukkig steeds meer mensen een watertank hebben, vraag ik me af waarom dit niet op grotere schaal wordt gedaan.
Genoeg regenwater voor heel jaar door irrigeren
“Maar er zijn ook goede voorbeelden van water harvesting”, stelt Wijnhoud. Zo vertelt hij over het relatief droge Keniaanse Yatta Plateau dat hij vorig jaar bezocht. “Vrouwen hebben daar met de hand waterreservoirs gegraven – soms ter grootte van een klaslokaal. En tijdens de neerslagperiode wordt nu voldoende regenwater opgevangen en opgeslagen om het gehele jaar door een deel van het land te kunnen irrigeren.”
In een blog vertelt Wijnhoud hoe landbouwproducten op het Yatta Plateau nu op redelijke schaal kunnen worden geproduceerd; zowel voedselgewassen voor eigen consumptie als duurdere producten zoals uien en pepers om op de markt te verkopen. Een boerin vertelde de Nederlandse onderzoeker dat hierdoor hun kinderen nu naar school gaan, ze hun huis hebben gerenoveerd en een nieuwe schuur hebben gebouwd.
Bij het horen van dit simpele maar mooie verhaal, vraag ik me af waarom niet meer Afrikaanse overheden massaal met dit soort oplossingen aan de slag gaan. Het lijkt me een relatief goedkope oplossing.
Tegelijk zie ik op kleine schaal in Kenia wel degelijk een mentaliteitsverandering. Een goed voorbeeld zijn de jonge boeren van Mkulima Young, waar ik onlangs over schreef. Door in nieuwe technieken als hydro- en aquaponic te investeren, recyclen ze water en weten zelfs in relatief droge gebieden succesvol groenten te verbouwen en vis te kweken. Maar dit blijft tot nu toe op kleine schaal.
Dertig procent van het budget gaat op aan 'water corruptie'
Surfend op het internet kom ik berichten tegen dat in Afrikaanse landen dertig procent van het overheidsbudget bedoeld voor watermanagement dikwijls verdampt door corruptie. En ik herinner me hoe een Duitse watermanagement consultant in Nairobi zich tegenover me beklaagde hoe Keniaanse politici geen interesse hadden in watermanagement en liever hun geld en aandacht staken in megalomane projecten als nieuwe winkelcentra, sportstadions, vliegvelden, en spoorlijnen. “Ze lijken niet te begrijpen dat ze nú moeten nadenken hoe ze die razendsnel groeiende bevolking in de toekomst van water gaan voorzien”, verzuchtte ze. “Anders gaat het echt fout.”
Ik hoop dat Afrikaanse politici tot inkeer komen en op een wijze, duurzame manier in watermanagement gaan investeren. Zodat ook die 345 miljoen Afrikanen toegang krijgen tot schoon drinkwater.
