In rustige, mooi vloeiende camera bewegingen schetst Wim Wenders, een vriend en land- en leeftijdgenoot van Kiefer, met zorgvuldig gekadreerde beelden een film over deze Duitse kunstenaar. Wenders legt veel beweging in zijn shots. Vaak middels een subtiele PAN. (camerabeweging van links naar rechts of andersom). Hij brengt de leer van filmcriticus en filosoof André Bazin in praktijk, namelijk dat de essentie van cinema zit in de beweging van de camera. (‘moving pictures’). Met een bijna fluisterende Voice Over van soms Wenders en soms andere vertellers. We zien Kiefer in drie gedaantes: het jongetje Anselm gespeeld door het achterneefje van Wenders, de oudere Kiefer gespeeld door de zoon van Kiefer en Anselm Kiefer zelf in het hier en nu.
Oude fabrieksruimte
Wenders is op fictie gebied vooral bekend van films als ‘Paris,Texas’, ‘Der Himmel über Berlin’ en ‘Der Stand der Dinge’. Ook maakte hij regelmatig documentaires als ‘Buena Vista Social Club’ in Cuba, en kunstenaars portretten als ‘Pina’ over choreografe Pina Bausch en nu Anselm.
Wenders filmt Kiefer als hij op zijn fiets door zijn gigantische atelier La Ribaute rijdt. Een oude fabrieksruimte met vele loodsen in het Franse Barjac. Vanaf boven met een dronecamera gedraaid, zijn Kiefer en zijn medewerkers kleine dwergen in een immens grote ruimte vol met kunstwerken in wording.
Erudiet
Als je de gigantische organische werken van Kiefer ziet verwacht je een groot zwaar ‘larger than life’ type als Ernest Hemmingway. Maar niets van dit alles, Kiefer is een rustige, eerder bescheiden man, met een brede interesse in kunst, literatuur, filosofie en historie. Hij voelt zich zichtbaar op zijn gemak bij zijn makker Wim Wenders.
Het is een mooi contrast de rustige altijd wat melancholieke kalme stijl van Wenders, met de ambitieuze, reusachtige werken van Kiefer. Bijna op het megalomane af, maar dat is Kiefer als mens beslist niet. Hij is erg belezen en heeft zowel inhoudelijk als artistiek gezien een grote betrokkenheid bij zijn werk. Hij komt erudiet over.
Holocaust
Knap laat Wenders zien waar sommige van de zwart geblakerde dreigende werken van Kiefer vandaan komen. Hij is geboren op het eind van de Tweede Wereldoorlog en voelt zich als Duitser beschaamd door de Holocaust.
We zien archiefbeelden van de verwoestingen in de oorlog, matchen met een groot werk van kruisjes, riet, aarde en verbrande plantenresten.
In een ander shot zien we Kiefer, als jonge man gespeeld door zijn zoon Daniel, in de weer met uitgebloeide zonnebloemen. Een verwijzing naar Vincent van Gogh. Kiefer begaf zich ooit in zijn voetsporen, maakte werk in zijn stijl en is een bewonderaar van zijn werk.
Paul Celan
In het begin van de film zien we een ontroerend mooi gedicht van de Roemeens Joodse dichter Paul Celan (1920-1970). Celan verloor zijn beide ouders in de concentratiekampen en overleefde de oorlog ternauwernood. Later verloor hij een zoon kort na de geboorte en pleegde hij helaas zelfmoord in 1970. Kiefer is erg gesteld op zijn gedichten.
De oorlog speelt zo wie zo een grote rol in het werk van Anselm Kiefer. Als een van de weinige Duitse kunstenaars confronteerde hij zijn bezoekers met de Holocaust. Hij stelde zich de vraag wat zou hij gedaan hebben in oorlog. Hij provoceerde met foto’s van hem zelf die de Hitlergroet brengt. Niet omdat hij plotseling een sympathisant is geworden van het nazisme, maar meer om mensen wakker te schudden en na te laten denken wat zij zouden gedaan hebben in de oorlog. Kiefer vindt dat er veel te weinig aandacht wordt geschonken in het onderwijs in Duitsland aan de rol van de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog.
Alchemist
Wat maakt Kiefer’s werk bijzonder? Hij gebruikt natuurlijke elementen als zand, plantenresten, doeken ,verf en (edel) metalen. Tekenen kan hij ook goed. Wat resulteert in enorme werken die zijn oorsprong vinden in mythes als de vleugels van Icarus. Hij is een alchemist, die alle elementen mixt tot een volkomen authentiek en meestal boeiend kunstwerk. Kiefer verwerkt de grote existentiële zin vragen in zijn werk. Bovendien laat hij zich inspireren door grote (Duitse) denkers en filosofen. Zoals Heidegger en Schopenhauer. Hij kreeg les van de Duitse invloedrijke kunstenaar Joseph Beuys. Als je eenmaal een Kiefer in het echt gezien hebt vergeet je dat nooit meer.
Als we in het begin van de film Kiefer zien fietsen door grote loodsen vol met zijn kunst, is het nauwelijks voor te stellen dat hij alles alléén gemaakt heeft. We zien wel dat hij hulp heeft van medewerkers met het fysieke en ambachtelijk zware werk. Hij gaat in de weer met grote branders, lood gieters en hoogwerkers. Kiefer is even dynamisch, veelzijdig en super productief als Pablo Picasso. Al is zijn werk totaal anders.
Opmerkelijk is aan het eind van deze prachtig gemaakte documentaire, dat Anselm Kiefer vindt dat hij nog steeds onderweg is. De door velen als een van de grootste levende kunstenaars geziene alchemist, vindt dat hij nog lang niet gearriveerd is. Het is vaak een kenmerk van een groot kunstenaar.
De volgende uitspraak van Anselm Kiefer is typerend voor hem: ‘Kunst is verlangen, je komt er nooit bij, maar je blijft aanhouden in de hoop dat het je wel lukt.’
