Antwerpen voor foodies

Vroeger bestelde je een pan mosselen met een bolleke op de Grote Markt. Tegenwoordig een hipster delight in het Zuid, Thaise Tom Yam op ‘t Eilandje en een portie kreukels in Zurenborg. 23 Hotspots langs de Schelde voor gastro-snackers en zoetbekken. Plus de 3 hipste wijken van Antwerpen. "Vreselijk woord", zucht de barista, "hip."

Mijn culinaire queeste in de oude koekenstad begint met een koffietje. Zodra ik binnenloop bij Normo op de Minderbroedersrui, valt mijn oog op ‘slow coffee’, handgeschreven met een krijtje. Ik tik de jongen achter de bar op zijn schouder en vraag of filterkoffie weer mag.
Dat wordt geen hartje in mijn cappuccino, want ik krijg geen reactie. Toch blijf ik aandringen: “Slow drip, is dat hip?”
“Vreselijk woord”, zucht de jongen, “hip.”
Hij heeft natuurlijk helemaal gelijk. Hip is uit. Net als de Vogeltjesmarkt. Koffiebars daarentegen zijn al een poos heel erg in. Antwerpse coffee lovers gaan naar Normo. Het koffiewonder Jens Orlis is werkelijk een begrip in het Antwerpse. Ik heb me zelfs laten vertellen dat de beroemde barista elke dag op zijn bakfiets springt om de bonen te selecteren in de haven. Antwerpen slaat gemiddeld meer dan 250.000 ton ruwe koffie op. Goed voor zo’n 27 miljard kopjes.
De stad heeft ook eigen koffiemerken met als bekendste Pelican Rouge, oorspronkelijk ‘Roode Pelikaan’, dat al sinds 1863 wordt gebrand. Tegenover het MAS zit de coffeeshop van Pelican Rouge.
Wel erg sympathiek is Koffiehuis Koffieklap (Klapdorp). De koffiebar vangt vrouwen op uit het Schipperskwartier die uit het vak willen stappen. Eerlijke koffie, eerlijke kansen dus.

ONTBIJT-LUNCH-DINER

09.30

In elke grote stad kun je op steeds meer plekken ontbijten. Van glutenvrij tot spiegelei. Zo ook in Antwerpen. Wij ontbeten in Hotel Franq (Kipdorp) met filterkoffie en jonge trappistenkaas van Westmalle op woudbrood van bakker Toon De Klerck. Ander leuk ontbijtadres is Récollets (Minderbroedersrui), gevestigd in een oude bakkerij met alleen maar plantaardige producten. In dezelfde straat vind je de eerste echte yoghurtbar van Antwerpen Cream and Porridge. Ga ook zeker ontbijten bij Domestic Cuisinette (Lange Gasthuisstraat) waar de receptuur van het artisanale brood afkomstig is van Michelin-kok Julien Burlat. De Fransman kookt al jaren de sterren van de hemel in zijn visrestaurant Le Dôme sur Mer, maar vond het Belgische brood niet zo lekker en ging zelf aan de slag. We mochten proeven. Bon!

13.00

Voor de lunch kun je werkelijk op elke straathoek terecht. Zelf aten we op het terras van Wattman, het Vlaamse woord voor ‘trambestuurder’, gelegen op de hoek van de Cogels Osylei en het Tramplein, midden in de wijk Zurenborg. Naast me zit een jonge moeder in een felgekleurd jurkje. Haar blote benen eindigen in twee vintage enkellaarsjes. Het zwarte lange haar is gebonden in een nonchalante knot. Ze kijkt op en lacht, wanneer haar lunchafspraak komt aanlopen en tegenover haar gaat zitten. “Hoe is het met u?” vraagt de man, van wie ik zomaar vermoed dat het haar ex is. “Goed”, antwoordt de vrouw. “Dat zal wel zijn”, lacht de man. “En de meisjes?” De vrouw zucht: “Die hangen de hele dag aan mijn rok.” De man heeft een idee: “kun je ze niet in een bos droppen?”
En dit alles in dat beleefde zachte Vlaams.
Even later hoor ik een meisje van zestien tegen haar vriendin zeggen: “Ik slaap te veel.”
Verfrissend wel, lunchen in Zurenborg!

