Athene staat dit jaar blijkbaar centraal in het Nederlandse middelbaar onderwijs. Gedurende de vier nachten die ik verbleef in hotel Economy nabij het centrum mocht het hotel twee achtereenvolgende Nederlandse klassen middelbare schoolleerlingen verwelkomen. De leerlingen hebben vast met heel andere ogen naar de stad gekeken dan ik. Wat zouden ze hebben opgemerkt bij het zich bedienen van mijn journalistieke blik?
Covid maatregelen
Volgens de mij laatst bekende gegevens op de site van de Johns Hopkins University, zondag 11 september, raakten de afgelopen 28 dagen meer dan 200.000 Grieken besmet met het coronavirus. In vergelijking met België en Nederland is dat veel. Griekenland telt in totaal zo’n 11 miljoen inwoners, ongeveer net zoveel als België, waarvan één miljoen in de hoofdstad wonen. Toch gelden praktisch geen maatregelen meer in het land, behalve dat het dragen van een mondmasker in het openbaar vervoer verplicht is. In het straatbeeld dragen veel Grieken nog een mondmasker. Wat dat betreft, zijn ze voorzichtiger dan wij. Toeristen met een mondmasker waren op enkele Aziaten na nergens te bekennen.
Bij aankomst en vertrek in Athene had ik dezelfde taxichauffeur die mij achtereenvolgens naar het hotel en de luchthaven reed. Toen hij mij oppikte op de luchthaven had hij zijn mondmasker voor. Ook taxichauffeurs moeten hem nog dragen. Op mijn vraag of hij wilde dat ik het ook deed, antwoordde hij ontkennend. Zelf foefelde hij naar hartenlust met zijn mondmasker. Het ding zat de hele rit van dik 30 minuten nooit goed over mond en neus. Toen hij mij vier dagen later naar het vliegveld reed, liet hij hem maar helemaal af. Kennelijk schatte hij in dat ik geen risico voor hem vormde.
Een fenomeen dat tijdens het begin van de pandemie zijn intrede deed, het regelmatig wassen van de handen, heeft blijvende invloed gehad op de Griekse horeca. In welk restaurant je ook komt: op iedere tafel staat een flesje handlotion om de handen te reinigen voor het eten. Een hygiënische gedachte. Kom er maar eens om in de Lage Landen.
Armoede en verval
De Grieken claimen de financiële crisis die in 2010 uitbrak, jaren duurde en die hun land en de EU bijna in de financiële afgrond stortte te hebben overwonnen . Dat wil niet zeggen dat de modale Griek er nu financieel goed voor staat. Bovengenoemde taxichauffeur vertelde dat hij iedere dag 14 tot 15 uur werkt. Ook in het weekend. De Grieken zijn volgens hem nog steeds boos op Jeroen Dijsselbloem, die vanaf 2012 als Nederlandse minister van Financiën de Grieken binnen de EU de financiële duimschroeven aandraaide.
Wandelend door Athene zie je overal het verval en de armoede die de financiële crisis heeft veroorzaakt. Het aantal bedelaars op straat is groot. Vrouwen met kinderen, alleenstaande mannen, personen met beperking in een rolstoel. Wat verder opvalt, is de staat van de bebouwing en bestrating. Die is op veel plaatsen erbarmelijk. Veel winkelpanden staan leeg, volledig onder geklad met graffiti (foto boven). Ook menige woning is niet gevrijwaard gebleven van graffiti. Het lijkt erop dat graffitikunstenaars vrij spel hebben in de stad. Slechte bestrating is iets wat ik in vele Europese hoofdsteden ben tegengekomen. Juist als persoon met een mindere mobiliteit let ik daar extra op. Het kan er bij mij niet in dat welk stadsbestuur dan ook daar niet meer prioriteit aan wil geven om het aan te pakken. Ik zou de statistieken van het aantal mensen dat op een willekeurige dag valt vanwege een struikelpartij over los liggende stenen weleens willen weten. Het verwondert mij in hoge mate dat nog nooit iemand aangifte van nalatigheid heeft gedaan richting een stadsbestuur. In Athene zou je daarvan voorbeelden bij de vleet kunnen aandragen voor de rechter.
Veiligheid
Athene is op het eerste gezicht een betrekkelijk veilige stad. De politie is zichtbaar in het straatbeeld aanwezig. Niet door vlug ergens even langs te rijden in de wagen. Nee, op veel plaatsen in de stad staan politiemensen uren op hun post, geweer bij de hand. En dat is niet om het verkeer te regelen.
