De totale oplage van de Nederlandse opiniebladen daalt in de laatste jaren, wat niet zo vreemd is gezien de enorme concurrentie op papier, tv en online.

“Opinions are like assholes. Everybody’s got one” zei ‘Dirty’ Harry Callahan (Clint Eastwood) in de film The Dead Pool (1988). En dat is het probleem, wie koopt het nog een opinieblad als opinies overal vrij rondzwerven: in talkshows, op internet, in de weekendbijlagen van kranten.

Tegen die achtergrond is het geen wonder dat de markt voor opiniebladen lastig is; het is eerder een wonder dat ze het nog redelijk goed doen: De Groene groeit; Elsevier heeft nog steeds een oplage van meer dan 100.000 terwijl VN het tot drie jaar geleden eigenlijk ook heel goed leek te doen.

Over een langere periode gezien, zijn er echter nogal wat titels omgevallen, gefuseerd of gestopt als weekblad. Het hoogtepunt van de sector lag in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. In 1980 kende Nederland nog acht opinieweekbladen: De Groene (1877), Haagse Post (1914), VN (1945), de Tijd (1974, opvolger van dagblad de Tijd), Elseviers Weekblad (1945, begonnen als  Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift, in 1891, verboden in 1940) en Magazine (1965), HN/Magazine (1945, opgericht als Hervormd Nederland) en het links-katholieke De Nieuwe Linie (1963).

Die laatste titel verdween als eerste (1982), het verkeerde al jaren in financiële problemen, bij dat blad moest je als auteur betalen om je stuk gepubliceerd te krijgen. Vervolgens fuseerden de Elseviers tot Elsevier (1987) en HP en De Tijd (1990). In 2002 werd HN/Magazine het 14-daagse Volzin, later werd dat weer een maandblad.

Kortstondig kwamen er twee weekbladen bij: Forum, de wekelijkse opvolger van het communistische dagblad De Waarheid (1990-1991) en het links-conservatieve (en zonder foto’s of advertenties) Opinio (2007-2008, gefinancierd door Roel Pieper). In 2012 werd HP De Tijd omgezet in een maandblad.

Op die niet-wekelijkse opiniemarkt worden overigens ook The Optimist (oplage 12.000, vroeger Ode) en Maarten (oplage 14.000) tot de opiniebladen gerekend. HP De Tijd heeft een gemiddelde oplage van zo’n 26.000.

Bij de drie overgebleven weekbladen daalt de oplage van Elsevier (sinds 2007) en VN (sinds 2010). De Groene stijgt sinds 2007. De totale betaalde oplage bleef tussen 2004 en 2007 ongeveer gelijk: rond de 200.000. In 2013 (gemiddeld over de eerste drie kwartalen) is dat bijna 25% lager: net boven de 150.000.

Alle drie de titels hebben verschillende oplage-strategieën. Daarover in aflevering 2 van deze miniserie. Maar over de strategie van De Groene is al vrij veel te lezen bij Tijdschriftcijfers – met name in de comments van voormalig uitgever Paul Disco onder de post.

Tot twee jaar geleden lag de daling van de Nederlandse krantenoplage rond de 3% per jaar. Niet prettig, maar met zo’n verlies is om te gaan: met een kleine prijsverhoging en wat digitale groei gaat dat jarenlang goed. Maar vorig jaar daalde de oplage al sneller, en de laatste cijfers (het 3e kwartaal van 2013 vergeleken met het zelfde kwartaal, in 2012) wijzen op een gemiddelde daling van 6%.

Maar niet iedereen zit op het gemiddelde. Regionale kranten trouwens wel, vrijwel iedereen zit tussen de -4 en -7%. Vooral de kranten van Mecom (Wegener/MGL) doen het niet echt lekker met bovengemiddelde verliezen. Alleen het Friesch Dagblad wist een minimale winst (2%) te realiseren.

Vier kranten – Noordhollands Dagblad, Leidsch Dagblad, Haarlems Dagblad en Gooi- en Eemlander – gingen in april 2013 over op tabloid – dus Q3 is het eerste volledig compacte kwartaal. Qua oplage lijken de titels nauwelijks van de overstap te hebben geprofiteerd.

Bij de landelijke titels is het vooral De Telegraaf die inlevert (-9%), terwijl ook NRC Handelsblad (-6%) en nrc.next (-21%) hun papieren oplage snel zien dalen. De Telegraaf zakt onder de 500.000 in haar traditioneel goede zomerseizoen (veel losse verkoop). Ook NRC Handelblad gaat behoorlijk terug op papier terwijl bij het AD het lek nog niet boven is (voor Q4 heeft men een groei beloofd). Volkskrant, Trouw en FD doen het goed in print.

NRC Handelsblad en nrc.next compenseren een groot deel van hun papieren verlies door digitale groei. nrc.next verdubbelt zelfs vergeleken met hetzelfde kwartaal in 2012.

Maar in feite winnen alle titels, totaal gaat het met 71% omhoog. Maar niet elk digitaal exemplaar is hetzelfde. Bij NRC Media moet er een apart digitaal abonnement genomen worden; bij de Persgroep zijn het veel papieren weekend-abonnees gerechtigd om door de week ook de krant te downloaden; die tellen volgens de HOI-systematiek volledig mee. Ook bij de NDC gaat het niet om volledig betaalde stand-alone abonnementen.