19.30

Wij aten bij U (Nassaustraat) op de hoek van ‘t Eilandje. U is het toegankelijke zusje van Viki Geunes’ sterrenrestaurant ‘t Zilte, dat zich op de negende verdieping bevindt van het MAS. Andere fijne adresjes om te dineren zijn Graanmarkt 13 van chef Seppe Nobels. Zijn restaurant zit in een statig woonhuis in het hart van de stad vlakbij de Meir, en mag zich het beste groenterestaurant van Vlaanderen noemen. Liefhebbers van vis, schaal & een portie kreukels verwijs ik door naar Dôme sur Mer (Arendstraat), gevestigd in een 19de eeuws hoekpand in de Antwerpse art-deco-wijk Zurenborg.

Bolleke
Daar staat ‘ie dan, mijn eerste bolleke De Koninck na twee dagen Antwerpen. Er zit geen enkele vijf in de klok, maar na een wolkbreuk ga je rennen. Voordat ik het wist stond ik aan deze toog. Zo’n fijne donkere met de look & feel van de jaren tachtig. Laat ik zetten dat het Braziliaans Brutalisme voor de verandering even heel ver weg is. Bij Braziliaans Brutalisme moet je denken aan design: lichte kleuren en ruw beton. Dit gecombineerd met groene toetsen. Planten dus. Veel planten. Te midden van al die planten klap je je laptop open, laat je je baard groeien en bestel je een dubbele latte.
Op het Mechelseplein doen ze niet aan design. Hier lees je de krant en bestel je ‘n bolleke. De barman zet dan ook automatisch de tapbeweging in, zodra de volgende klant zich meldt. De klant had echter graag een kopje thee gelust.
Ik hoor het complete meubilair zuchten.
“Heeft u ook melk?” vraagt de klant.
“Staat op tafel.”
Er staat inderdaad een flesje melk. Het is koffiemelk. Van de weeromstuit giet de klant het halve flesje in zijn thee. Daarna begint hij als een malle te roeren, waarmee hij onbedoeld zijn eigen latte creëert.
Goed, Café Boer van Tienen is niet het hipste café van Antwerpen, maar wel een legendarisch café. Vroeger kwamen hier alle studenten van de toneelschool, Jan Decleir bijvoorbeeld. Met de mooiste stem van België in gedachte neem ik een slok van mijn bier.

“Wie is hier nou de snackbar, gij of ik?”

OP ZOEK NAAR DE BESTE FRIET VAN ANTWERPEN

Vroeger ging je naar Frituur Number 1 vlakbij de Grote Markt voor de lekkerste friet van Antwerpen. Tegenwoordig naar Frituur Lo aan op de Linkeroever, heb ik me laten vertellen, te bereiken via de fenomenale St-Annatunnel. De fiets- en voetgangerstunnel uit 1933 is 572 meter lang en bevindt zich 31,57 meter onder de grond. De houten roltrappen waren destijds trouwens een nieuwigheid van jewelste. Vandaag zijn ze out of order wegens onderhoud. We nemen dus de lift. De lift is groot. Groot genoeg voor een ambulance uit die tijd. Rond middernacht (dan smaakt friet altijd het lekkerst) besluiten we aan onze guilty pleasure toe te geven en lopen we zonde onder de Schelde door naar de overkant. Frituur Lo schittert ons al tegemoet zodra we weer buiten staan. De neonverlichte frietkot doet me aan News Kids denken en had ook in Maaskantje kunnen staan: “Wie is hier nou de snackbar, gij of ik?” Dan de patat zelf. Die valt tegen. Volgende keer gastrosnacken.

