Het is precies deze kleinering en simplificering van Afrika waar Dipo Faloyin tegenaan loopt. In zijn boek ‘Afrika is Geen Land’ haalt hij fel uit naar de vooroordelen die over Afrika heersen. Het westerse publiek kent Afrika vooral als een eenvormig land vol droogte, armoede en conflicten met prachtige dieren, zonsondergangen en een bevolking van simpele zielen. Zoals die lollige Masai.
Waar de commercie, zoals SBS6 er hard aan werkt dit beeld in stand te houden, gaat Faloyin tekeer tegen deze bekrompen opvattingen. Hij gaat de problemen waar Afrika mee kampt niet uit de weg. Zoals de corrupte regimes waar de meeste landen nog steeds mee kampen. Sterker nog: hij wijst naar de oorzaken, zijnde de kolonisatoren die zich tot de jaren ’60 alles toe-eigenden.
In ‘De Schatten van Afrika’, beschreef Martin Meredith reeds uitvoerig hoe Afrika van alle rijkdom beroofd werd. Faloyin trekt het in een breder perspectief. Zo legt hij nog eens uit hoe de nieuwe machthebbers na de onafhankelijkheid het hele systeem van verdeeldheid en plundering overnamen, hoe ze vervolgens alle geld en macht aanwendden om in het zadel te blijven.
Iets dat Michela Wrong al prachtig beschreef in haar waargebeurde thriller met de veelzeggende titel ‘It’s Our Turn to Eat’. Dat boek ging echter specifiek over Kenia en is al vijftien jaar oud. Ik wil het hier hebben over ‘Afrika is Geen Land’ en de Nigeriaanse schrijver Dipo Faloyin.
Verkiezingen
Op 25 februari zijn er verkiezingen in zijn land. Grote kans dat de overwinning op valse gronden wordt uitgeroepen en protesten met harde hand worden neergeslagen.
Nigeria is niet het enige land waar het broeit. Ook in Zimbabwe, Oeganda, Kenia en Kameroen lijkt de Afrikaanse lente echt begonnen. Met aangepaste wetgeving voeren overheden hun repressieve beleid op en zetten alle middelen van repressie in om activisten, demonstranten, intellectuelen, journalisten en zelfs onafhankelijke kiezers te intimideren.
Toch komen, op gevaar van eigen leven, inwoners in verschillende landen in opstand. Zo roepen Afrikaanse jongeren het Westen zelfs op om financiering van corrupte regimes te stoppen. Wat deze mensen bezielt? Ze zijn het zat dat er in hun landen sinds de kolonisatie nog geen steek veranderd is. In Nederland hebben veel mensen Mark Rutte na twaalf jaar echt wel gezien. In veel Afrikaanse landen zijn leiders ettelijke decennia aan de macht. Zoals Paul Biya van Kameroen die al veertig jaar in het pluche zit.
In andere landen als Kenia wisselen machthebbers stuivertje, terwijl er niks wezenlijks verandert aan het beleid dat al is ingezet na de onafhankelijkheid. En juist daar zit de kiem van alle onrust: het politieke systeem; de hele inrichting van de publieke organisatie, is ingericht door de Europese machthebbers.
Humoristisch maar belangwekkend
Faloyin is één van de jonge intellectuele Afrikanen die oproept tot een nieuw Afrika. Zijn steen in de vijver is een lijvig, humoristisch, maar vooral belangwekkend boek met de titel ‘Afrika is geen Land’.
Hij maakt het persoonlijk door zijn ervaringen uit zijn geboorteland Nigeria breed uit te meten en hakt er stevig op in wanneer het gaat om de erfenis van de kolonisatie. Over Bismarck en de conferentie van Berlijn waar op een onnauwkeurige kaart landsgrenzen werden ingetekend en waar het continent werd opgedeeld zonder rekening te houden met de bewoners.
Hij benadrukt vooral de illegaliteit van deze hele missie van het ‘kiezen van de malse stukken Afrika die zij voor hun respectievelijke landen wilden afsnijden.’ De lokale bevolking werd intussen tevreden gehouden ‘door hun zogenaamd onderontwikkelde geest te ontwikkelen met een exemplaar van de bijbel, een lach en wapens’.
Faloyin heeft zijn bronnen paraat. Maar liefst inclusief 327 noten telt zijn boek. Zo onderbouwt hij ook dat de sultan van Zanzibar had verzocht aanwezig te mogen zijn in Berlijn, maar niet werd uitgenodigd. De enige kritiek kwam van een vertegenwoordiger van de VS die wilde weten of er geen instemming nodig was van de inheemsen wier land in bezit werd genomen, omdat dit in de internationale wetgeving bepaald was. “Het was onwettig wat ze deden en dat wisten ze allemaal’, concludeert de schrijver.
Een vergelijkbare gevolgtrekking doet zich voor in het hoofdstuk over de gestolen kunstschatten. Negentig procent van het materiële erfgoed van Afrika is met geweld afhandig gemaakt en bevind zich buiten het continent. Musea die kunstschatten zoals de Benin-bronzen tentoonstellen, beroepen zich erop dat de voorwerpen uit andere tijden komen, waarin andere omstandigheden golden. Maar dat is onzin, het plunderen was toen even immoreel als nu.
Christelijk imperialisme
Met ‘Afrika is geen land’ maakt Dipo Faloy in één klap een eind aan de vooroordelen en schetst hij op uiterst leesbare wijze de oorzaken van alle problemen. Slechts één thema vermijdt hij: hoe de kolonisatie en de verspreiding van het Christendom gelijk opgingen.
Verhalen over het Christelijke imperialisme ontbreken ten enenmale. Ik mis de verhalen over missionarissen die met geweld hun wetten als monogamie oplegden en beelden en altaars voor voorouderverering massaal verbrandden.
Ik mis het verhaal over de overbevolking. Over de misvatting dat een grote kinderschaar belangrijk zou zijn, omdat kinderen voor de ouden van dagen moeten zorgen. In werkelijkheid waren het de missionarissen die hun schare volgers wilden uitbreiden met demografische oorlogsvoering. Zij spoorden de gelovigen aan vooral veel kinderen te baren en joegen zo de overbevolking aan.
Waarom Faloyin deze materie angstvallig uit de weg ging, blijkt uit het dankwoord dat begint met: “God zij de glorie, Hem ben ik zeer dankbaar”…
Hoe dan ook: Als SBS6 ooit een programma over Afrika wil maken, laat hen dan alsjeblieft eerst het boek van Dipo Faloyin lezen.
‘Afrika is geen land’, oorspronkelijke titel: ‘Africa is not a country,’ geschreven door Dipo Faloyin en vertaald door Annemie de Vries, telt 438 pagina’s, is uitgegeven door Uitgeverij de Bezige Bij en kost €29,99. Het is ook verkrijgbaar als e-book en als luisterboek.
Lees ook: Nigerians are roughed and humble