Toch moet je als toerist of Atheense burger op je hoede zijn. Ik zat vlak bij mijn hotel even te niksen toen vier vrouwen op mij afkwamen die duidelijk iets in de zin hadden. Het begon met een verzoek om een sigaret. Ik rook niet. Daarna begonnen enkelen handtastelijk te worden. Ik stond op en liep weg. Gezien mijn beperking gaat dat niet op de normale manier, wat tot verwonderde blikken leidde. Ze zeiden mij dat ik weer moest gaan zitten. Ik dacht het niet en slaagde erin me van hen te verwijderen. Tegelijkertijd kwam een man aangelopen die wat tegen hen zei. Mij lieten ze verder met rust. Hun oog viel op een jongeman een paar meter verderop. De interveniërende persoon joeg ze ook daar vandaan. Wat als die persoon niet was komen opdagen en ik niet erin was geslaagd weg te lopen door een haperende motoriek? Ik was absoluut niet van zins mij hun ’toenaderingen’ te laten welgevallen. Fysiek kan ik niet veel uitrichten. Er blijft voor mij in zo’n situatie dan één optie open. Ik heb altijd voldoende speeksel in mijn mond. Vul de rest zelf maar in. Ik gok daarbij op het verrassingseffect. Niet dat ik het ooit heb moeten toepassen. Hopelijk is het ook nooit nodig.
De culturele Griek
In de buurt van de Akropolis raakte ik in gesprek met de Atheense gitaarspeler op de foto boven. Hij zat wat te tokkelen op zijn gitaar. Dat doet hij de gehele dag door, iedere dag. ‘My guitar is my family.’ Hij was spraakzaam. Vertelde dat hij is opgegroeid in een gescheiden gezin, geen moederliefde heeft gekend. Behalve in muziek is hij ook geïnteresseerd in kunst. Hij kent Van Gogh, Vermeer. Reisde naar Tokio en Amsterdam om musea te bezoeken. Muzikaal gezien, is hij voornamelijk blijven hangen in de hardrock van de jaren 70. Alhoewel Taylor Swift volgens hem bijzonder getalenteerd is.
Mijn beperking viel hem direct op. Het feit dat ik ondanks mijn beperking voor hem stond en een gesprek met hem aanknoopte, bewees volgens hem dat ik ‘interesse heb in het leven’. Vervolgens kwam hij aanzetten met de Griekse god Hephaistos, de god van de smeedkunst. Deze liep volgens de mythe mank. Het is niet duidelijk of dat een aandoening reeds vanaf zijn geboorte was of dat de beperking ontstond na een vechtpartij tussen zijn ouders waarin hij probeerde te bemiddelen. Hephaistos was verder een wijze god, aldus de gitaarspeler. Die mij en passant de nodige wijsheid toedichtte.
Grieken eren hun mythologie niet meer
Het hoofddoel van mijn reis naar Athene was een interview met de theatergroep Art Imeleia, waarvan gehandicapte en niet-gehandicapte acteurs deel uitmaken (foto boven toont enkelen van hen). Ik sprak met de oprichtster Annita Capousizi (staand, uiterst rechts) over het waarom van de theatergroep. En over de acteermethode neuromuscular acting die zij toepast in hun voorstellingen om ook de acteurs met beperking zo fysiek volwaardig mogelijk te laten acteren. Met allen op de foto sprak ik verder over hoe het is te leven met een beperking in Athene. Het complete interview komt uiterlijk eind september/begin oktober online op mijn site.
Athene is absoluut niet goed toegankelijk voor mensen met een beperking, zei men in koor. Panos, tweede links, loopt moeilijk en heeft moeite zijn balans te houden. Toch heeft hij naar eigen zeggen zijn weg weten te vinden in de Griekse hoofdstad. Een stad in een land waar nog veel moet gebeuren voor mensen met beperking. Dan gaat het niet alleen om de toegankelijkheid van ov of gebouwen, maar bijvoorbeeld ook om het je op een normale en veilige manier kunnen bewegen in het straatbeeld. Daarvoor zijn normale stoepen een voorwaarde. En een beetje normaal verkeersbeeld. Het verkeer in Athene is één grote chaos . Iedereen doet maar wat. Automobilisten, motorrijders, voetgangers. Verkeersregels? Die lijken er niet te zijn in Athene. Niemand houdt zich er in elk geval aan. Griekenland als geheel moet nog een inhaalslag maken op het gebied van financiële ondersteuning aan mensen met beperking en vooral inzake inclusie. Het laten participeren van Grieken met beperking in de maatschappij. Grieken zonder beperking kijken vooral met medelijden naar hun gehandicapte landgenoten, zo vertelden mijn gesprekspartners. Veel ouders schamen zich voor hun kind met beperking en denken dat het geen goede toekomst zal hebben. Daardoor is de situatie van veel mensen uit de doelgroep niet rooskleurig. Op de vraag hoe dit te veranderen, luidde het antwoord dat inclusief onderwijs een eerste stap zou moeten zijn. Wanneer kinderen op jonge leeftijd leren dat er ook kinderen zijn die een beperking hebben, en leren hoe met hen om te gaan, is al veel gewonnen.
Deze laatste uitspraken brachten mij tot de conclusie dat de Grieken hun eigen mythologische figuren niet meer eren. Was er immers niet een god die een beperking had en heel wijs was?
Beperking of niet; voor veel Atheners blijft hun stad een plek waar ze dagelijks moeten vechten voor hun bestaan. Athene is voor niemand een gemakkelijke stad.
Copyright tekst en foto’s: Johan Peters, september 2022