CECI N’EST PAS UNE FRITURE

Snacken is uit, gastrosnacken in. Dat kan heel goed bij Fish a’Gogo voor de beste garanalenkroket van Antwerpen op Handschoenmarkt of bij Würst (Maalderijstraat), de ‘haute dog’-zaak van tv-kok Jeroen Meus.
Baraque Fraiture (Marnixplaats) klinkt ook verleidelijk. Hier serveren ze frietjes van 12 mm dik. Ietsje dikker dan normaal. Ze dienen ze op in drie verschillende puntzakken: groot, groter en grootst. Waarschuwing vooraf: ‘Ceci n’est pas une friture.’

BLONDSCHUIMEND ANTWERPEN

Zeg je Antwerpen, dan zeg je bier. Den Engel op de Grote Markt zit al jaren vol. En niet alleen om vijf uur. Ook Paters Vaetje mag niet klagen over gebrek aan klandizie. Toch kan er maar één de beste zijn.
Kulminator aan het Antwerpse Vleminckveld mag zich het beste biercafé ter wereld noemen, aldus Ratebeer.com. Het café heeft negen bieren op tap en meer dan achthonderd op fles. Het eigenaarsechtpaar – Dirk en Leen – zijn al in de zeventig, maar niet voor een kleintje gewassen. Geregeld komen er mensen met een bierbijbel aan zetten. Na lang bladeren bestellen ze bewust het zeldzaamste bier. Leen loopt dwars door het spinrag naar achteren, blijft zorgelijk lang weg, maar komt hoe dan ook terug: mét het bier!

Ben je meer een jeneverliefhebber? De Vagant (Reyndersstraat) schenkt 200 soorten. De beste wijnbar van Antwerpen bevindt zich op de Vrijdagmarkt, BarBel, gerund door de charmante Annabel.

3XDE LEUKSTE WIJKEN VAN ANTWERPEN

‘t Eilandje

In Noord gebeurt het

‘t Eilandje bevindt zich ten noorden van de historische binnenstad en zou de meest trendy wijk van Antwerpen zijn. Daar kon je lange tijd je vraagtekens bij zetten, maar nu toch echt niet meer. In Noord gebeurt het. ‘t Eilandje doet zijn naam ook eer aan, want de wijk ligt midden in het water en is verbonden met bruggen. De komst van het MAS (2011) en het Red Star Line Museum (2013) gaven het gewenste duwtje. Daarna ging het snel stroomopwaarts. Inmiddels popt de ene woontoren na de andere hier uit de grond, met in het kielzog de nodige koffiebars en eettentjes.

Tip: loop vanuit het centrum via de Minderbroedersrui naar ‘t Eilandje, één van de leukste straten van Antwerpen.

Zurenborg

Een wijk waar alle huizen paleizen zijn

Rond 1800 telde Antwerpen 50.000 inwoners, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog 300.000. Helder. Antwerpen barstte uit zijn voegen. Als eerste trok de rijke burgerij weg. Midden 19de eeuw liet ze riante villa’s bouwen aan de rand van de stad. Hier begint het verhaal van Zurenborg met als mooiste straat Cogels-Osylei. Een straat vol stadspaleizen uit de belle époque met illustere bewoners. Zo woonde ooit op nummer 20 een leeuwentemmer. De man was al met pensioen en liet zijn leeuwen regelmatig in zijn tuin rondlopen. In de jaren zestig werden de villa’s het domein van hippies. Zurenborg was de alternatieve buurt van Antwerpen. Doorn in het oog van de stad, die de panden met de grond gelijk wilde maken in het kader van ‘de vooruitgang’. Een internationaal protest van architecten wist de sloophamer net op tijd tegen te houden. Inmiddels hoeven we ons geen zorgen meer te maken om Zurenborg. In 1980 werd de hele wijk als stadsgezicht beschermd.

Tip: Dageraardsplaats is een gezellig plein vol terrassen met als epicentrum Café Het Zeezicht.

