Naar aanleiding van de gewelddadigheden rond de voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv, waarbij op sociale mediaplatforms door Marokkaanse Nederlanders zelfs tot “jodenjacht” werd opgeroepen, sprak premier Schoof van een ernstig integratieprobleem. Dat werd hem door delen van weldenkend Nederland niet in dank afgenomen. Natuurlijk, het was best wel erg, maar om nou van serieus antisemitisme of een integratieprobleem te spreken, ging dat nou niet wat ver? Wie had hier gelijk, en wat moeten we daarmee?

Ze oogden wat verweesd, de koeien op de foto die onlangs in NRC stond. Hun wei is een zandvlakte onder een woud van zonnepanelen op betonnen palen. Nergens een spoortje sappig groen, behalve de koeien leeft hier niets. Dit is veehouderij in het moderne milieu- en klimaatbewuste China. Een armetierig bestaan en, als we niet oppassen, ons aller voorland.

“Nederland is vol, ten dele overvol”, stelde koningin Juliana in 1979 in de Troonrede, toen ons land net aan veertien miljoen inwoners telde. Dat was nog vijftien jaar voordat we begonnen de rafelrandjes van bebouwd Nederland met VINEX-wijken vol te metselen. In 2003, toen de teller op ruim zestien miljoen stond, waarschuwde columnist Bob Smalhout in De Telegraaf nog voor de “achttien miljoen die er mogelijk over vijftig jaar zullen zijn”. Maar we lieten Gods water over Gods demografische akker lopen, en die achttien miljoen zijn er dus nu al.  

“Meneer, mevrouw? Komt u uit Nederland?” Het was niet direct de vraag die we verwacht hadden toen we bezweet met onze tassen uit de bus rolden op een stoffige halte aan de rand van Selçuk, nu precies veertig jaar geleden. Je was in die jaren als toerist op veel plaatsen in Turkije nog best een bezienswaardigheid. Nog maar twee dagen en een busreis eerder hadden we op een dorpsplein achter een kopje thee gezeten, toen de halve bevolking in optocht een oudere Zorba-figuur in blikkerend wit overhemd was komen voorgeleiden, die enthousiast verklaarde: “iek tiewintieg jaar kielérewienkel, Kienkersjtraat!” Toen, vertelde hij, had hij het welletjes gevonden, en nu was hij als wereldwijze man in bonis met pensioen in het dorp waar hij geboren was.