Het Zuid

Tussen kunst en vintage

Eerlijk is eerlijk, Zuid heeft te lijden onder de populariteit van Noord. Toch kom ik er nog altijd graag, alleen al omdat mijn favoriete adresje er zit: Coffee & Vinyl in de Volksstraat. Hier geen dubbele lattes en opengeklapte laptops maar maar liefst 15.000 elpees. Een passie van de eigenaar. Alles is te koop. Verderop vind je twee van mijn favoriete musea, het Museum voor Hedendaagse Kunst (Leuvenstraat) en het Fotomuseum (Waalsekaai). Dit museum telt meer dan 40.000 fotoafdrukken, 15.000 negatieven en 8.000 camera’s. Nog even wachten op de opening van het vernieuwde Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, het hoofdpijndossier van de stad, en het Zuid lacht Noord vierkant uit.

Tip: de Kloosterstraat in het Zuid is dé straat voor vintage en antiek.

Red Star Line Museum

Twee miljoenen mensen, één droom

Tussen 1873 en 1934 vertrokken meer dan twee miljoen landverhuizers vanuit Antwerpen naar New York. Het museum dat sinds 2013 de levens van deze mensen tot leven brengt, is gevestigd in de oude loodsen van de beroemde Belgische scheepvaartmaatschappij.
Anders dan de meeste passagiers, die een eenmalige reis ambieerde naar het beloofde land, scheepte Albert Einstein regelmatig in op de oceaanstomers van Red Star Line.
Mij staat echter vooral het verhaal bij van het tienjarige meisje Ita Moel. Ze leed aan de grootste spelbreker voor landverhuizers: trachoom. Als tijdens de medische controle deze besmettelijke oogziekte werd vastgesteld, werd de immigrant onverbiddelijk teruggestuurd. Het overkwam het meisje maar liefst twee keer. Terwijl de rest van haar familie, ouders, broertjes, zusjes, in Amerika een nieuw leven probeerde op te bouwen, verbleef Ita in het Jaffa Hotel in Antwerpen. Het zal tot in 1927 duren, na vijf jaar wachten en herhaalde behandelingen, voor Ita, dan ‘een jongedame van vijftien’, in West-Virginia wordt herenigd met de rest van het gezin.

Red Star Line Museum, Montevideostraat 3.

2xVOOR ZOETBEKKEN

Jitsk Chocolates
Wat is dat toch met die Belgen? Niet alleen hun bier is vermaard, maar ook hun chocola. Huiswerk leert dat de Belgen tot 2004 een strenge chocoladewetgeving hanteerde. De chocola mocht geen andere vetstoffen bevatten dan cacaoboter. De 25-jarige chocolatier Jitsk houdt stand. De meester-chocolatier met een hart voor pure smaken gaat voor eenvoud. Geen onnodige praal. En al helemaal geen kunstmatige ingrediënten. Je vindt zijn chocolade-atelier in Stadsbrouwerij De Koninck.

Hoeked Doughnuts
Een donut is rond. Punt. Niet bij Hoeked Doughnuts, daar zijn ze vierkant. Je vind de eigenwijze doughnuts met homemade fillings en toppings in het centrum. Oudaan 1.

4x TIPS VAN EEN LOCAL

Sebastiaan Bedaux (35) is freelance reis- & lifestyle journalist. Hij werkt o.a. voor De Morgen, KNACK en De Standaard. Zijn tips.

# 1 Lunchen op ‘t Eilandje

Sanda (Rijnkaai) is een lunchzaakje en gevestigd in en voormalig magazijn van de Red Star Line op ‘t Eilandje. Vandaar de naam: Société Anonyme de Navigation Belgo-Américaine, afgekort Sanda. Sesbastiaan is vooral gecharmeerd van de look en feel van dit lunchadresje en laat de term ‘Braziliaans Brutalisme’ vallen, een combinatie van ruw beton, donker hout, zachte pasteltinten en planten. De kaart wisselt per dag.

# 2 Alice in Wonderland

Domestic Cuisinette (Lange Gasthuisstraat) is het adres voor een high tea. Je kunt kiezen uit twee schattige zaaltjes, het een is roze, het ander goud.

# 3 Hipster Delight

Belroy’s Bijou (Graaf van Egmontstraat) is de cocktailbar in het Zuid met wel erg fijne muziek (Sly & the Family Stone), waar je de lekkerste cocktail van Antwerpen kunt drinken, de Hipster Delight.

# 4 Food Porn

Texas Coffee (Volksstraat) opende in de zomer van 2017 zijn deuren en wisselt elke zes weken van interieur (gesponsord). Op de kaart de duurste koffie van Antwerpen, Black Ivory, €60 per kopje (maar ook gewoon een betaalbare latte). Ook op de menukaart coffeecones (koffie in ijshoorntjes) en de Freak Shake. We gingen proeven. Conclusie: de Freak Shake waar half Jamin op losgelaten is, moet je zien als tegenhanger van alle superfoods en is goedbeschouwd pure food porn.

DE NIEUWE HELDEN: DAKBOEREN

Voel je Berlin Vibes? vraagt Stefan van het PAKT (Jules Bordestraat). Het PAKT is een hutspot van ondernemers die het hart van Antwerpen voeden met creativiteit en culinaire experimenten. Tot zover de PR-praat. We gaan het dak op. Op het dak kunnen Antwerpenaren voor vijftig euro per maand in een experimenteerbak hun eigen groenten kweken, onder begeleiding van boer Bram, te herkennen aan een rood mutsje. ‘Dakboeren’ worden ze genoemd, de nieuwe helden van de stad. Beneden zit trouwens de bekende koffiebar Caffènation.

DE HOOGMIS VAN SERGIO

Wie bij Sergio Hermans The Jane wil eten, moet drie maanden van te voren boeken. Ik laat de recensie dan ook graag over aan Volkskrant-recensent Marc van Dinther, die over zijn totaalbeleving in de oude militaire kapel op het Paradeplein het volgende schreef: “Uit de oude tegelvloer rijzen witte muren als krijtrotsen omhoog. Een kroonluchter als een gigantische zee-egel vult de ijle ruimte boven de zaal, zonlicht wordt gefilterd door moderne gebrandschilderde ramen met motieven van duivels, zonnebloemen en slagroomtaarten. De keuken is op het voormalige altaar waar koks als witte priesters de mis opdragen. Boven hun hoofden hangt een doodskop van witte neonbuizen als een blinkend memento mori: elke hap brengt ons dichter bij het moment van sterven.”

Antwerpen á la Carte

“Ik proef het nu al!”

De permanente tentoonstelling ‘Antwerpen á la Carte’ in het MAS gaat over de band die de Scheldestad heeft met voedsel, te beginnen in de vijftiende eeuw toen een vork nog een duivels symbool was en dus verboden. Je at met een lepel, die je kreeg van de waard. Een mes had je zelf op zak. Winkels waren er niet. Je ging naar de markt, de Melkmarkt, Eiermarkt, Botermarkt, Graanmarkt, Vismarkt… enfin, 22 pleinnamen in Antwerpen eindigen nog altijd op -markt. Zogenaamde marktzangers trokken van markt naar markt en zongen over moorden, rampen, politiek en bijzondere gebeurtenissen.
Dat had ik ook wel iets voor Marc gevonden. Marc leidt me rond en is een begeesterd verteller. “Kijk”, zegt hij en trekt me mee naar een zaal die naar vanille ruikt: “hier zie je de ontstaansgeschiedenis van pralines. Die noemen jullie Ollanders, geloof ik, bonbons. Om de bittere smaak weg te nemen bracht apotheker Neuhaus destijds een dun laagje chocola aan om zijn pillen. Dan was het minder erg om ze in te nemen. U begrijpt. Op het laatst was iedereen ziek.”
Marc buldert. Dan weer serieus: “Als ik te veel klap, moet je aan mijn oren trekken.” (Ben je gek, ik hang aan zijn lippen). Zo leer ik waarom Antwerpen de koekenstad wordt genoemd. Rond 1885 startte De Beukelaer de productie van koekjes. De fabriek bevond zich vlakbij het Centraal Station. De geur was voor treinreizigers een aangename kennismaking met de stad.
“Hier ben ik een beetje apetrots op”, zegt Marc en oogt ontroerd. We buigen ons beiden over een foto van een oude bakkerij. De foto is van 1965. We zien een klein jongetje deeg rollen. Dat jongetje is Marc. “Mijn ouders hebben tot 1999 een bakkerij gehad in Merksem. Als kind heb ik veel meegewerkt. Met Sinterklaas patatjes rollen van marsepein. Ik was drie. Snoepen natuurlijk. Ja, ik ben best een bourgondiër (niets van te zien). Daarna klagen over buikpijn natuurlijk. Dan kreeg ik Elixir d’Anvers, een kruidenlikeur dat nu weer terug in de mode aan het geraken is en wat goed werkt tegen kolieken. Als ik eraan denk, proef ik het nú al. Heerlijk.”
Twee uur later sta ik naar een sjietkist te kijken. “Daar heeft koning Leopold nog op gezeten.”
Ik kijk naar de oren van Marc, maar doe het niet. Gelukkig maar, want er wacht me nog verhaal over meivis, dé vis van het voorjaar. Ook wel groengaats genoemd. “Weet je trouwens waarom er zoveel vis gegeten wordt in Antwerpen? Omdat je vroeger op 193 dagen per jaar geen vlees mocht eten van de kerk.”
Ik noteer.
“Je moet efkes googlen hoor, wan het kunnen er ook 192 zijn.”

MAS, dinsdag-zondag van 10 tot 17 uur. Het dakterras is gratis te bezoeken en biedt een fenomenaal uitzicht op Antwerpen.

ANTWERPEN I PRAKTISCH

Hoe kom je er?
De trein is het handigst. Je komt bovendien aan op één van de mooiste stations van Europa. Kijk op www.nsinternationaal.nl voor tijden. Wie liever zelf rijdt, kan zijn auto gratis parkeren op de Linkeroever. De voetgangerstunnel door en je staat in het hart van de stad.

Vervoer ter plaatse
Binnen Antwerpen is alles goed te belopen, uitgezonderd de wijk Zurenborg. Neem tram 11 en stap uit op de Dageraadsplaats.

Slapen
Wij sliepen in het luxueuze boetiekhotel Hotel Franq (Kipdorp) in een voormalig bankgebouw, op een een steenworp van Onze-Lieve-Vrouwe Kathedraal. Prijs vanaf €165 pk. www.hotelfranq.com

Lezen
Stadskookboek van Antwerpen met meer dan 30 recepten van Antwerpse smaakmakers, interviews met eigenzinnige en bevlogen chefs. Uitgeverij Mo’Media, auteurs Marlies Beckers en Marie Monsieur. Pagina: 176. Prijs: €24,95.

Internet
visitantwerpen.be

Zeker doen!
Voor de Antwerpenaren zelf is het zoiets als naar Mekka gaan. Je moet het één keer in je leven gedaan hebben: afdalen naar de onderbuik van de stad. Want? Onder de stad stromen de geheimen. Regenpak en rubberlaarzen zijn inclusief. Kijk op www.deruien.be voor informatie over de ruienwandeling. Reserveren is een must.

Antwerpen Proeft!
Sinds 2007 is Antwerpen Proeft hét jaarlijkse culinair festival van België. Proef van 10 tot en met 13 mei de signature dishes vansterrenchefs en de betere foodtrucks.

Mijn gekozen waardering € -

Nicolline van der Spek (1965) is historica en freelance journalist. De onderwerpen die regelmatig terugkeren in haar werk zijn gezondheid, maatschappelijke kwesties en reizen.